Χρύσα Καψούλη: «Έμπνευση μου, η ενήλικη ζωή μου»

Κάπου ανάμεσα στα στενά της πλατείας Ομονοίας, στη Σατωβριάνδου 36, θα βρεις ένα παλιό αρχοντικό, το Αγγέλων Βήμα, τον τόπο συνάντησης της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας, εκεί όπου βρέθηκα πριν λίγες ημέρες για να διαλέξω (κι εγώ) το ρόλο μου σε ένα κοινωνικοπολιτικό, ουμανιστικό έργο: απλός, παθητικός θεατής ή με υψωμένο ανάστημα στην εξουσία;

Οι «Άγριες Νότες» της Νίνας Ράπη παρουσιάζονται για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Αγγέλων Βήμα και σκηνοθετούνται από τη Χρύσα Καψούλη μέσα σε ένα χώρο υποταγής, όπου ο άνθρωπος και το σώμα του, γίνονται θύματα της εξουσίας, πρωταγωνιστές ενός σκληρού ριάλιτι, όπου όλοι και όλα παρακολουθούνται και τα ερωτηματικά διαδέχονται το ένα το άλλο... 

Οι Άγριες Νότες είναι ένα έργο διαφορετικό από όλα τα άλλα. Θα το χαρακτηρίζατε πολιτική δραματουργία;

Οι Άγριες Νότες είναι ένα κοινωνικοπολιτικό έργο. Ο μύθος του έργου ξεκινά με μια δολοφονία του υπουργού οικονομικών. Η δολοφονία μπορεί να είναι πολιτική, ίσως όμως είναι και ερωτικής φύσεως. Η εξουσία θεωρεί υπεύθυνους και συλλαμβάνει ως υπαίτιους δύο καλλιτέχνες, έναν μαρμαρά-γλύπτη και μία ροκ συνθέτρια-τραγουδίστρια. Οι συνήθεις ύποπτοι. Από κει ξεκινάει η παράσταση. Από το σημείο μηδέν. Οι δυνάμεις καταστολής χρησιμοποιούν όλους τους τρόπους για να εκμαιεύσουν τις απολογίες τους. Σίγουρα είναι ένα κείμενο που μας αναστατώνει και που μας δημιουργεί ερωτηματικά.

Αγγίζει την επικαιρότητα και τη χώρα μας κι αν ναι, με ποιον τρόπο;

Αν το έργο έχει ένα χαρακτήρα ουμανιστικό, υπαρξιακό, φιλοσοφικό, είναι πάντα επίκαιρο. Είναι ερωτήματα που δεν έχουν πάψει ποτέ να μας απασχολούν. Σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που ζούμε τώρα, ο κάθε άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με τον εαυτό του όσο ποτέ, με τις πράξεις του όσο ποτέ, και θέλω να ελπίζω ότι αναθεωρεί. Θέλω να πιστεύω ότι σε αυτούς τους καιρούς, λοιπόν, το έργο αγγίζει την επικαιρότητα, με την έννοια του προσδιορισμού τι είναι σημαντικό και τι είναι ασήμαντο στη ζωή μας.

Στο δικό μας μυαλό οι νότες ηχούν εύθυμα. Η τέχνη είναι συνδεδεμένη, συνήθως, με τις ευαίσθητες πτυχές μας, εκείνες που μας γαληνεύουν, μας προκαλούν το αίσθημα της χαράς. Γιατί οι δικές σας νότες είναι "άγριες"; Σε τι διαφέρουν από τις άλλες; Μπορούν οι νότες, η μουσική, η τέχνη γενικότερα να βγάλουν στην επιφάνεια τα άγρια ένστικτα του ανθρώπου; 

