Τζωρτζίνα Κακουδάκη: «Χίλιοι τρόποι να ζεις μέσα στην τέχνη»

Για τον θεατρικό χώρο, τους σπουδαστές, τους φίλους της είναι η Τζο. Την ακούς, και καθώς το πάθος της σε καίει σαν φλόγα, μια ακατακίνητη επιθυμία σε κατακλύζει: Θέλεις να μπεις την ίδια στιγμή στο αυτοκίνητο και να οδηγήσεις μέχρι την Επίδαυρο.  
Η Τζωρτζίνα Κακουδάκη, που έχει συνδέσει το όνομά της με το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, το Λύκειο Επιδαύρου και το εφηβικό θέατρο, όταν λέει ότι «υπάρχει τρόπος, χίλιοι τρόποι, να ζεις μέσα στην Τέχνη και ποτέ μακριά από αυτή» δεν εκστομίζει μια ατάκα εντυπωσιασμού. Δίνει απλά το βιογραφικό της.    

Ξεκινήσατε να ασχολείστε με το θέατρο, λέτε, από τα 16 σας. Πραγματικά εντυπωσιακό. Θυμηθείτε τα ερεθίσματα, την πρώτη σας επαφή, το πρώτο έργο ή σκηνοθεσία...

Θέατρο άρχισα να μαθαίνω στο ραδιόφωνο. Παρακολουθούσα ανελλιπώς τις εκπομπές του Γιάννη Πετρίδη- εκείνη την εποχή των 15-16, έκανε ένα μεγάλο αφιέρωμα στα ‘60ς-, έγραφα σε ένα διπλό κασετόφωνο τις εκπομπές και μετά το τέλος περίσσευε χώρος στην κασέτα. Έτσι άρχισε να «γράφεται» και το Θέατρο στο Α΄ πρόγραμμα, με αφιέρωμα τότε στο θέατρο του Παραλόγου. Καταλαβαίνετε τη χαρά μου. Ψυχεδέλεια και παράλογο, κοκτέιλ μολότοφ για το εφηβικό μυαλό! Κάπου τότε κατάλαβα ότι υπάρχει τρόπος (χίλιοι τρόποι) να ζεις μέσα στην τέχνη και ποτέ μακριά από αυτή. 

Μεγαλώσατε σε καλλιτεχνική οικογένεια;

Όχι, καθόλου καλλιτεχνική. Αλλά οικογένεια φιλομαθή και κοντά στη νεότητα. Ο πατέρας, αξιωματικός του στρατού, πάντα ευαίσθητος στην διαπαιδαγώγηση των νέων – σε μεγάλο βαθμό από τις ψηλές ραχούλες την δεκαετία του ΄70 και ΄80- μέσα στο στρατό, - ακόμα και βιβλιαράκι γραμματικής έγραψε για τους στρατιώτες- , η μητέρα μου, μαία, και σε εποχές που πολλά κορίτσια ακόμα την «πατούσαν»... άσχημα λίγο μετά την εφηβεία, αλλά και αυτόπτης μάρτυρας σε πολλές σχέσεις ανώριμες, αποτελέσματα συναισθηματικού εξαναγκασμού. Νομίζω αυτή η διαρκής εμπειρία στο σπίτι μας, με ανθρώπους με έγνοια για το μέλλον των νιάτων, και ευθύνη για την συμπεριφορά και την ένταξή τους στην ενήλικη ζωή, η συνειδητοποίηση της ανάγκης μιας ιδεολογικής και συναισθηματικής χειραφέτησης ως σανίδες σωτηρίας στη ζωή,  ευαισθητοποίησαν και εμένα και την αδελφή μου να ασχοληθούμε ενεργητικά με την παιδεία και μάλιστα μια παιδεία «μη τυπική», μέσα από τις τέχνες. Η καλλιτεχνική εκπαίδευση είναι ο μόνος τρόπος εκπαίδευσης για μένα, μέσο για την συνειδητότητα του εαυτού, ομαλής κοινωνικοποίησης και προσωπικής ανάπτυξης, ανεξάρτητη της εργασίας που κάνει κανείς. 

