Σοφία Δημοπούλου: «Είναι απίστευτη ψυχανάλυση η συγγραφή!»

Πριν δυο χρόνια διάβασα ένα μυθιστόρημα μιας συγγραφέως που το όνομα της δεν μού έλεγε κάτι: Σοφία Δημοπούλου. Το βιβλίο μου είπε πολλά. Μού άρεσε. Με συνεπήρε. Τώρα το καλοκαίρι είδα ξανά το όνομα της Σοφίας σ’ ένα καινούργιο βιβλίο:“H ζωή απέναντι» ο τίτλος. Το πήρα, το διάβασα και αποφάσισα πως αυτό που ήθελα ήταν να μιλήσω με τη γυναίκα που το έγραψε. Και πολύ απλά, ζήτησα να μιλήσουμε με την Σοφία Δημοπούλου. Για τη δική της ζωή, για τη ζωή ανάμεσα, για τη ζωή που μας δίνεται, γι' αυτήν που επιλέγουμε, για αυτήν που ονειρευόμαστε, γι' αυτήν που μας δίνεται.

Η κουβέντα μας είχε πολλές ομοιότητες με το τελευταίο της βιβλίο, με τις ηρωίδες της: είχε ελευθερία, σκέψη, αλήθεια. Ήταν αφοπλιστική.

Η Σοφία Δημοπούλου, όσο κι αν σου φανεί παράξενο, είναι πολιτικός μηχανικός. Ναι, σπούδασε στο Μετσόβιο, έκανε μεταπτυχιακό στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, δούλεψε ως μηχανικός, κι ύστερα ανακάλυψε πως ο Άντερσεν και ο Λουντέμης, ο Καζαντζάκης, ο Ελύτης, ο Μπόρχες και ο Ντάρελ, ήταν εξαιρετικά καταλυτικοί στη σκέψη της, στον ψυχισμό της, στον τρόπο που ήθελε να περνάει τη ζωή της. Το ίδιο και οι άνθρωποι γύρω της, με τα πάθη τους, τα λάθη τους τα «γιατί» τους. Κι έτσι έγινε συγγραφέας.

Το "Η ζωή απέναντι" είναι το τέταρτο μυθιστόρημα της. Εγώ το αγάπησα. Εκείνη, η συγγραφέας του, έχει ήδη ξεκινήσει το πέμπτο. Ένα μυθιστόρημα ιστορικό, στα τέλη του 19 ου αιώνα, στην Αθήνα. 

Για εισαγωγή στο βιβλίο σας, επιλέξατε ένα απόσπασμα από τον «Μικρό Ναυτίλο» του Οδυσσέα Ελύτη. Πόσο έχουν επηρεάσει ο Ελύτης, οι ποιητές, η ποίηση τη γραφή σας, τη ζωή σας;

Η ποίηση είναι ένα είδος καταφυγίου για μένα. Εκτιμώ την ακρίβεια των φράσεων και την οικονομία του λόγου που στα ποιήματα είναι αναγκαία. Διαβάζω ποίηση κάθε φορά που θέλω να αγγίξω τα συναισθήματά μου, να ξεκουράσω τον νου μου από τα περιττά. Η αγάπη μου στον ποιητικό λόγο φαίνεται νομίζω και στα βιβλία μου, αφού σε όλα η αυλαία ανοίγει με ένα ποίημα και σε κάποια υπάρχουν ποιητικές νησίδες στο κείμενο. Θεωρώ τον Ελύτη κορυφαίο ποιητή μας και η γραφή του πράγματι με έχει επηρεάσει ως προς τον τρόπο που περιγράφει τον χώρο και ως προς τον λεπτοφυή λυρισμό του.

Συστήστε μας τη Σοφία Δημοπούλου, παρακαλώ. Τι αγαπάει, τι τη συγκινεί, τι της δίνει χαρά, τι τη θυμώνει, τι τη φοβίζει, τι την εμπνέει;

Αγαπώ τα βιβλία, τα παιδιά, τη φύση και καθετί που περικλείει. Με συγκινεί ό,τι αφήνει να εκδηλωθεί η καλή πλευρά των ανθρώπων, η έκφραση μιας αυθόρμητης πράξης που δεν την περιμένω. Μου δίνει χαρά όταν μπορώ να κάνω τους άλλους χαρούμενους. Με φοβίζει η αρρώστια, όχι γιατί με φοβίζει ο θάνατος, αλλά γιατί φοβάμαι τον περιορισμό της ελευθερίας που φέρνει. Με εμπνέει καθετί που εμπεριέχει τον σπόρο της ζωής, δηλαδή τα πάντα. Αγαπώ τη ζωή με όλες τις εκφάνσεις της.