Ο τίτλος του έργου παίζει με δύο αντίθετα: τις «άγριες νότες» και την «εξέγερση της σιωπής». Μεταφορικά ένας στίχος, ένα τραγούδι, μια συναυλία, μπορεί να ενώσει ανθρώπους. Και γυρίζω στην πρόσφατη ιστορία μας, τα χρόνια της χούντας, πώς ένας στίχος του Ρίτσου, του Γκάτσου, ένα τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη μπορούσε να ξεσηκώσει το πλήθος. Και για να μη μιλάω για τα ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας, θα σας πω αυτό που έλεγα στους ηθοποιούς μου όταν σκηνοθετούσα το έργο, την ιστορία αυτών των κοριτσιών από τη Ρωσία, της Τολοκονίκοβα και της Αλιόχινα των Pussy Riot, που φυλακίστηκαν από το καθεστώς, κυνηγήθηκαν και αν δε μεσολαβούσε η διεθνής αμνηστία πιθανόν να ήταν ακόμα στη φυλακή με πολλές βαριές κατηγορίες. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και στο έργο μας. Ένα τέτοιο πρόσωπο είναι η Δανάη Χ, η καλλιτέχνις που έχει μεγάλη επιρροή στην νεολαία και καταδικάζεται για αυτό. Εδώ δε μιλάμε για τα άγρια ένστικτα, του ανθρώπου. Εδώ μιλάμε για τα άγρια ένστικτα της κυρίαρχης τάξης. 

Η παράσταση διαδραματίζεται ανάμεσα σε 2 αντιθέσεις: το φως και το σκοτάδι. Τι συμβολίζει καθένα από αυτά;

Η παράσταση διαδραματίζεται ανάμεσα σε δύο κόσμους, τον κόσμο της «σκηνής» και τον κόσμο της «πλατείας». Στον κόσμο που δρα και στον κόσμο που στέκεται απέναντι παθητικά, αναπαυτικά στον καναπέ του, στην καρέκλα του και απολαμβάνει το δράμα. Αυτούς τους δύο κόσμους ήθελα να ενώσω στην παράσταση. Η σκηνοθεσία χτίζει αυτούς τους δυο κόσμους. Υπάρχει μια στιγμή στο έργο που αυτοί οι δύο κόσμοι γίνονται ένα. Αν δε γίνουμε ένα, δεν μπορούμε να κάνουμε ούτε ένα βήμα στη ζωή μας. Αυτό για μένα είναι πολύ σημαντικό. Αυτή η στιγμή της παράστασης για μένα είναι και η ουσία του έργου.

Θεωρείτε πως η ελληνική κοινωνία είναι βυθισμένη στο σκοτάδι; Είναι ένα θύμα της εξουσίας;

Αυτό που ονομάζουμε ελληνική κοινωνία πάσχει από το σύνδρομο της μετάθεσης. Όλοι πιστεύουν ότι φταίει κάποιος άλλος που τους εμποδίζει, που τους καθιστά θύμα. Είναι πολύ εύκολο να το λες, και πολύ δύσκολο να βγεις μέσα από αυτό. Αυτό είναι το σύμπτωμα της εποχής μας, το σύμπτωμα της κοινωνίας μας. Έχουμε όλο αυτό το παρελθόν με τους αρχαίους προγόνους μας που δεν έχουμε καμία σχέση με αυτούς, αλλά στο σύγχρονο κόσμο, αυτόν της Ευρώπης, του κόσμου όλου, δεν έχουμε βρει ακόμα το βηματισμό μας. Ο κόσμος προσπαθεί να βρει έναν ήρωα που θα κάνει τα πάντα για αυτόν. Με αυτή την έννοια λοιπόν είμαστε θύματα του εαυτού μας και θύματα της εξουσίας.

4 ρόλοι, 4 θύματα, 4 άνθρωποι στο ίδιο πείραμα. Πρόκειται για τυχαία επιλογή ή συμβολική;

Τέσσερις χαρακτήρες που φτιάχνουν έναν κόσμο και ένα σύστημα παιχνιδιού. Μπορεί να είναι και μια παρτίδα «αγωνίας»- ενός παιχνιδιού «τράπουλας», παγίδας, δόλου. Πώς μπορεί κανείς να αποδεσμευτεί από όλα αυτά. Να καταδυθεί μέσα στον εαυτό του για να εμφανιστεί ως ένας Άλλος.

