Σπήλιος Λαμπρόπουλος: «Κανείς δεν γράφει μόνο για τον εαυτό του!»

Οι λάτρεις των βιβλίων, της ανάγνωσης, της λογοτεχνίας,  – τόσο του πεζού όσο και του ποιητικού λόγου- είχαν και πάλι μέσα από τον διαγωνισμό βιβλίου του PUBLIC,  την ευκαιρία να επιλέξουν βιβλία σε διάφορες κατηγορίες μέσα από μια μεγάλη λίστα κυκλοφοριών και να αναδείξουν τα αγαπημένα τους για την χρονιά που μας πέρασε.  

Όσο περιμένουμε τα αποτελέσματα, ο Σπήλιος Λαμπρόπουλος, υπεύθυνος του διαγωνισμού, μιλάει στο allyou.gr για την πολύ ενδιαφέρουσα αυτή διαδικασία, για τα καλύτερα βιβλία που έχει διαβάσει ο ίδιος φέτος, για την αγωνία του λογοτέχνη- καλλιτέχνη  που «εκθέτει» το έργο του και για τα βιβλία που θα ήθελε να πάρει μαζί του σε κάποιο ερημικό νησί!

Πείτε μας μερικά λόγια για τον διαγωνισμό βιβλίων των Public.

Τα Βραβεία Βιβλίου Public είναι ένας θεσμός που δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει αυτούς τους στόχους, αλλά και για να υπογραμμίσει τη δύναμη του αναγνώστη δίνοντας προτεραιότητα στο δικό του αναγνωστικό κριτήριο. Κριτική επιτροπή στα Βραβεία Βιβλίου Public είναι ο αναγνώστης και μόνον αυτός. Άλλωστε αυτός είναι και ο τελικός αποδέκτης κάθε πνευματικού έργου που παράγεται και διακινείται όχι μόνο σε αυτόν εδώ τον τόπο, αλλά και παγκοσμίως. Συνεπώς και αυτός δικαιούται, περισσότερο ίσως από τον καθένα, να έχει άποψη.

Έτσι, σε κανένα σημείο της διαδικασίας ψηφοφορίας των βιβλίων δεν παρεμβαίνει οποιοσδήποτε μηχανισμός (λίστες επιλεγμένων βιβλίων, κριτικές επιτροπές κ.α.), που να καθοδηγεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τα αποτελέσματα. Συνεπώς, μιλάμε για αυθεντική αποτύπωση των πραγματικών επιλογών του κοινού κι αυτό είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στο παρελθόν. Αυτή είναι και η κεντρική ιδέα των Βραβείων Βιβλίου Public. 

Η ανταπόκριση του κοινού αλλά και του κλάδου του βιβλίου συνολικά ήταν πολύ μεγάλη. Για να έχετε μια εικόνα, πέρυσι, πρώτη χρονιά των Βραβείων Βιβλίου Public, συμμετείχαν 100 εκδοτικοί οίκοι, 900 συγγραφείς και 1.000 ελληνικοί τίτλοι βιβλίων, καθώς και 83.000 αναγνώστες από όλες τις περιοχές της Ελλάδας οι οποίοι ανέδειξαν τα αγαπημένα τους βιβλία μέσα από 176.000 ψήφους. Τα νούμερα είναι και φέτος εξίσου εντυπωσιακά, με  τη συμμετοχή περισσότερων των 150 εκδοτικών οίκων, 1.200 συγγραφείς, και 2.000 ελληνικούς τίτλους βιβλίων. Επιπλέον φέτος, κατόπιν απαίτησης των αναγνωστών θεσπίσαμε και νέες κατηγορίες βραβείων, που αφορούν την Ξένη και τη Μεταφρασμένη λογοτεχνία. 

Στα χρόνια που διοργανώνεται ο διαγωνισμός ποιο βιβλίο έχετε προσωπικά ξεχωρίσει και γιατί; 

