Ένας ναός που κρύβει μια τραγική ιστορία

Αυτή κι αν είναι έκπληξη! Οδηγούσαμε μέσα στα πυκνά ελατοδάση της ρεματιάς στο Κουκουφλί, στην περιοχή του Ασπροποτάμου, στη Θεσσαλία (ορεινά Τρίκαλα αν γνωρίζετε…) μέσα στην άγρα φύση και μακριά από κάθε αίσθηση ιδιαίτερου πολιτισμού. Και ξαφνικά ένας μικρός ασφαλτόδρομος μόλις 1 χλμ. μας αποκάλυψε ένα μοναδικό μνημείο σε όλα τα Βαλκάνια!

Είναι μια από τις πιο σπάνιες αρχιτεκτονικά εκκλησίες και κατά παράδοση ανήκε στη χαμένη μονή Δολιανών ή μονή της Αγίας Ζώνης (ερείπια της οποίας υπάρχουν μέσα στο πυκνό δάσος λίγο βορειότερα). Οι πινακίδες πάντως γράφουν ναός του Τιμίου Σταυρού και από τα ελάχιστα έγραφα που σώθηκαν γι αυτή οι μελετητές πιθανολογούν πως χτίστηκε το 1770 και μάλλον ανακαινίστηκε το 1839 και το 1841.

Το απολύτως εντυπωσιακό οικοδόμημα είναι τρίκλιτη τρουλαία βασιλική αλλά όχι με ένα ή δύο τρούλους αλλά με… δώδεκα! Υψώνονται αέρινοι και καλοχτισμένοι από μελιά και καστανή πέτρα και στις κορφές έχουν μεταλλικούς σταυρούς από τους οποίους κρέμονται μικρά καμπανάκια! Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία του επίσης εντυπωσιακού εσωτερικού του ναού είναι το μικρό σύνθρονο, το οποίο είναι ένα σύνολο από ημικυκλικές κερκίδες χτισμένες στην κόγχη του ιερού, ένα σπάνιο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό, ιδιαίτερο των παλαιοχριστιανικών ναών.

Από εδώ, από τη μονή Δολιανών και με αφορμή ένα τραγικό περιστατικό ξεκίνησε η καταστροφή των χωριών του Ασπροποτάμου στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής.

Στα μέσα του Ιούνη, το καλοκαίρι του 1943, ο ΕΛΑΣ έστησε ενέδρα σε γερμανική πομπή εφοδιασμού στον Σαραντάπορο και μετά από μάχη, οι αντάρτες σκότωσαν 60 άντρες από τη γερμανική φάλαγγα, πήραν κάπου 90 φορτηγά και συνέλαβαν και 79 γερμανούς αιχμαλώτους. Καθώς η γερμανική διοίκηση δεν δέχθηκε να τους ανταλλάξει με έλληνες αιχμαλώτους (οι Γερμανοί δεν πίστευαν καν ότι υπήρχαν αιχμάλωτοι!) οι αντάρτες πρότειναν στους γερμανούς αιχμαλώτους ή να γίνουν βοηθητικοί στον ΕΛΑΣ ή να εκτελεστούν. Η ανοησία και ο φανατισμός των συλληφθέντων Γερμανών όμως φαίνεται πως ήταν ωκεανίου μεγέθους. Έτσι οι 75 αιχμάλωτοι προτίμησαν να εκτελεστούν! Ε, τους πήραν οι αντάρτες τους έφεραν δίπλα στην ωραία εκκλησία και τους εκτέλεσαν μέχρις ενός!

Οι τέσσερις που ευφυώς δέχτηκαν τον συμβιβασμό τοποθετήθηκαν σε ραφτάδικο αντάρτικο. Ο ένας όμως άφησε το βελόνι και κατάφερε (μέσα σε μια δέουσα αναμπουμπούλα) να την κοπανήσει και πήγε στα γερμανικά αποσπάσματα που είχαν μόλις αφιχθεί στα τρικαλινά βουνά. Αποκάλυψε την εκτέλεση των 75 Γερμανών και ένα σκασμό πληροφορίες για τις θέσεις και τον εξοπλισμό των ανταρτών.

Και τότε οι Γερμανοί, τον Οκτώβριο του 1943 πέρασαν δια πυρός και σιδήρου όλα τα χωριά του Ασπροπόταμου και της ευρύτερης περιοχής, εκτέλεσαν μοναχούς και πυρπόλησαν μοναστήρια.

Οι τέσσερις του ραφτάδικου δεν ξέρουμε τι απέγιναν. Ίσως τους εκτέλεσαν οι Γερμανοί. Το είχε δηλώσει ο διοικητής τους εξάλλου: αν μάθαινε πως οι άνδρες του έπεφταν αιχμάλωτοι θα τους εκτελούσε ο ίδιος.

Ωραίοι τύποι…

Που βρίσκομαι;

Η μονή Δολιανών βρίσκεται στην περιοχή του Ασπροποτάμου. Για να φτάσετε εδώ θα ακολουθήσετε τον κεντρικό δρόμο προς Τρίκαλα – Μετέωρα – Καλαμπάκα. Από εκεί θα συνεχίσετε στη διαδρομή προς Γλυκομηλιά – Κρανιά – Πολυθέα. Η μονή βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό Κρανιά (υπάρχουν πινακίδες).

Ο ναός στα Δολιανά γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο και στις 14 Σεπτεμβρίου και είναι ανοικτός από τον Απρίλιο ως τον Οκτώβριο, κάθε ημέρα εκτός Τετάρτης, 10:00-18:00.

Πηγή: TheGreekTraveller.com