Σκηνικό χωρίς σκηνικά. Γιατί δίνετε έμφαση στη γλώσσα του σώματος; 

Αυτό που με συγκινεί πάρα πολύ στο θέατρο είναι ότι ένας άνθρωπος κάθεται απέναντι σε έναν άνθρωπο. Το ότι βλέπουμε ανθρώπινα σώματα πάνω στη σκηνή. Για μένα δεν υπάρχει κάτι πιο μαγικό από αυτό. Η σκηνοθεσία μου στηρίζεται στα σώματα των ηθοποιών. Τα σώματα στα άκρα. Ό,τι μπορεί να παραγάγει ένα σώμα, φωνή, κίνηση, λόγο, αισθήματα. Η μηχανή έρχεται μετά. Σε ένα λιτό χώρο, όπως είναι το θέατρο Αγγέλων Βήμα, τα σώματα των ηθοποιών αποκτούν μια κυριαρχική αξία.

Τι σημαίνουν για εσάς οι λέξεις : "υποταγή", "όνειρα", "φιλία", "εχθρός";

Θα μείνω στη «φιλία» που είναι πολύ σημαντική. Ακόμα και στη μάχη, τον φίλο θέλεις να τον σώσεις. Ένα σύστημα ανταγωνιστικό, νεοφιλελεύθερο, δε διευκολύνει την έννοια της φιλίας. Στέκεται αντιμέτωπο. Τον φίλο τον κάνει εχθρό. Εκεί μέσα βρίσκεται και η ουσία και ο προβληματισμός όλης της παράστασης.

Την παράσταση πλαισιώνουν 2 τραγούδια εντελώς διαφορετικά. Ποιο ήταν το κριτήριο της επιλογής τους και τι σχέση έχει το καθένα από αυτά με την εξέλιξη του έργου;

Τα τραγούδια συνδέουν δύο διαφορετικούς κόσμους. Το ένα αντιπροσωπεύει τον κόσμο της φύσης, της ζωής, της παράδοσης. Το άλλο μια ποπ (popular) αντίληψη για τον κόσμο. Ο κόσμος της ουσίας που ίσως τελικά βρει τρόπο για να απελευθερωθεί, να υπερισχύσει το καλύτερο κομμάτι, να επαναστατήσει, και ο κόσμος της διασκέδασης του εφησυχασμού και του αδιέξοδου. Σε αυτούς τους κόσμους και τα μουσικά τοπία έχει στηριχθεί η Nalyssa Green για τη μουσική σύνθεση.

Κι όταν η μουσική σταματήσει κι όταν το σκοτάδι απλωθεί και καλύψει τα πάντα, σιωπή. Αυτή η σιωπή σημαίνει υποταγή και αποδοχή όσων μας επιβάλλονται ή αποκάλυψη; Πόσο δυνατά ηχεί η σιωπή μέσα μας;

Στην εποχή μας, στην πόλη μας, κυριαρχεί ο θόρυβος. Για να σε ακούσουν πρέπει να κάνεις ησυχία.

Πώς ξεκίνησε η αγάπη σας για τη σκηνοθεσία και το θέατρο;

Μια παιδική μου φίλη βλέποντας πέρυσι την παράστασή μου μου είπε ότι πάντα στα παιχνίδια μας υπήρχε το θέατρο, ότι πάντα τους έβαζα να παίξουμε θέατρο. Η πρώτη παράσταση που είχα δει, «Η Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά» στο θέατρο Χαλκίδας. Έκλαψα τόσο πολύ και πήγα σπίτι, έβαλα μαύρο χρώμα στο πρόσωπό μου και μιμήθηκα την Topsy.