Ο διαγωνισμός διοργανώνεται φέτος για δεύτερη φορά, προσωπικά ανήκω στο ανθρώπινο δυναμικό των Public εδώ και, εννέα, περίπου χρόνια, αλλά η σχέση μου με το βιβλίο, όπως κάθε ανθρώπου, δεν είναι πρωτίστως επαγγελματική, αφού λειτουργούσα ως αναγνώστης  από μικρή ηλικία, και εξακολουθώ να το κάνω, καθώς το βιβλίο παραμένει ο πιο εύκολος & προσιτός τρόπος απόδρασης από την καθημερινότητα. Είναι πολλά τα βιβλία που έχουν ξεχωρίσει την τελευταία διετία, αρκετά από αυτά Ελλήνων συγγραφέων, καθώς το συγγραφικό επίπεδο στη χώρα μας είναι υψηλό και ποσοτικά και ποιοτικά. Από αυτή την άποψη είναι μάλλον άδικο να αναφερθεί μόνον ένας τίτλος, αλλά επειδή δεν θα ήθελα αυτό να εκληφθεί ως ελιγμός, με εντελώς υποκειμενικά κριτήρια, εκτιμώ ότι το «The Snowden Files: The Inside Story of the World's Most Wanted Man» που εκδόθηκε το 2014 είναι και συναρπαστικό ως γραφή και αποκαλυπτικό ως περιεχόμενο και, παράλληλα, πραγματεύεται καταστάσεις που μας αφορούν όλους, αφού καταδεικνύουν ότι οι προφητείες του George Orwell δεν είναι φουτουριστικές: έχουν επαληθευτεί! Δεν είναι τυχαίο ότι το βιβλίο αυτό του δημοσιογράφου Luke Harding θα μεταφερθεί σύντομα και στον κινηματογράφο – ποιος ξέρει μέχρι τότε τι θα έχει απογίνει ο δύσμοιρος ο Εdward Snowden, βέβαια…

Αισθανθήκατε ποτέ ότι σε κάποια από τις κατηγορίες έπρεπε να αναδειχθεί νικητής κάποιος άλλος;

Ως αναγνώστης έχω, όπως όλοι μας, τις προτιμήσεις μου που μπορεί να συμπίπτουν ή όχι με αυτές των αναγνωστών, αλλά ποτέ δεν πέρασε από το μυαλό μου τέτοια σκέψη. Όπως σας ανέφερα και προηγουμένως ο θεσμός αυτός στηρίζεται σε απόλυτα δημοκρατικούς όρους. Βασική επιδίωξή μας είναι να επικρατήσει το αναγνωστικό κριτήριο του κοινού κι όχι η γνώμη η δική μου, ή των Public ή όλων όσοι ασχολούνται επαγγελματικά με αυτό. Τέτοιοι θεσμοί, τέτοιες διαδικασίες που να αξιολογούν το έργο των συγγραφέων με επαγγελματικούς όρους, υπάρχουν ήδη και είναι πολύ έγκυροι. Εμείς τους σεβόμαστε απόλυτα. Ασφαλώς και έχει ενδιαφέρον, σε επίπεδο φιλολογικής κουβέντας, να διαφωνείς με γνωστούς και φίλους για οτιδήποτε είναι υποκειμενικό (Λογοτεχνία, Μουσική, Εικαστικά, Κινηματογράφος), αλλά δεν θεωρώ ότι υπάρχουν «πρέπει», ειδικά στο πλαίσιο που περιέγραψα παραπάνω. Είναι απλό: «κερδίζει» εκείνος που όχι μόνον κατάφερε να αρέσει σε πολύ κόσμο, αλλά και οι συγκεκριμένοι αναγνώστες ένιωσαν την ανάγκη να καταθέσουν την προτίμησή τους αυτή. Δεν θεωρώ ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι τυχαίο. Να ξεκαθαρίσουμε, βέβαια, ότι δεν μιλάμε για έναν διαγωνισμό με νικητές & ηττημένους. Από μία άποψη, κάθε συγγραφέας που εκδίδει ένα βιβλίο, έχει ήδη κερδίσει κάτι – προτού καν αυτό φθάσει στο ράφι ενός βιβλιοπωλείου ή στα χέρια ενός αναγνώστη.

