Στέλιος Πελασγός: Τα παραμύθια μας μαθαίνουν ότι η πραγματικότητα είναι απίθανη

Στις 10 Μαρτίου η Διεθνής Αμνηστία και το Εργαστήριο ΜΑΙΡΗΒΗ μας προσκαλούν να μάθουμε την αλήθεια των Ρομά, να γνωριστούμε με την πλούσια κουλτούρα τους και να εξερευνήσουμε, έστω για ένα βράδυ, το κοινό μας έδαφος για να καταλάβουμε καλύτερα ο ένας τον άλλο.

Οδηγός μας σε αυτό το ταξίδι ο Στέλιος Πελασγός. Αφηγητής, Δρ. παιδαγωγικής και συγγραφέας, ο Στέλιος Πελασγός είναι πρωτεργάτης της αναβίωσης της τέχνης της προφορικής αφήγησης και λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Ξεκίνησε από το 1991 και συνεχίζει μέχρι σήμερα να ταξιδεύει στην Ελλάδα και την Ευρώπη, αφηγούμενος παραμύθια, λαϊκές ιστορίες και μύθος, διδάσκοντας παράλληλα την αρχαία τέχνη του.

Κάτοικος από γεννησιμιού του του χώρου του μύθου, ο Στέλιος Πελασγός έχει ζήσει δίπλα στους Ρομά και έχει ακούσει τις ιστορίες τους. Πριν μας τις αφηγηθεί για λογαριασμό της Διεθνούς Αμνηστίας, μιλάει στο Allyou για ό,τι μας ενώνει με τους Ρομά, για τους πρόσφυγες, τους μύθους της εποχής μας, τα παραμύθια και το αν τελικά είναι δυνατόν να «ζήσουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα».

*Συνέντευξη στην Ελβίρα Δρακάκη

Στις 10 Μαρτίου δίνετε μία παράσταση αφήγησης με τίτλο «Τσιγγάνικα Παραμύθια και Ανθρώπινα Δικαιώματα». Ποιο ήταν το ερέθισμα για αυτό το έργο;

Δεν πρόκειται για ερέθισμα πρόκειται για αγάπη. Είναι η αγάπη μου για τον τσιγγάνικο πολιτισμό και πολλούς φίλους μου Ρομά. Είναι ένας πολιτισμός που έχει μάθει αιώνες να κρύβεται, να υποκρίνεται και να παραλλάσσεται για να επιβιώσει σε δύσκολες συνθήκες και κάτω από κατατρεγμό.
 

Τι θέλετε να αφήσει αυτή η παράσταση στους θεατές;

Χαρά κι εκτίμηση. Τα συστατικά του έρωτα. Ερωτεύεσαι ότι θαυμάζεις κι εκτιμάς και χαίρεσαι από την επαφή. Μιλώ για τον υγιή έρωτα που μπορεί να εξελιχθεί σε αγάπη και να στηρίξει μια μακροχρόνια σχέση. Εκτιμώ δεν σημαίνει αγνοώ τις αδυναμίες κι εξιδανικεύω.
 

Που βρίσκεται το κοινό μας έδαφος με τους Ρομά;

Άνθρωποι είμαστε όλοι καλέ. Αγαπάμε, γελάμε, κλαίμε, προσευχόμαστε, αρρωσταίνουμε και γλεντάμε. Τώρα δε στην νέα φάση της συστηματικής οικονομικής και κοινωνικής απορρύθμισης μεγαλώνουν τα κοινά μας. Η ανεργία μας κάνει να καταλάβουμε πώς είναι να ζεις με οικονομική αβεβαιότητα, με δουλειές του ποδαριού. Θυμόμαστε τι είναι φτώχεια. Η συστηματική συκοφάντηση των Ελλήνων, που τους παρουσιάζει τεμπέληδες, καλοπερασάκηδες, μπαταξήδες και κλέφτες, μας κάνει να νιώσουμε τι είναι να σε θεωρούν γύφτο και το όνομα της φυλής σου να είναι βρισιά. Στην Ευρώπη έχουμε σήμερα ρατσιστικά ανέκδοτα εναντίον των Ελλήνων όπως κι εναντίον των Ρομά.
 