Πόση ανυπομονησία έχετε φέτος ως ... Λυκειάρχισσα (σ.σ. ας μου επιτραπεί το λογοπαίγνιο) και παράλληλα ως μία εκ των καθηγητών/τριών του Λυκείου Επιδαύρου; 

Η ανυπομονησία είναι καθημερινή. Λίγες μέρες πριν αρχίσουμε (1η Ιουλίου) έχουμε ακόμα εκπλήξεις, προσθήκες και βελτιώσεις στο πρόγραμμα και όλη η ομάδα μας ανυπομονεί να δούμε τον επί χάρτου σχεδιασμό στο πεδίο δράσης. Είναι πολύ μαγική αυτή η υλοποίηση. Θυμάμαι πέρσι, όταν περιμέναμε στην αυλή του σχολείου του Λυγουριού τα πούλμαν με 120 άτομα, που κοιταχτήκαμε μεταξύ μας και είπαμε «αυτό είναι, θα γίνει..». Και τώρα θα γίνει, πάλι, με 200... Ξέρετε, ό,τι και να έχεις σχεδιάσει, επικοινωνίες και επαφές με το εξωτερικό, με δεκάδες καλλιτέχνες που θα έρθουν ή δεν θα έρθουν τελικά, με πανεπιστημιακά ιδρύματα και πλήθος λεπτομερειών σε κάθε συνεργασία, με τις ατελείωτες συζητήσεις και τηλεφωνήματα για την οργάνωση και την υλοποίηση του προγράμματος... Η αλήθεια πάντα βρίσκεται στη βάση, για ποιον δηλαδή το κάνεις και σε ποιον ανήκει όλο αυτό. Και η βάση είναι οι σπουδαστές, που εμπιστεύονται τη δύναμη της εκπαίδευσης και της συγκατοίκησης και μας κάνουν την τιμή να είναι εκεί που τους καλέσαμε, σε ένα όραμα κοινό. Είναι μια μεγάλη γιορτή το Λύκειο Επιδαύρου, η οπτιμιστική ανταπόκριση μια κοινότητας ανθρώπων, κόντρα στην φθορά των καιρών που βιώνουμε όλοι.

Τι πραγματεύεται το φετινό θέμα «Πολιτεία και Πολίτης» και ποια ανάγκη οδήγησε στην επιλογή του;

Η ιδέα του Λυκείου Επιδαύρου ήταν από τις βασικές επιδιώξεις του καλλιτεχνικού μας διευθυντή κ. Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, όταν τον Απρίλιο του 2016 ανέλαβε το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Η ιδέα μιας ουσιαστικής σχέσης ανάμεσα στην Μεγάλη Επίδαυρο, τη Μικρή Επίδαυρο, που από το 2017 επικεντρώνεται επίσης στο αρχαίο δράμα,  και το Λύκειο Επιδαύρου, ενός διεθνούς φυτωρίου για την εκπαίδευση του ηθοποιού στο αρχαίο δράμα. Το όραμα αυτό άμεσα υποστήριξε οικονομικά και θεσμικά του Υπουργείο Πολιτισμού, συστήνοντας επίσης το Διεθνές Δίκτυο Αρχαίου Δράματος, στο οποίο συμμετέχει το Λύκειο Επιδαύρου. Πέρσι το θέμα μας «Η έλευση του ξένου» είχε να κάνει με την πρωταρχική επινόηση του αρχαίου δράματος, ως εξέλιξη φόρμας των λατρευτικών εορτών με πρωταγωνιστή το Διόνυσο, προστάτη της μέθης και... του θεάτρου, δυο καταστάσεων που σε βγάζουν έξω από τον εαυτό σου. Φέτος δίνουμε έμφαση στο περιεχόμενο, δηλαδή τις ειδικές συνθήκες που επέτρεψαν σε αυτό το είδος να εμφανιστεί, και ως κείμενο και ως περιστασιακή εμπειρία, γιατί, παρόλη την «ένδυση» του θεάτρου από τις προγονικές τελετουργίες, η διαχείριση της σκηνικής πράξης δεν θα μπορούσε να έχει επινοηθεί, αν δεν είχε το κοινό την εμπειρία της Δημοκρατίας. Ενός πολιτειακού συστήματος που επέτρεπε καταρχήν να μιλάνε δημόσια και ισότιμα τουλάχιστον δύο και οι πολλοί να έχουν δικαίωμα να παίρνουν θέση ανάλογα με τα επιχειρήματα. Αυτή η βαθιά αντανάκλαση της πολιτείας μέσα στη θεατρική πράξη της αρχαιότητας, αλλά και η θεσμική σχέση των πολιτών με το θέατρο, -η ενεργή τους σε κάθε βήμα υλοποίησης της παράστασης (στα κλασικά χρόνια ακόμα και οι υποκριτές ήταν απλοί πολίτες, όχι ηθοποιοί με τον τρόπο που σήμερα το καταλαβαίνουμε, που τους γινόταν η τιμή να παίξουν)-, είναι ένα πεδίο που μας ενδιαφέρει πολύ φέτος. Για αυτό από τη μια έχουμε να μιλήσουμε για τις «Εκκλησιάζουσες», το τι σημαίνει δημόσιο βήμα για αυτόν που δεν έχει πολιτικά δικαιώματα, σε ένα εργαστήριο μέσα από κωμικούς θεατρικούς κώδικες- και από την άλλη έχουμε και εργαστήριο «θεάτρου του καταπιεσμένου» με αφορμή την Αντιγόνη, που μας έρχεται από την Ινδία, μια εφαρμογή του θεάτρου που προσπαθεί να δώσει βήμα σε κάθε έναν τυχαίο κάτοικο ενός χωριού, ώστε να αντιληφθεί ότι έχει πολιτειακά δικαιώματα. 