Το αναγνωστικό κοινό σήμερα έχει πραγματική επαφή με το βιβλίο; Ή διαβάζουμε όπως ακούμε μουσική, φευγαλέα έχοντας στο νου μας άλλα πράγματα;

Δεν είμαι σίγουρος ούτως ή άλλως πως οι περισσότεροι όντως ακούνε μουσική έχοντας στο νου τους άλλα πράγματα – ίσως η μουσική η ίδια τους θυμίζει σκηνές από το παρελθόν ή σχέδια που πρέπει να γίνουν για το μέλλον και αυτό είναι μαγικό! Όσον δε αφορά τη σχέση του μέσου αναγνώστη με το βιβλίο ήταν και παραμένει ουσιαστική, θα έλεγα, καθώς η ανάγνωση ενός βιβλίου δεν είναι κάτι που μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε λίγα λεπτά, ενώ παράλληλα ασχολείται με κάτι άλλο. Είναι μια συνειδητή διαδικασία που ξεκινάει από την επιθυμία απόκτησης ενός βιβλίου, την έρευνα προκειμένου να γίνει η επιλογή (ακόμα κι αν διαλέγεις ένα βιβλίο από τον τίτλο ή το εξώφυλλο ή επειδή σου το πρότεινε κάποιος που εμπιστεύεσαι, εκείνη τη στιγμή διαλέγεις ένα και… δεν διαλέγεις δεκάδες χιλιάδες άλλα – δεν είναι συναρπαστική αυτή η σκέψη;), συνεχίζεται στο χρόνο που αφιερώνεις στο βιβλίο, στις σκέψεις που σου γεννάει, στις ώρες που θα επιλέξεις να το διαβάσεις, στο αν παράλληλα θα πίνεις καφέ ή ένα ποτήρι κρασί, στο αν θα ακούς μουσική για να συνοδεύσει το «ταξίδι», στο πως θα συζητήσεις με τους φίλους σου μετά γι αυτό…  Άρα, όσο «ελαφρύ» και αν χαρακτηρίζεται από κάποιους ένα βιβλίο, a priori δεν γίνεται να ασχοληθείς μαζί του συγκυριακά ή περιστασιακά. Δεν διαβάζουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο, προφανώς, αλλά… σκεφθείτε ένα κόσμο που κάθε αναγνώστης θα είχε τις ίδιες συνήθειες και τα ίδια κριτήρια; Πόσο βαρετά θα ήταν όλα και πόσα λιγότερα κίνητρα θα είχαν χιλιάδες συγγραφείς ανά τον κόσμο!!!  Προσωπικά δεν έχω φίλους που διαβάζουν ακριβώς τα ίδια βιβλία με μένα, ούτε που ακούνε την ίδια μουσική. Μπορεί η σύγχρονη εποχή να έχουν επιβάλλει ρυθμούς που δεν επιτρέπουν άνετα καθημερινή σχέση με το βιβλίο ή δεν αφήνουν το χρόνο που χρειάζεται κάποιος για να ακούσει μουσική όπως θα ήθελε, αλλά τόσο το βιβλίο όσο και η μουσική, αν αξίζουν… βρίσκουν πάντοτε τον τρόπο να μένουν στη ζωή μας.

To ίντερνετ θα φτάσει ποτέ στο σημείο να αντικαταστήσει εντελώς το φυσικό βιβλίο;

Το διαδίκτυο και το βιβλίο είναι δυο διαφορετικοί κόσμοι. Το ένα έχει να κάνει με την ταχύτητα και την επιφάνεια, το άλλο απαιτεί χρόνο, συγκέντρωση, ενδοσκόπηση, σκέψη. Αν ρωτάτε για τα ebooks, προς το παρόν οι πωλήσεις των χαρτόδετων βιβλίων υπερτερούν – και όχι μόνο στη χώρα μας αλλά σε όλη την Ευρώπη, και την Αμερική ακόμα. Προσωπική μου άποψη είναι ότι τα ebooks δύσκολα θα υποκαταστήσουν το φυσικό βιβλίο. Στα καταστήματά μας έχουμε δει αναγνώστες να μυρίζουν τις σελίδες των βιβλίων, να ψηλαφίζουν τα εξώφυλλα, να σημειώνουν πάνω σε αυτά, να τα προσφέρουν δώρο σε αγαπημένους τους. Νομίζω αυτές οι χειρονομίες είναι δύσκολο να μεταφερθούν σε ψηφιακό περιβάλλον.  Αλλά και εντελώς ψυχρά αν το εξετάσει κανείς, αυτό είναι ένα ζήτημα που αισίως κλείνει δεκαετία ως ερώτημα και οι θεωρητικές απαντήσεις είναι πολλές, αλλά πρακτικά μιλώντας, ενώ όλοι έχουμε πάρει δώρο σε ένα φίλο μας ένα βιβλίο, κανείς μας δεν θα ήθελε για δώρο ένα… e-book. Τέλος, μην ξεχνάμε ότι το ρεκόρ πωλήσεων των ψηφιακών βιβλίων σημειώθηκε στην Αμερική πριν δύο χρόνια, δεν ξεπέρασε το 11,5% στις συνολικές πωλήσεις του κλάδου και όλοι οι αναλυτές (όπως και τα στοιχεία της Nielsen) υποστηρίζουν ότι το ποσοστό αυτό δεν θα είναι ποτέ ξανά τόσο υψηλό και θα παραμείνει μονοψήφιο – αυτό στην Αμερική, που αγκαλιάζει πιο γρήγορα τις καινοτομίες. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, μόνον τα 3 στα 100 βιβλία που πωλούνται είναι ψηφιακά. Προσωπική και επαγγελματική μου άποψη είναι ότι το e-book είναι ευπρόσδεκτη επιλογή αν μιλάμε για αυτοεκδόσεις: αν κάποιος γράψει ένα βιβλίο και δεν βρίσκει εκδότη να επενδύσει στο σύγγραμμά του, μπορεί κάλλιστα να το διαθέσει μόνος του on line. Αν αξίζει, όπως έγινε και με το “The Martian” του Andy Weir, θα ακολουθήσει σύντομα και η έντυπη έκδοση.