Πώς βλέπετε τον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες τους πρόσφυγες και την ανθρωπιστική κρίση που μας έχει χτυπήσει την πόρτα;

Δεν είμαι ειδικός. Όλοι μιλούν και φλυαρούν. Εγώ προτιμώ να πράττω ό,τι μπορώ ενισχύοντας την Διεθνή Αμνηστία. Φαντάζομαι πως οι Έλληνες αντιδρούν φυσιολογικά. Από την μία με τρόμο που γεννά φασισμό κι από την άλλη με θάρρος και συμπόνια που γεννά αλληλεγγύη. Γενικά όμως νομίζω ότι υπερισχύει η γενναιότητα και η νηφαλιότητα άμα αναλογιστούμε το μέγεθος της συμφοράς. Όπως κι οι Λιβανέζοι που θαυμάζω κι η χώρα τους απέκτησε περισσότερους πρόσφυγες από γηγενείς λόγω του κακού της γείτονα και των γεωστρατηγικών παιχνιδιών σφαγής.
 

Ζούμε στην εποχή της απομυθοποίησης; Έχουμε δηλαδή απομακρυνθεί από τους θρύλους και τους μύθους που υπάρχουν στις ιστορικές μας ρίζες;

Όχι, αυτή η απομάκρυνση αφορούσε τον προηγούμενο αιώνα. Τώρα ζούμε την εποχή της ασύντακτης και ασυνάρτητης μυθοποίησης. Σε εποχή βαθιάς κρίσης αντί να ασχοληθούμε με τα κοινά ασχολούμαστε με μαγείες, υπερήρωες και παραμύθια. Η ανάγκη του μύθου βέβαια είναι υπαρξιακή και φτιάχνουμε μύθους με ό,τι βρούμε. Συντρίμμια μύθων, θρησκειών, επιστημονικής γνώσης, ιστορικών γεγονότων.

Τι μπορούμε να μάθουμε στην εποχή μας από τα παραμύθια ως κοινωνία αλλά και ο καθένας μας ως άνθρωπος;

Τα πάντα. Τα παραμύθια και οι μύθοι είναι συμβολοποιημένα σενάρια ζωής που έχουν περιγράψει ακόμα και την πιο ακραία συμπεριφορά. Να μάθουμε πως η πραγματικότητα είναι απροσδόκητη κι απίθανη. Να μάθουμε να τολμούμε και να υπακούμε στους γάτους. Να μάθουμε ότι ήρωας παραμυθιού είναι κι ο ξυλοκόπος κι ο σακάτης κι ο αγαθιάρης. Να μάθουμε να δεσμευόμαστε και να παντρευόμαστε στο τέλος του παραμυθιού για να προσπαθήσουμε να ζήσουμε εμείς καλά κι αυτοί καλύτερα.
 

Είναι οι μύθοι και οι ιστορίες ένας τρόπος να ξορκίζουμε τους φόβους μας αλλά και να βλέπουμε πιο καθαρά τον αληθινό μας εαυτό;

Τρόπος όχι να ξορκίσουμε αλλά να συμβολοποιήσουμε, να συγκεκριμενοποιήσουμε και να νικήσουμε τους φόβους είναι. Όταν αφηγούμαι σε σχολεία ελπίζω πως βοηθώ τα παιδιά να ονειρευτούν με μεγαλύτερη σαφήνεια το βράδυ. Όταν αφηγούμαι σε ενήλικες ελπίζω πως παίρνω το βάρος από την ψυχή τους, το βάρος από τα χτυπήματα του ληστρικού καπιταλισμού και της κοινωνικής αγριότητας που καλλιεργεί, το βάρος από την θεσμοθετημένη μοναξιά, τις μέριμνες της ζωής και την αγωνία της ύπαρξης. Το βάρος αυτό γίνεται δράκος που κοιμάται με τα μάτια ανοιχτά στο παραμύθι και τον ξεγελάμε.
 

Υπάρχουν τελικά μόνο κακοί και καλοί στην πραγματικότητα όπως στα παραμύθια;

Δεν είμαι ειδικός για την πραγματικότητα, για τα παραμύθια είμαι. Με την πραγματικότητα δεν τα πάω καλά και καταφεύγω στην προσευχή, στον επιστημονικό έγκυρο λόγο, στην κουβέντα με ανθρώπους που εκτιμώ (ζωντανούς και νεκρούς, δια ζώσης, δια τηλεφώνου και δια της αναγνώσεως βιβλίων). Υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που προσπαθούν να επιβάλουν τις φαντασιώσεις τους ηδονικές ή καταστροφικές και να τις προτείνουν ως πραγματικότητα. Καλοί είναι ή κακοί;

Η ανάγκη διάκρισης όμως παραμένει. Είναι η ευθύνη της ηθικής κρίσης που αποφεύγουμε με σοφιστείες και αμπελοφιλοσοφίες. Ο γιος μου που μόλις ενηλικιώθηκε μου είπε για κάποιους ότι δεν έχουν ηθικές βάσεις! Εντυπωσιάστηκα. Μεγάλωσε με παραμύθια κι ίσως για αυτό ο λόγος του να έχει τέτοια απαίτηση.
 