Έχω την εντύπωση ότι τόσοι νέοι άνθρωποι με αγάπη για το θέατρο, σε ανοιχτούς χώρους και στο θέατρο Επιδαύρου έρχονται να χαρίσουν απλόχερα την απεριόριστη ενέργειά τους στην ήδη υπάρχουσα του τόπου. Τι έρχονται να πάρουν; 

Ελπίζω να πάρουν όταν θα φεύγουν δάκρυα, ποτισμένα πάνω στις ιδρωμένες μπλούζες τους, όπως έγινε και πέρσι. Ένας λόγος που τα εργαστήρια γίνονται στη φύση, έχουν ποικίλες συνθέσεις μαθητών μιας διεθνούς κοινότητας (άλλα γίνονται με το σύνολο των 100 περίπου σπουδαστών, άλλα με μόνο 15, άλλα με μεικτές ομάδες των 30 ατόμων, θεωρητικές διαλέξεις ανοικτές και στο κοινό κλπ), που τρώμε όλοι μαζί, πάμε μαζί στο θέατρο, σε ξεναγήσεις στα αρχαιολογικά μνημεία, είναι για να τονώσουμε την εμπειρία της συγκατοίκησης, να βρισκόμαστε στη μαγική ελληνική γη του Ιουλίου, κάτω από τον τεράστιο θόλο και πάνω στην καυτή πέτρα, όλοι μαζί. Να θυμίζουμε με πράξεις, μια ανοιχτή διαδικασία συν-οίκησης, συνδιαχείρησης, να μοιάσουμε με μια μικρή κοινότητα, μέρος της μεγάλης κοινότητας του χωριού που μας φιλοξενεί. Νομίζω ότι έτσι το θέατρο, ειδικά αυτό το αρχαίο ελληνικό θέατρο που μιλάει για δομές, για ευθύνες προς τους άλλους, για ήθος ατομικό και κοινωνικό και για την καθαρότητα της ψυχής, ταιριάζει με το περιβάλλον, μακριά από την τετράγωνη μαύρη αίθουσα διδασκαλίας, σε κάνει να δεις πέρα από τον εαυτό σου αλλά να δεις και τον εαυτό σου ως λειτουργική μονάδα ενός συνόλου. Αυτό το καταφέραμε πέρσι, φύγαμε όλοι με νόστο, αναπολούσαμε την εμπειρία ακόμα όταν ήμασταν εκεί τις τελευταίες μέρες. Αυτό θέλουμε και φέτος, δάκρυα ενεργητικά, χαράς, συναισθηματικής και πνευματικής συμμετοχής.