Συστήστε μας τις τρεις ηρωίδες του νέου σας βιβλίου «Η ζωή απέναντι»: τη Ζωή, την Άννα, τη Δάφνη.

Η Άννα είναι τολμηρή, ριψοκίνδυνη, έχει όραμα, έχει όνειρα και παλεύει γι’ αυτά. Η Δάφνη είναι ένα τολμηρό παιδί που θαυμάζει την Άννα και θέλει να της μοιάσει. Στον αντίποδα η Ζωή, ζει κλεισμένη στον μικροαστικό της κόσμο, φοβισμένη, συμβιβασμένη με ένα κατεστημένο που το υπηρετεί μέχρι το τέλος.

Ποια από τις τρεις ζει τη ζωή που ονειρεύτηκε, ποια τη ζωή που της δόθηκε, ποια τη ζωή ερήμην της;

Καμία από τις τρεις δεν ζει όπως ονειρεύτηκε γιατί σπάνια συμβαίνει έτσι κι αλλιώς αυτό στην πραγματικότητα. Περισσότερο ζει τη ζωή που της δόθηκε η Ζωή, αφού ζει συμβιβασμένα και άχρωμα, αντίθετα με την Άννα που αγωνίζεται για τις ιδέες και τα οράματά της. Καμιά επίσης δεν θεωρώ πως ζει τη ζωή ερήμην της, γιατί αυτό δεν πιστεύω πως συμβαίνει ούτε στην πραγματική ζωή. Είμαστε οι επιλογές μας, οπότε έχουμε μεγάλο μερίδιο ευθύνης για ό,τι μας συμβαίνει.

Πόσο συχνά, πολλοί από μας, αναγκαζόμαστε να ζούμε τη ζωή απέναντι; Τι φταίει γι’ αυτό;

Πολλοί άνθρωποι γύρω μας ζουν τη ζωή από απέναντι, σαν μια ταινία στην οποία δεν είναι οι ίδιοι πρωταγωνιστές, από φόβο· μήπως πονέσουν, μήπως αποτύχουν, μήπως κινδυνέψουν, μήπως ματαιωθούν. Δεν πιστεύω πως κάποιος αναγκάζεται να ζει έτσι, αλλά πως επιλέγει. Κανείς δεν μας ορίζει τον τρόπο που θα ζήσουμε, μόνο οι ίδιοι βάζουμε τους περιορισμούς μας που δεν μας αφήνουν να βιώσουμε τη ζωή.

H Ελλάδα του σήμερα, η Ελλάδα του χθες ή η Ελλάδα του αύριο είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή έμπνευσης για σας;

Η μεγαλύτερη δεξαμενή έμπνευσης είναι για μένα οι άνθρωποι και η ψυχή τους. Ο τόπος και ο χρόνος έχουν μόνο τον ρόλο να πλαισιώσουν την ιστορία μου και να αιτιολογήσουν κατά κάποιο τρόπο τις πράξεις των ανθρώπων. Θέλω να πω μ’ αυτό, πως το χρονικό πλαίσιο το φέρνει μαζί της η ιστορία που θέλω να πω, δεν το επιλέγω. Στο τελευταίο μου βιβλίο «Η ζωή απέναντι», η περίοδος της δικτατορίας βγήκε στο φόντο ακριβώς γιατί ήθελα να πω τη συγκεκριμένη ιστορία που θα ήταν εντελώς διαφορετική αν το χρονικό πλαίσιο ήταν αλλιώτικο.