Πώς αντιδρούν οι μεγάλοι στις ιστορίες και τις αφηγήσεις σας και πώς οι μικροί θεατές; Μπορεί το κοινό να επηρεάσει και να αλλάξει ίσως την ιστορία που αφηγείστε;

Επιστρέφουν στην αθωότητα όλοι. Οι ιστορίες αλλάζουν και μόνο από το βάρος των σωμάτων μας που ακινητούν κι ακούν, από την ποιότητα της ακρόασης και την αφοσίωση.
 

Πώς θεραπεύει την ψυχή μας η προφορική αφήγηση;

Μεγάλη ερώτηση και θέμα μιας σειράς βιβλίων που ετοιμάζω. Μετά από 25 χρόνια, η εργασία μου γίνεται όλο και πιο θεραπευτική χωρίς να το επιδιώκω. Έτσι λεν όσοι υφίστανται την επιρροή της ύπαρξης και των ιστοριών μου. Είμαι τραυματισμένος εγώ βεβαίως και, αναζητώντας θεραπεία, θεραπεύω άλλους. Ο Κ.Γκ. Γιουνγκ μίλησε για το αρχέτυπο του “πληγωμένου θεραπευτή”. Υπάρχουν άνθρωποι βάλσαμο που θεραπεύουν, άλλος με τις ιστορίες, άλλος με το άγγιγμα, άλλος με την επιστήμη του.
 

Έχετε επιλέξει εδώ και πολλά χρόνια να ζείτε μακριά από την πρωτεύουσα. Υπάρχει κάτι που θα σας έκανε να ξαναγυρίσετε στην Αθήνα;

Ασφαλώς. Μια καταστροφή με έφερε από πέρσι πίσω στην Αθήνα. Μοιράζω τώρα το χρόνο μου ανάμεσα στην μεγαλούπολη και το Πήλιο. Απολαμβάνω το κέντρο, την Αγορά, την Αιόλου, τα προάστια. Η πρωτεύουσα είναι πόλη υπέροχων ερειπίων (αρχαίων και σύγχρονων) και ναυαγίων. Για αυτό έχει περιοχές που λέγονται Νέα Ζωή. Πολιτεία restart, ερειπίων και ονείρων.
 

Αν μπορούσατε να ζήσετε στο «περιβάλλον» ενός παραμυθιού, ενός μύθου ή μίας ιστορίας ποια θα επιλέγατε και γιατί;

Είμαι καλά στην πραγματικότητα παρόλο που δεν την κατανοώ. Αρκετές φουρτούνες και περιπέτειες έχει, αρκετό σκοτάδι κι εγκατάλειψη, αρκετούς μαγικούς καθρέφτες και άπληστους πλουτοκράτες στα παλάτια. Τα παραμύθια περιγράφουν πάντα μεγάλες κρίσεις και κινδύνους, που πάντα βεβαίως ξεπερνιούνται. Όμως το περιβάλλον τους είναι απειλητικό. Δεν επιθυμώ άλλες απειλές.
 

Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;

Θα ζήσουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Έχω καθήκον να είμαι. Είμαι άντρας του καθήκοντος. Όπως με διδάσκει η Διεθνής Αμνηστία «ανάβω ένα κεράκι αντί να καταριέμαι το σκοτάδι».

INFO

Τσιγγάνικα Παραμύθια και Ανθρώπινα Δικαιώματα - Παράσταση αφήγησης με τον Στέλιο Πελασγό
Πού: «Εργαστήρι ΜΑΙΡΗΒΗ», Σαχτούρη 4 & Σαρρή, Ψυρρή
Πότε: Παρασκευή 10 Μαρτίου 2017
Ώρα έναρξης: 21.00
Τιμή εισιτηρίου: 6€
Τηλέφωνο κρατήσεων: 6942420062