«Εκπαιδεύοντας το κοινό στο αρχαίο δράμα», για 2η χρονιά, και εσείς στο τιμόνι του συντονισμού. Καταρχάς, κοιμάστε ποτέ; Κατά δεύτερον, διψά ο κόσμος για εκπαίδευση ή θεωρεί τα εγχειρήματα τέτοιου είδους ελιτίστικες πολυτέλειες; 

Καταρχάς, κοιμάμαι. Κατά βούληση ως επί το πλείστον. Και το «τιμόνι» που λέτε είναι εύστοχο σχόλιο, γιατί έχουν καταναλωθεί πολλά πραγματικά χιλιόμετρα Αθήνα- Επίδαυρος- Ναύπλιο, μέσα στη χρονιά. Η δράση αυτή, μια κοινή σκέψη με την θεατρολόγο και σκηνοθέτη Χριστίνα Ζώνιου, βασικό μας συνεργάτη από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών στο Ναύπλιο του Πανεπιστημίου  Πελοποννήσου (που από φέτος η σύμπραξή  μας τελεσφόρησε και μπορούμε πια να δίνουμε μονάδες πιστοποίησης στο Λύκειο Επιδαύρου και οι σπουδαστές μας, να «περνάνε μαθήματα» στη σχολή τους από το εγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών του Λυκείου), και την θεατροπαιδαγωγό Αγγελική Τσάκωνα. Σκεφθήκαμε ότι παράλληλα με την οργανωμένη εκπαίδευση των ηθοποιών, και την εκ νέου έρευνα για την πρόσληψη και την παραστασιμότητα και τις έννοιες του αρχαίου δράματος, σε ένα ευρύτερο κοινό πολιτών. Φέτος στις δράσεις μας αυτές συμμετείχαν 30 σχολεία με 45 εκπαιδευτικούς, κάμποσοι σύλλογοι από την Αργολίδα και πλήθος ενήλικων πολιτών μέσα από πρακτικά εργαστήρια, θεωρητικές διαλέξεις και θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα από το Ναύπλιο, με την αμέριστη υποστήριξη οικονομική και κτιριακή του Δήμου, και την ευρύτερη περιοχή. Φέτος ξεκινήσαμε και μια νέα δράση όπου σκηνοθέτες που έργα τους θα παιχθούν στην Επίδαυρο ξεκίνησαν οι «Διάλογοι» με τους σκηνοθέτες, ως θεωρητικά και πρακτικά μάστερ κλας, ανοιχτά σε όλους τους πολίτες. Θεωρούμε ότι η εμπειρία της Επιδαύρου πρέπει να είναι μια διαδικασία που οι θεατές μπορούν να μοιράζονται, να καταλαβαίνουν τις νέες αισθητικές προτάσεις, τα νοήματα και τη δραματουργία της σύγχρονης σκηνοθεσίας και ο τρόπος που μπορεί να γίνει αυτό μακροπρόθεσμα για τους νεαρούς θεατές αλλά και στοχευμένα για τους ενήλικους είναι να συζητηθούν βιωματικά οι ποικίλοι τρόποι που το αρχαίο δράμα ενσαρκώνεται. Να εξαλειφθεί η «ανοικοιωποίηση» που συνέβη τα τελευταία χρόνια στα ανοιχτά θέατρα. Μαζί με αυτήν τη δράση φέτος ξεκινήσαμε ένα φιλόδοξο ακόμα πλάνο με τίτλο «Εκπαιδεύοντας το διεθνές κοινό» στην Αθήνα και την Επίδαυρο, όπου ομάδες ειδικών και μη ειδικών μπορούν να παρακολουθήσουν ένα πρόγραμμα εργαστηρίων, διαλέξεων και παραστάσεων του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου για να γνωρίσουν το αρχαίο δράμα στη χώρα που το γέννησε. Ήδη έχουμε κανει μία συνεργασία με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Άμστερνταμ, με 30 πρωτοετείς φοιτητές, με την Ακαδημία Δραματικών Τεχνών της Σαγκάης, με 27 ακαδημαϊκούς και δασκάλους παραστατικών τεχνών, ενώ τον Αύγουστο περιμένουμε 45 νέους ερασιτέχνες ηθοποιούς 18-25 ετών από ένα κοινό πρόγραμμα Ελλάδας- Ισπανίας και Ιρλανδίας, τον Οκτώβριο με την Παιδαγωγική Ακαδημία του Χονγκ Κονγκ κ.λπ. Για να διψά ο κόσμος για εκπαίδευση χρειάζεται καταρχήν να επινοήσεις την ανάγκη και να την υλοποιήσεις με πράξεις. Στις δράσεις αυτές έχουν συμμετάσχει περίπου 1.000 νεαροί και ενήλικες πολίτες. Αριθμός που χτυπάει τον ελιτισμό στη ρίζα.