Με τι κριτήρια θεωρείτε ότι επιλέγουν οι άνθρωποι τα βιβλία που διαβάζουν;

Τα κριτήρια είναι προσωπικά. Για κάποιον μπορεί να είναι ένας ενδιαφέρων τίτλος ή το θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο. Για άλλον μπορεί να είναι ο συγγραφέας, μια κριτική που διάβασε ή η πρόταση κάποιου άλλου αναγνώστη. Σε ειδικές κατηγορίες βιβλίου ή στα παιδικά βιβλία το κριτήριο μπορεί να είναι και αισθητικό – ένα ωραίο το εξώφυλλο, μια όμορφη εικονογράφηση ή μια προσεγμένη βιβλιοδεσία. Με χαρά βλέπουμε ότι όλο και περισσότεροι επισκέπτες των καταστημάτων μας επιλέγουν βιβλία κατόπιν σχετικής προτροπής του προσωπικού μας – και αυτό είναι δικαίωση για όλους μας, καθώς επιλέγουμε τους συνεργάτες μας με ιδιαίτερη προσοχή και η γνώση της κατηγορίας είναι απαραίτητο εφόδιο.

Με τι κριτήριο τα επιλέγετε εσείς; 

Έχω την τύχη, λόγω δουλειάς, να έχω πρόσβαση σε αρκετά βιβλία. Μπορώ δηλαδή να ζητήσω από έναν εκδότη με τον οποίο συνεργαζόμαστε (και συνεργαζόμαστε με όλους!) από την Ελλάδα ή το εξωτερικό να μου στείλει ένα βιβλίο που μου φαίνεται ενδιαφέρον. Παρόλα αυτά, εξακολουθώ να αγοράζω ο ίδιος, διότι είναι εντελώς διαφορετική η αίσθηση του να μπαίνεις σε ένα βιβλιοπωλείο και να επιλέγεις με το χέρι σου από το ράφι, από το να ζητάς κάτι στο τηλέφωνο και να έρχεται στο γραφείο σου ένα δέμα. Είχα την τύχη να μεγαλώσω σε ένα σπίτι γεμάτο βιβλίο, οπότε από νωρίς εκτέθηκα στα κατάλληλα ερεθίσματα. Πλέον, έχω κάποιους συγγραφείς που παρακολουθώ φανατικά, τολμώ να πω, άρα μόλις βγάλουν βιβλίο σπεύδω να το αποκτήσω χωρίς να κοιτάω καν το θέμα ή τις κριτικές. Επίσης, έχω φίλους και συνεργάτες που εμπιστεύομαι τη γνώμη τους – αν ένας εξ αυτών που συστήσει ανεπιφύλακτα ένα βιβλίο που δεν γνωρίζω, θα ακολουθήσω τη συμβουλή με υψηλές προσδοκίες. Από την άλλη, παρόλο που δεν μου αρέσει ένα μόνο είδος και θεωρώ ότι είναι καλό να αλλάζει κανείς συγγραφείς, θεματολογία, εποχές και «σχολές», υπάρχουν κάποια είδη στα οποία για διάφορους λόγους δεν έχει τύχει να εντρυφήσω ιδιαίτερα: στην επιστημονική φαντασία, για παράδειγμα, έχω μείνει μάλλον πίσω (Philip K. Dick, William Gibson etc). Ίσως φταίει το ότι προτιμώ να διαβάζω για εποχές που δεν έζησα καθόλου (πχ τη μεταπολεμική Αμερική) παρά γι αυτά που… πιθανότατα θα βιώσω και ο ίδιος σε λίγα χρόνια!