Τι αποτελεί για εσάς πηγή έμπνευσης;

Η ανέχεια, η έλλειψη, η απώλεια. Αυτό που δεν έχω, που δεν έχουμε. Η προσπάθεια να αντιληφθώ τον κόσμο. Όταν έχω κάτι απέναντί μου. Η ανάγκη να αρθρώσω λόγο. Και πολλά άλλα που βρίσκονται στην περιοχή του ασυνείδητου.

Ποιο είδος παράστασης ξεχωρίζετε και σας αντιπροσωπεύει περισσότερο; 

Δε μου αρέσουν τα εύκολα πράγματα. Αγαπώ τα σύγχρονα κείμενα. Ψάχνω στις παραστάσεις το «αληθές». Αυτό είναι μια έκπληξη. Μια μετωπική σύγκρουση. Δεν υπάρχει λοιπόν ένα είδος. Υπάρχει η παράσταση, το έργο τέχνης, που το σκέφτομαι συνέχεια, δεν μπορεί να ξεκολλήσει από το μυαλό μου. 

Πως απολαμβάνετε τον ελεύθερο χρόνο σας;

Είμαι σε αυτή την κατηγορία των ανθρώπων που δεν έχουν ελεύθερο χρόνο. Αν έχω λίγο ελεύθερο χρόνο, κάνω τα πάντα για να μην έχω. Για να μη σας ακούγομαι υπερφίαλη, όταν επιλέγεις στη ζωή σου η δουλειά σου να είναι και αυτό που αγαπάς, χάνεις τα όρια. Αλλά για να είμαι και απόλυτα ειλικρινής, απολαμβάνω, όταν έχω τη δυνατότητα, τα ταξίδια στον κόσμο με την κόρη μου. 

Ποια είναι τα όνειρα σας; 

Να ζήσω σε έναν πιο δίκαιο κόσμο, χωρίς πολέμους.

Οι παιδικές σας αναμνήσεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης σας στο θέατρο;

Όχι. Έχω απωλέσει τις παιδικές μου αναμνήσεις. Ποτέ μου δεν υπήρξα ένα ευτυχισμένο παιδί άλλωστε. Λυπάμαι αν σας απογοητεύω. Αυτό που είναι πηγή έμπνευσης για μένα είναι η ενήλικη ζωή μου.

Αν η ζωή σας ήταν μια θεατρική παράσταση, ποια παράσταση θα ήταν και ποιος ο ρόλος σας σε αυτήν;

Θα ήθελα να πρωταγωνιστούσα στο έργο «Ο Καλός άνθρωπος του Σετσουάν» του Bertolt Brecht, να είμαι καλή με τους καλούς και τους αδικημένους, και κακή, αδίστακτη με του κακούς.

Ταυτότητα της Παράστασης 

Συντελεστές

Συγγραφέας: Νίνα Ράπη

Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη / Dame Blanche

Βοηθός σκηνοθέτη/Θεατρολόγος: Ζωή Μαντά

Μουσική: Nalyssa Green

Βίντεο παράστασης: Μάρκος Χολέβας

Σκηνικός χώρος: Τόλης Τατόλας

Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου

Σχεδιασμός φωτισμών: Βαλεντίνα Ταμιωλάκη

Παίζουν

Μαρμαράς: Λευτέρης Παπακώστας

Φύλακας: Τσιμάρας Τζανάτος

Αντικαταστάτρια: Βάλια Παπαχρήστου

Δανάη Χ: Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη

Στο βίντεο-φιλμ της παράστασης εμφανίζεται φιλικά ο Κώστας Μπάρας

Φωτογραφίες: Μαρία Αλβανού

Hair & Make up Styling: Σπύρος Βάρελης

Αγγέλων Βήμα, Σατωβριάνδου 36, Αθήνα (Ομόνοια) , +302105242211 , http://www.aggelonvima.gr/

Από Τετάρτη 7 Οκτωβρίου έως Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 2015

Κάθε Τετάρτη στις 20:00 και Πέμπτη στις 21:00

Διάρκεια: 70΄