Τι θα λέγατε σε κάποιον που δεν έχει παρακολουθήσει ποτέ μια παράσταση στο θέατρο Επιδαύρου; Είναι ποτέ αργά να ξεκινήσει αυτό το υπέροχο ταξίδι αυτογνωσίας;

Θα έλεγα να πάει. Ξανά και ξανά. Να πάει νωρίς, να επισκεφτεί το Ασκληπιείο, να δει τον συναρπαστικό τρόπο που οι αρχαίοι συνδέουν την θεραπεία του σώματος και της ψυχής, κύριος λόγος που χτίζονται και ανοιχτά θέατρα όπου υπήρχαν Ασκληπεία, να πάει μια βόλτα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Λυγουριό, να δει τους αμμωνίτες, αυτά τα αρχετυπικά απολιθώματα (και έμπνευση για το λογότυπο του Λυκείου Επιδαύρου) που δίνουν μια άλλη διάσταση στη μικροκλίμακα και στην ανθρώπινη κλίμακα για το τι σημαίνει κοίλον (πόσο θυμίζουν αυτά τα σπειροειδή απολιθώματα σε κάτοψη το αρχαίο κτίσμα του θεάτρου!), να κατηφορίσει στην Παλιά Επίδαυρο και να κάνει μια βουτιά με μάσκα για δει την βυθισμένη πολιτεία, να ανέβει στην πλατεία της Νέας Επιδαύρου, την Πιάδα, όπου υπογράφτηκε το Σύνταγμα, εκεί που η Ελλάδα έγινε Ευρωπαϊκό και Ανεξάρτητο κράτος και να γυρίσει το σούρουπο στη ρίζα, να πάει στην Επίδαυρο να δει θέατρο, κοινή εμπειρία με άλλους χιλιάδες πολίτες, σε έναν τόπο ανοιχτό, που αντέχει την διαπραγμάτευση, και ό,τι και να δει δεν πειράζει, του άρεσε δεν του άρεσε, πάλι η εμπειρία είναι μεγάλη. Και μετά να πάει στο Λυγουριό ξανά, να φάει κρέας σε σούβλα, κάτι που μάλλον κάνανε ανέκαθεν οι Έλληνες θεατές μετά τις παραστάσεις, όπως μας λένε οι πηγές... Μια ωραία εμπειρία, μια ιστορική εμπειρία του ανθρώπου, διασπαρμένη μέσα σε μια μέρα...

Δημιουργική απασχόληση για παιδιά στο πλαίσιο των παραστάσεων, και από πέρσι που τη γνώρισα με την 9χρονη κόρη μου είμαστε αμφότερες ενθουσιασμένες, για ευνόητους λόγους. Πείτε μας λίγα λόγια.   

