Να τι συμβαίνει μέσα στην ψυχή όταν ερωτεύεσαι

Ο Σταντάλ, ένας παχύς και μάλλον όχι όμορφος άντρας, ερωτεύεται την Μετίλντ, μια χωρισμένη, όμορφη και ευαίσθητη γυναίκα. Η δεύτερη φαίνεται αρχικά να κολακεύεται από τον τρόπο που την προσεγγίζει αυτός ο διαφορετικός κύριος, όμως στη συνέχεια μερικές ακατανόητες συμπεριφορές του, θα την ωθήσουν να φύγει μακριά του. Η ντροπαλότητα του Σταντάλ σε συνδυασμό με τον υπερβολικό θαυμασμό του για την Μετίλντ, τον κάνουν να φέρεται αδέξια, τόσο που κάποια στιγμή καταφέρνει μέχρι και να την εκθέσει. Έτσι, εκείνη του ζητάει ψυχρά να σταματήσει να της στέλνει γράμματα.
 
Πνιγμένος από την αδυναμία του να εκφραστεί και ερωτευμένος, ο Σταντάλ ξεκινάει να γράφει. Στην αρχή πάει για μυθιστόρημα, αλλά τελικά… αποφασίζει να μιλήσει για γενικές σκέψεις και απόψεις περί έρωτος σε κάτι που περιγράφει ως βιβλίο ιδεολογίας. Σε κάτι που μοιάζει με επιστημονικό δοκίμιο αλλά φυσικά δεν είναι. Σε κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ερωτική φιλολογία, αλλά και πάλι δεν είναι.
 
Όπου και να κατατάξει ένας αναγνώστης το «Περί Έρωτος», με την καλά κρυμμένη στις γραμμές του Μετίλντ, ένα είναι το σίγουρο: εκεί θα βρει τον εαυτό του, πληγωμένο από έρωτα. Εκεί θα προβληματιστεί για την «κρυστάλλωση». Εκεί, θα ανατριχιάσει με τη δύναμη της φράσης «Ο έρωτας πρέπει να πεθάνει». Και εκεί, θα χαμογελάσει, θα σαστίσει και θα αποκτήσει ένα κόμπο στο λαιμό, παρακολουθώντας τη γέννηση του έρωτα, που είναι ένα κοκτέιλ χαράς και πόνου.

 
Η γέννηση του έρωτα

Να τι συμβαίνει μέσα στην ψυχή:
 
1ον Ο θαυμασμός.

2ον Λέμε μέσα μας: τι ευχαρίστηση να της δίνω φιλιά, να παίρνω φιλιά κτλ.!

3ον Η προσδοκία. Μελετάμε τα χαρίσματα. Είναι η στιγμή που μια γυναίκα θα έπρεπε να δίνεται για τη μέγιστη δυνατή σαρκική απόλαυση. Ακόμη και στις πιο συγκρατημένες γυναίκες, τα μάτια κοκκινίζουν την ώρα της προσδοκίας. Το πάθος είναι τόσο δυνατό, η απόλαυση τόσο έντονη, ώστε προδίδεται με χτυπητά σημάδια.

4ον Ο έρωτας γεννήθηκε. Ερωτεύομαι σημαίνει αντλώ έμπνευση, όταν βλέπω, αγγίζω, νιώθω με όλες τις αισθήσεις μου κι από όσο πιο κοντά μπορώ ένα αξιέραστο αντικείμενο, το οποίο επίσης με ερωτεύεται.

5ον Αρχίζει η κρυστάλλωση. Χαιρόμαστε να στολίζουμε με χίλια δυο προτερήματα μια γυναίκα για τον έρωτα της οποίας είμαστε σίγουροι’ περιγράφουμε λεπτομερώς και με απέραντη ικανοποίηση την ευτυχία μας. Όλο αυτό καταλήγει στο να εγκωμιάζουμε υπερβολικά μια εξαίσια ιδιοκτησία που μας ήρθε εξ ουρανών, που δεν τη γνωρίζουμε, είμαστε όμως σίγουροι για την απόκτησή της. (…) Αυτό που ονομάζω κρυστάλλωση είναι η διεργασία του πνεύματος το οποίο, με βάση όσα του παρουσιάζονται ανακαλύπτει ότι το αντικείμενο του έρωτά του διαθέτει και καινούργια χαρίσματα. (…) Ένας παθιασμένος άνδρας, βλέπει σε κείνη που ερωτεύεται όλα τα προτερήματα’ εντούτοις, η προσήλωσή του μπορεί ακόμη να περισπαστεί, γιατί η ψυχή κορέννυται με ό,τι είναι πάντα ίδιο, ακόμη και με την τέλεια ευτυχία.  Να τι γίνεται τότε προκειμένου να σταθεροποιηθεί η προσήλωση:

6ον Γεννιέται η αμφιβολία. (…) Ο εραστής φτάνει να αμφιβάλλει  για την ευτυχία που υποσχόταν στον εαυτό του’ βλέπει με αυστηρότητα τους λόγους που νόμιζε ότι είχε για να ελπίζει. Θέλει να ριχτεί στις άλλες απολαύσεις της ζωής αλλά τις βρίσκει εκμηδενισμένες. Τον καταλαμβάνει ο φόβος μιας φρικτής δυστυχίας και, μαζί μ’ αυτόν, η βαθιά προσήλωση.

7ον Δεύτερη κρυστάλλωση. Αρχίζει τότε η δεύτερη κρυστάλλωση και τα διαμάντια που φτιάχνει είναι επιβεβαιώσεις τούτης της σκέψης: Με αγαπάει. Κάθε δεκαπεντάλεπτο της νύχτας που ακολουθεί τη γέννηση των αμφιβολιών, και ύστερα από μια στιγμή φρικτής δυστυχίας, ο ερωτευμένος λέει μέσα του «Ναι, με αγαπάει». Και η κρυστάλλωση στρέφεται προς την ανακάλυψη νέων θέλγητρων’ έπειτα τον αδράχνει ξανά η αμφιβολία με το αγριωπό βλέμμα και τον σταματά. Το στήθος του ξεχνά να ανασάνει. Μονολογεί: «Μα μ’ αγαπά στ’ αλήθεια;». Kαι μέσα σ’ αυτές τις βασανιστικές και ηδονικές εναλλαγές, ο καημένος ο ερωτευμένος νιώθει έντονα: «Θα μου έδινε απολαύσεις που μονάχα εκείνη στον κόσμο μπορεί να μου δώσει».