Ελληνική οικογένεια και (ελληνικές) διατροφικές διαταραχές

Ποιος αμφιβάλει για τις "ιδιαιτερότητες " της ελληνικής οικογένειας και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει καθημερινά στην φροντίδα των ατόμων με διατροφική διαταραχή. Η Μαρία Τσιάκα*, πάντως, μας αναλύει το "φαινόμενο", με θάρρος, γνώση κι αλήθεια

"Υπήρξα η ίδια πολλές φορές μάρτυρας της απόγνωσης, της θλίψης αλλά και του σθένους  και της αποφασιστικότητας των γονιών να κάνουν τα πάντα για να σώσουν το παιδί τους. Η ελληνική οικογένεια έχει μεγάλη δύναμη και δεν πρέπει να την υποτιμάς στην διαδικασία της θεραπείας. Όσοι ειδικοί το κάνουν δεν βοηθούν αποτελεσματικά τους ασθενείς τους. Η ελληνική οικογένεια είναι ένας θησαυρός ανεκμετάλλευτος, αλλά δυστυχώς αντιδρά συνήθως στο παρά πέντε όταν δηλαδή τα πράγματα έχουν φτάσει στο απροχώρητο (χαρακτηριστικό της φυλής μας  βλέπετε)! Αυτό όμως δεν είναι βοηθητικό, ιδίως όταν στο τέλος καλείσαι να αντιμετωπίσεις μια χρόνια ασθένεια και ένα επιβαρυμένο εγκέφαλο.

Πώς όμως ξεκινάει όλο αυτό; Πότε η ελληνική οικογένεια συνειδητοποιεί το πρόβλημα, πότε και πώς αντιδρά και πότε αναζητάει βοήθεια; Τις απαντήσεις  στα παραπάνω ερωτήματα, την δίνουν δυο έρευνες που έχω διεξάγει στο πλαίσιο της διδακτορικής μου διατριβής στο King’s College (Institute of Psychiatry, Psychology and Neuroscience).

(i)    Η ελληνική οικογένεια συνήθως το αντιλαμβάνεται μετά από  τον τρίτο χρόνο εκδήλωσης της  ανορεξίας, ενώ στις περιπτώσεις της  βουλιμίας μετά από 4-5 χρόνια. Αυτή η χρονοκαθυστέρηση οφείλεται αρχικά στον φόβο και την άρνηση, στην άγνοια και την υποτίμηση του προβλήματος, αντιμετωπίζοντας την ως μια φάση εφηβείας που θα περάσει «αφού όλα τα κορίτσια και τα αγόρια της ηλικίας αυτής τρώγονται με το σώμα και το βάρος τους, θα μεγαλώσει και θα φύγει από αυτό το κόλλημα».
(ii)    Αναζητά βοήθεια όταν τα συμπτώματα είναι πλέον τόσο ορατά και επηρεάζουν την καθημερινότητα όλης της οικογένειας. Τελικά, η νόσος έχει εξελιχθεί σε σημείο τέτοιο που οι συμπεριφορές της ΔΔ είναι κυρίαρχες.
(iii)     Στη συνέχεια, η οικογένεια πολλές αναζητά βοήθεια από μη εξειδικευμένους στις διατροφικές διαταραχές ειδικούς, με αποτέλεσμα να κατηγορείται για το πρόβλημα και να αποκλείεται από την θεραπεία του παιδιού της. Όταν οι γονείς κατηγορούν τον εαυτό τους για το πρόβλημα, παροπλίζονται από τις ενοχές τους. Κατά συνέπεια καταλήγουν να ενδίδουν σε όλους τους κανόνες της νόσου, πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο βοηθούν το παιδί αλλά δυστυχώς βοηθούν στην συντήρηση της ασθένειας.