Την ιδέα της δημιουργικής απασχόλησης την εφαρμόσαμε από το 2016 - ήταν το πρώτο, σε χρόνο υλοποίησης, εκπαιδευτικό πρόγραμμα από τα πολλά που έχουμε πια. Πράγματι είναι μια δράση πρωτότυπη και ωφέλιμη. Το 2016 χρησιμοποιήσαμε το Γυμνάσιο του Λυγουριού, από πέρσι υλοποιούμε το πρόγραμμα στο Μουσείο Κοστουμιών του Ξενία, σε απόσταση αναπνοής από το θέατρο της Επιδαύρου. Δεχόμαστε παιδιά από 4 ως 12 χρονών, που είτε από τους κανονισμούς δεν επιτρέπεται να μπουν στην παράσταση, -αν δείτε το εισιτήριο της Επιδαύρου επιτρέπεται η είσοδος άνω των 6 ετών-, είτε ο θίασος εκτιμά ότι η παράσταση είναι κατάλληλη από μια ηλικία και πάνω, είτε γιατί το ίδιο το παιδί προτιμά μια άλλη δραστηριότητα, από το να βλέπει μια παράσταση «για μεγάλους». Τη δημιουργική απασχόληση τη σχεδιάσαμε από κοινού με την θεατροπαιδαγωγό Αγγελική Τσάκωνα, γέννημα θρέμμα της Επιδαύρου, μιας και η εντοπιότητα ήταν για εμάς μια προτεραιότητα στα εκπαιδευτικά προγράμματα, να συνεργαστούμε δηλαδή με ανθρώπους που και την δουλειά ξέρουν και έχουν μια γραφή στην περιοχή τους για το κοινωνικό έργο που προσφέρουν, ώστε ο διερχόμενος κόσμος αλλά κυρίως η ντόπια κοινωνία να τους εμπιστευτεί.  Η δημιουργική απασχόληση είχε ως κύριο άξονα, οι θεατρικές και άλλες καλλιτεχνικές δράσεις του προγράμματος να σχετίζονται με το περιεχόμενο, και συχνά και την αισθητική, της παράστασης που βλέπουν οι κηδεμόνες των παιδιών στο μεγάλο θέατρο της Επιδαύρου. Σιγά σιγά σταθεροποιήθηκε η ομάδα μας (Ελπίδα Κομιανού, Άλκηστις Βασιλάκου, Μάρα Καλατζή, Αναστασία Κόρδαρη, Έλενα Παπαρίζου). Μότο μας είναι να μπορεί μια παρέα μεγάλων και μικρών, να μοιραστεί μια κοινή εμπειρία στον δρόμο της επιστροφής για το τι είδε, τι έκανε, πώς ένιωσε... Από τα σχόλια που ακούμε, πολλοί μικροί μας μελλοντικοί θεατές ξεκαθαρίζουν πολύ εύστοχα ...μέσα στο αυτοκίνητο... τους στόχους και τις αιτίες του έργου που έχουν δει οι μεγάλοι... Αυτή η συγκυρία επικοινωνίας είναι ευτυχής.

Η καλύτερή σας στιγμή...

...δεν έχει έρθει. Θα έρθει όταν καταφέρουμε να ενταχθεί η θεατρική παιδεία στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως διαδικασία εκπαίδευσης, μέσα από εργαστήρια, παραστάσεις, δημόσιες συζητήσεις, κοινές δράσεις με καλλιτέχνες και θεατροπαιδαγωγούς. Αλλά θα φροντίσω να συμβεί. Δεν μπορεί, κάποια στιγμή, οι θεσμοί, είτε δημόσιοι είτε ιδιωτικοί, θα αγκαλιάσουν αυτήν την ανάγκη, μια ανάγκη επαναπροσδιορισμού της κοινωνίας μας και της επινόησης στόχων, να πολεμήσουμε την ισοπέδωση και την αδιαφορία.

Έχετε κάνει και διδάξει θέατρο σε ΚΑΠΗ, φυλακές, τσιγγανόπουλα με ποινικό μητρώο, ομάδες καρκινοπαθών. Ποια προσωπική ανάγκη σάς οδήγησε σε αυτές τις επιλογές; 

Το θέατρο να σας πω την αλήθεια δεν με ενδιαφέρει καλλιτεχνικά. Δεν βασίζομαι ούτε στο θεατρικό σύστημα, ούτε στο σε ποιον αρέσει αυτό που κάνω, ούτε αν θα γίνει κάτι της μόδας. Πιστεύω ότι το θέατρο πρέπει να ξέρει αν το κάνει κανείς για να απαλλαγεί από τον εαυτό του όχι για να βυθιστεί μέσα σε αυτόν. Για μένα είναι επικοινωνία. Για αυτό και το υλικό για το θέατρο το δίνουν οι άνθρωποι, αυτοί προσδιορίζουν την ανάγκη και τον τρόπο για να γίνει. Όταν ξεκινάμε να διαλέξουμε νέο έργο για εφήβους μαζί με την καλλιτεχνική ιδέα, σκεφτόμαστε παράλληλα τη θεματολογία που θα χρησιμοποιήσουμε για τα θεατροπαιδαγωγικά μας προγράμματα (σε συνεργασία του θιάσου και της θεατροπαιδαγωγού Ηρούς Ποταμούση, μέλος του Πανελληνίου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση που συνεργαζόμαστε συστηματικά). Δεν θεωρώ ότι η παράσταση είναι αυτοσκοπός. Τα καλλιτεχνικά οράματα, αν δεν συνδέονται εμφανώς με την κοινωνία, για εμένα είναι ανώφελα.