Πόσο εύκολο θεωρείτε ότι είναι για έναν δημιουργό να πάρει μέρος σε έναν διαγωνισμό εκθέτοντας το έργο του και μέσα από αυτό τον εαυτό του;

Ο δημιουργός έχει επιλέξει να εκθέσει τον εαυτό του μέσα από το έργο του, πολύ πριν φτάσει να συμμετάσχει σε έναν διαγωνισμό. Συνεπώς για εμένα η συμμετοχή σε έναν διαγωνισμό είναι το εύκολο κομμάτι της διαδικασίας και,  εξ όσων γνωρίζω, δεν προβληματίζει καθόλου τους συγγραφείς – αντίθετα, το βλέπουν ως μία δικαίωση για το έργο τους. Κανείς δεν γράφει μόνο για τον εαυτό του: γράφει για να μοιραστεί κάτι, για να διαβαστεί. Το ότι διαγωνισμοί σαν και αυτόν του επιτρέπουν να έρθει εκ νέου κοντά με το κοινό του ή με το κοινό που δεν έχει τύχει να τον ανακαλύψει ακόμα, μόνον θετικό μπορεί να είναι.  Έχω γνωρίσει συγγραφείς που δεν αισθάνονται άνετα να ανεβαίνουν σε μία σκηνή και να μιλάνε σε ένα πολυπληθές ακροατήριο, αλλά δεν έχω γνωρίσει ούτε έναν που δεν θέλει να μνημονεύεται από κοινό & κριτικούς – το βρίσκω απολύτως υγιές.

Aν έπρεπε να διαλέξετε μόνο 3 βιβλία για να πάρετε μαζί σας σε ένα ερημικό νησί ποια θα ήταν αυτά και γιατί; 

Οι ερωτήσεις τύπου desert island discs είναι πάντοτε πάρα πολύ δύσκολες, διότι απλούστατα έχουν να κάνουν με τη χρονική στιγμή που υποβάλλονται.

Με δεδομένο λοιπόν ότι αν με ξαναρωτούσατε αύριο πιθανότατα η τριάδα μου θα ήταν τελείως διαφορετική, νομίζω θα διάλεγα τα εξής:

1. Το Εγχειρίδιο Επιβίωσης, , του Mykel Hawke, διότι δεν έχω βρεθεί ποτέ σε ερημικό νησί, οπότε κάπως θα έπρεπε να μάθω πώς να χτίσω τη δική μου καλύβα και να να ανάβω φωτιές χωρίς σπίρτα!!!

2. Οπωσδήποτε κάποιο βιβλίο αρχαίας ελληνικής γραμματείας που να έχει το πρωτότυπο κείμενο και τη μετάφραση μαζί, ώστε να θυμηθώ τα αρχαία και παράλληλα να διαβάσω αλήθειες που δεν έχουν μεταβληθεί στο χρόνο, ίσως το Περί Ψυχής του Αριστοτέλη. Υπάρχουν, ξέρετε, κάποιοι που υποστηρίζουν ότι όσο έχει εξελιχθεί η ιατρική από την εποχή του Ιπποκράτη τόσο…. δεν έχει εξελιχθεί ο γραπτός λόγος από την εποχή των μεγάλων τραγικών. Δεν ξέρω αν συμφωνώ, αλλά σίγουρα είναι μία ενδιαφέρουσα άποψη!

3. Τέλος, θα έπαιρνα μαζί μου ένα βιβλίο με… πολλές σελίδες που δεν έχω ήδη διαβάσει, γιατί φαντάζομαι θα έπρεπε να περνάει κάπως ο χρόνος μέχρι να περάσει ένα πλοίο και να με διασώσει – ίσως το Glamorama, το μοναδικό βιβλίο του Bret Easton Ellis που δεν έχω διαβάσει – το έχω πάρει τα δύο τελευταία καλοκαίρια μαζί μου, αλλά πάντα διαλέγω να ξεκινήσω κάτι άλλο αντί αυτού. Ίσως επειδή δεν πήγα σε ερημικά νησιά...