Οι κανόνες της διατροφικής διαταραχής
 
Η διατροφική διαταραχή είναι μια ασθένεια που μονοπωλεί, βάζοντας τους δικούς της κανόνες στον ασθενή αλλά και στην οικογένεια του. Κανόνες που αφορούν το πώς, πότε και ποια τροφή θα καταναλωθεί, πόση γυμναστική θα κάνει η ασθενής, ποιες τροφές θα πρέπει να υπάρχουν μέσα στα ντουλάπια της κουζίνας  και στο ψυγείο, τι ώρες πρέπει να τρώνε όλοι, πού θα πάνε στην οικογενειακή έξοδο και τι θα παραγγείλουν στο εστιατόριο. Κοινώς, μια συνεχής αστυνόμευση από την νόσο, που αν τολμήσει η οικογένεια να πάει κόντρα γίνεται «χαμός». Κλάματα, απειλές από την πλευρά της ασθενούς ότι δεν θα ξαναφάει, ότι θα κάνει βουλιμικό επεισόδιο, ότι αυτοί φταίνε για το πρόβλημα αυτό και πολλά άλλα. Η καθημερινή επαφή με το παιδί που πάσχει από ΔΔ είναι κόλαση και για τις δυο πλευρές, καθώς η επικοινωνία διαταράσσεται σε πολλά επίπεδα εξαιτίας της νόσου.

Η αλήθεια για τις διατροφικές διαταραχές

Οι διατροφικές διαταραχές είναι μια ψυχική ασθένεια με νευροβιολογική βάση πρωτίστως. Και η οικογένεια δεν είναι υπαίτια για την έναρξη της νόσου, αντιθέτως βιώνει όλο τον αρνητικό αντίκτυπο της ΔΔ σε σημείο που η έρευνα μας έδειξε ότι περίπου το 50% των γονιών αντιμετωπίζουν κατάθλιψη εξαιτίας της νόσου. Τα συναισθήματα ανεπάρκειας, οι συνεχείς αυτό- κατηγορίες, καθώς και η χρονιότητα της νόσου, διαλύουν την σωματική αλλά και ψυχική υγεία των γονιών, με αποτέλεσμα η νόσος να κυριαρχεί σε όλα τα πεδία της ζωής μιας οικογένειας.

Τελικά στην Ελλάδα συντελείται ένα «διαχρονικό έγκλημα» καθώς η έλλειψη ενημέρωσης, οι μη εξειδικευμένοι στις διατροφικές διαταραχές ειδικοί και η ενοχοποίηση των γονιών οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην εξέλιξη της μάστιγας των ΔΔ. Νέοι άνθρωποι παραμένουν χρόνια αβοήθητοι, η οικογένεια χάνει τα «αβγά και τα πασχάλια», μη γνωρίζοντας τι είναι βοηθητικό και τι όχι.

Αγαπητοί γονείς, χωρίς την δική σας συμμετοχή η ανάρρωση του παιδιού σας είναι ανέφικτη. Είστε η λύση στο πρόβλημα και ΟΧΙ το πρόβλημα. Τα 22 χρόνια κλινικής εμπειρίας στο χώρο των ΔΔ μου αποδεικνύουν συνεχώς ότι αν η οικογένεια δεν εμπλακεί στη θεραπεία και δεν ενημερωθεί επαρκώς για το πώς να αντιμετωπίσει την νόσο, ο ασθενής δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνος του, όσο καλή διάθεση και να έχει. Η οικογένεια λειτουργεί μαζί με την θεραπευτική ομάδα σαν το «συνοδό σκύλο δίπλα στο τυφλό άτομο». Ο εγκέφαλος του παιδιού σας δεν λειτουργεί όπως ο δικός μας, σε διάφορα σημεία του είναι «τυφλός» και αδυνατεί να δει αυτό που θεωρείται αυτονόητο για όλους εμάς. Δεν το επιδιώκει να είναι έτσι, ο εγκέφαλος αδυνατεί να λειτουργήσει αλλιώς λόγω της υποθρεψίας. Μην αγνοείτε τα σημάδια και μην περιμένετε να φτάσει ο κόμπος στο χτένι για να ζητήσετε άμεσα εξειδικευμένη βοήθεια. Και να θυμάστε ότι για να κερδίσουμε την μάχη με την ασθένεια, η λύση είναι μια: η οικογένεια μέσα και μαζί στην διαδικασία της ανάρρωσης."

Η Μαρία Τσιάκα είναι Πρόεδρος του Ελληνικού κέντρου διατροφικών διαταραχών. Σπούδασε Ψυχολογία, έχει εκπαιδευτεί και στη Συστημική Ψυχοθεραπεία, ενώ είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Ψυχολογικής Ιατρικής και Ψυχιατρικής του Institute of Psychiatry, King’s College London.