Η αγάπη σας για το εφηβικό θέατρο είναι μεγάλη. Τι σας έχουν διδάξει οι έφηβοι; 

Ότι η ζωή είναι παρόν. Οι έφηβοι μπαίνουν σε μια ηλικία, σε μια κατάσταση θα έλεγα καλύτερα, από την οποία δεν θα βγουν ποτέ. Είναι η κατάσταση των αναπάντητων ερωτημάτων, όπως την ονομάζω. Εμάς ο στόχος μας στο εφηβικό θέατρο είναι να ανασύρουμε αυτά τα ερωτήματα, που δεν θα απαντηθούν ποτέ αλλά πρέπει να επικοινωνήσουμε ότι υπάρχουν. Τα τελευταία χρόνια έχουμε κάνει δυο θεματικές ενότητες, «Η τριλογία της Ουτοπίας» (Όρνιθες, Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας, Φάουστ) και «Η τριλογία της Πραγματικότητας» (Αντιγόνη, Νεφέλες, Ελένη). Τα θέματα είναι κεντρικά, αφορούν τον ιδανικό κόσμο, τη μεταφυσική, τη διαχείριση του άλλου, την ευθύνη της γνώσης, το δικαίωμα να έχεις γνώμη, το δικαίωμα στην παιδεία, και με τελευταίο (σε πρόβες) έργο μας την Ελένη, με υπότιτλο «Η αλήθεια μέσα στις πλάνες». Οι έφηβοι στις παραστάσεις μας ανταποκρίνονται, συχνά πάμε στα σχολεία και η ανταπόκριση εκεί είναι αυξημένη, λόγω του χώρου του σχολείου όπου ο διάλογος δεν αναπτύσσεται δυστυχώς φυσιολογικά. Μετά την παράσταση, που είναι χωρίς φτιασιδώματα, κάνουμε πάντα ένα μικρό πρόγραμμα που καλούμε τους θεατές στη σκηνή και θέτουμε τους προβληματισμούς του έργου, ώστε οι θεατές να πουν τη γνώμη τους, να πάρουν θέση. Αυτό λοιπόν διδάσκομαι από τους νέους. Είναι μια ομαδα συμπολιτών μας αποσιωπημένη, παραγκωνισμένη, και για αυτό επικίνδυνη. Για εμάς αλλά περισσότερο για τον εαυτό της. Η κοινωνία των ενηλίκων δυσκολεύεται να συμπεριφερθεί ισότιμα στους νέους. Θέλει να τους χειραγωγήσει, να τους εξαφανίσει, θυμόμαστε όλοι την ορμή και την μεγάλη ικανότητα των νέων να σκέφτονται, να μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Η δυτική κοινωνία όμως, που ζει την ήττα του αφανισμού του ατόμου ως ενεργού πολίτη, συμπεριφέρεται ηττημένα: φοβισμένα, δειλά και προπηλακίζοντας κάθε τι που μπορεί να κάνει την διαφορά. Οι νέοι είναι παρόν.  

Ποιες παραστάσεις μπορεί να έρθει φέτος να δει ένας έφηβος;

Δεν ξέρω να το απαντήσω αυτό. Εξαρτάται από τον έφηβο, την παιδεία που έχει ήδη από το σπίτι του, τις προσλαμβάνουσές του, ποιος του πληρώνει το εισιτήριο... Εγώ πάντως θα τον προκαλέσω τον Οκτώβριο να δει την Ελένη του Ευριπίδη, σε ένα ανέβασμα που θα του θυμίσει μια μορφή Dungeons and Dragons τύπου 2018 με θέμα αρχαιοελληνικό (!), που σκηνοθετώ φέτος στο θέατρο του Νέου Κόσμου (συνεργασία που φέτος κλείνει 10 χρόνια) που θέλει να θέσει ερωτήματα αρχετυπικά στον θεατή, να τον ενθαρρύνει να τα σκεφτεί σε κοινές δράσεις με τους ηθοποιούς μετά την παράσταση και να αποκτήσει μια νέα διάσταση το ερώτημα «Μα, καλά, γιατί τα διδασκόμαστε αυτά τα κείμενα στο σχολείο τελοσπάντων;» (η Ελένη του Ευριπίδη διδάσκεται στην Γ΄ Γυμνασίου).