Ποιο βιβλίο θα διαβάσετε στις διακοπές σας;

Έχω ήδη βάλει αρκετά στη βαλίτσα μου, λέω όμως να ξεκινήσω από τη «Μπλε κιθάρα» του Τζον Μπάνβιλ. Αγαπώ τον συγκεκριμένο συγγραφέα, νομίζω πως προσφέρει αναγνωστική απόλαυση που προκύπτει όχι από την πλοκή, αλλά από το ίδιο το κείμενο, από τις λέξεις μονάχα που διαλέγει για να μας διηγηθεί την ιστορία.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας μυθιστόρημα και ποιο είναι το στοιχείο που το κάνει «αγαπημένο σας»;

Λατρεύω το «Αλεξανδρινό κουαρτέτο» του Λόρενς Ντάρελ. Είναι ένα μνημειώδες μυθιστόρημα με λεπτοκεντημένους χαρακτήρες, όπου δεν αφήνεται αφώτιστη καμιά πτυχή τους και με μια γλώσσα εξίσου λεπτοδουλεμένη, ποιητική, απρόβλεπτη. Από τις πρώτες σελίδες σε παρασύρει στην γοητευτική του ατμόσφαιρα, νιώθεις σχεδόν με τις δικές σου αισθήσεις ό,τι βιώνουν οι ήρωες, αισθάνεσαι κάτω από το δέρμα σου να εισχωρεί ο αέρας που αναπνέουν. Το έχω διαβάσει δύο φορές, θα το κάνω νομίζω και τρίτη, αν βρω τον χρόνο να «πληρώσω» το αναγνωστικό κόστος που απαιτεί η ανάγνωση ενός τέτοιου βιβλίου.

Είστε πολιτικός μηχανικός, όμως σας κέρδισε το γράψιμο. Εσείς τι «δηλώνετε» πως είστε, τι αγαπάτε να είστε;

Είμαι η Σοφία, η πολιτικός μηχανικός που της αρέσει να γράφει. Δεν αισθάνομαι συγγραφέας -έτσι κι αλλιώς κανείς ποτέ δεν είναι ένα πράγμα μόνο- και δεν ξέρω πότε μπορεί κανείς να δηλώσει πως είναι συγγραφέας, όταν δεν βιοπορίζεται από τα γραπτά του.  

Ποια ηρωίδα της λογοτεχνίας θα θέλατε να είστε και γιατί;

Καμία, γιατί οι ηρωίδες της λογοτεχνίας υποφέρουν συνήθως για να κατακτήσουν την ευτυχία και οι περισσότερες δεν την κατακτούν ποτέ. Προτιμώ τη δική μου ζωή που είναι ραμμένη στα δικά μου μέτρα.

Έχετε γράψει τέσσερα μυθιστορήματα, «Η ζωή απέναντι» είναι το τέταρτο. Πόσο σας άλλαξαν οι ηρωίδες και οι ήρωες των βιβλίων σας; Πόσο εσείς η ίδια αισθάνεστε να σας περνούν απέναντι, να σας προχωρούν, να σας γυρίζουν εντός σας;

Δεν είναι οι ήρωες που αλλάζουν έναν συγγραφέα. Είναι η διαδικασία του χτισίματος των χαρακτήρων τους. Όταν φωτίζεις τις πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης, είναι σαν να φωτίζεις τον δικό σου εσωτερικό εαυτό κάνοντας κάθε φορά την αυτοκριτική σου. "Εγώ πώς θα αντιδρούσα;", «Μήπως κι εγώ μοιάζω μ’ αυτόν τον χαρακτήρα;» αναρωτιέμαι κάθε φορά που ρίχνω τον φακό σε κάποιο ήρωα. Είναι απίστευτη ψυχανάλυση η συγγραφή πιστεύω. Μέσα από τους ήρωες υποχρεώνομαι σχεδόν να ανακαλύψω και τον εαυτό μου. Αυτή η εσωστρέφεια και η αυτοκριτική αναγκαστικά οδηγούν σε ωρίμανση.

Τι συμβουλή θα δίνατε σε μια νέα συγγραφέα; Από τι θα την αποτρέπατε;

Θα προτιμούσα να μη διαχωρίσουμε το φύλο του συγγραφέα. Και ο νέος και η νέα συγγραφέας αντιμετωπίζουν την ίδια ανασφάλεια και τους ίδιους φόβους. Η μόνη συμβουλή που μπορώ να δώσω είναι πως χρειάζεται πολλή δουλειά, επιμονή και υπομονή. Είναι δύσκολος και μοναχικός δρόμος η συγγραφή, αξίζει όμως τον κόπο να τον περπατήσει όποιος το ξέρει καλά μέσα του πως δεν έχει άλλη επιλογή.