Τελικά, γιατί κάνει κάποιος θέατρο; Είναι μια μορφή διαρκούς ψυχοθεραπείας;

Δεν κάνουν θέατρο οι άνθρωποι για τους ίδιους λόγους. Το λέω πάντα στους μαθητές μου, στις δραματικές σχολές. Οι αφετηρίες, οι εμπειρίες, οι δεξιότητες, η εικόνα μας για τον κόσμο, διαφοροποιούν τον λόγο και τη στάση που κρατάμε μέσα σε αυτόν το καλλιτεχνικό μηχανισμό. Για άλλους το θέατρο είναι τόπος επιβολής εξουσίας, για άλλους πολιτικής αναρρίχησης, για άλλους είναι ένας τρόπος να απέχεις από την πραγματικότητα ή να αποτυγχάνεις διαρκώς, για άλλους είναι η πραγματικότητα, για άλλους καταλήγει να είναι απλά μια δουλειά...

Πιστέψατε ποτέ στη ζωή σας ότι όλα είναι ανώφελα;

Όχι, καθόλου. Έχω κάνει πράγματα που τελικά ήταν ανώφελα, με την έννοια ότι δεν αξιοποιήθηκαν, αφέθηκαν στη μοίρα τους, τα καρπώθηκαν άλλοι ως δικές τους εργασίες, αλλά κυρίως εγκαταλήφθηκαν. Έχω εργαστεί και παλαιότερα σε δημόσιους οργανισμούς, που έχει γίνει ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω. Η επίγνωση της πραγματικότητας ωστόσο, και της συμπεριφοράς του επαγγελματικού περιβάλλοντος γύρω μας, είναι μια μεγάλη και όχι ανώφελη εμπειρία. Σου δίνει την διαύγεια να διαλέγεις πότε και γιατί να προσπαθείς, ακόμα και με τον κίνδυνο επανάληψης κάποιων μοτίβων σχέσεων, αλλά η εμπειρία του «ανώφελου» σιγά σιγά μειώνεται. Γενικά πιστεύω ότι η ζωή είναι ωφέλιμη, πάντως... δεν δέχομαι την αποτυχία και την μεμψιμοιρία ως επιλογή. 

Ποιες παραστάσεις θεωρείτε κορυφαίες στο φετινό Φεστιβάλ;

Κατά τη γνώμη μου πρέπει να γεμίζουμε τα θέατρα της Επιδαύρου. Η επίμονη ύπαρξη της Επιδαύρου είναι κορυφαίο γεγονός. Αυτό είναι το εθνικό μας ποιόν. Οφείλουμε να είμαστε παρόντες. Και να διαφωνούμε όποτε χρειάζεται και να συμφωνούμε με το δίκαιο, για να πηγαίνει το θέατρο μπροστά, ως δημόσιο αγαθό.

Με λίγα λόγια η Τζο είναι... 

...εδώ.

Αυτό το καλοκαίρι... 

...θα περάσει αργά, πολύ αργά, και θα διαρκέσει μέχρι το επόμενο καλοκαίρι. Για εμάς η καινούργια χρονιά ξεκινάει τον Ιούλιο... Τα πράγματα είναι όλα σχετικά.

*Μιας και μιλάμε για ομάδα, ας αναφέρω τους άμεσους συνεργάτες του Λυκείου: τη Τζίνα Ζορμπά και τον Χρήστο Καρανάτση αλλά και τους νέους φετινούς μας συνεργάτες, την Ίριδα Κατσούλα, τη Λίνα Αξιωτάκη και το Νικολή Αβραμάκη, τους 27 φετινούς εθελοντές και τους 10 φοιτητές που μαζί μας, καθόλη τη χρονιά, κάνουν την πρακτική τους άσκηση. Και φυσικά το άγρυπνο μάτι του  διευθυντή του Φεστιβάλ, του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. 

Info: www.greekfestival.gr