Το "Σύνδρομο του Απατεώνα"

Μήπως αισθάνεσαι ότι δεν αξίζεις την επιτυχία; Ότι δεν θα φανείς αντάξια των περιστάσεων; Πιστεύεις ότι δεν είσαι τόσο καλή όσο οι άλλοι νομίζουν για σένα και ανησυχείς πως σύντομα θα αποκαλυφθεί ότι είσαι ένας… απατεώνας; Τότε ίσως βιώνεις αυτό που ονομάζεται «Σύνδρομο του Απατεώνα» (Impostor Syndrome).

Ο ψυχολόγος Πάτροκλος Παπαδάκης (www.patroklos-papadakis.gr) μάς τα εξηγεί όλα αναλυτικά:

Τι είναι το «Σύνδρομο του Απατεώνα» και πού οφείλεται;
Όταν το άτομο βιώνει αισθήματα ανεπάρκειας και γενικά πιστεύει ότι είναι ανεπαρκής, ακόμα κι όταν όλες οι αποδείξεις τα διαψεύδουν. Πρόκειται για χρόνιες σκέψεις αυτομομφής και εσωτερικής αμφισβήτησης της διανοητικής ικανότητας του ατόμου από τον ίδιο. 
Με απλά λόγια, πιστεύει ότι δεν αξίζει τις επιτυχίες που έχει στη ζωή του και αργά ή γρήγορα οι άλλοι θα τον καταλάβουν και θα τον «ξεμπροστιάσουν» ως απατεώνα.

Οι «Απατεώνες» συνήθως επιτυγχάνουν στη ζωή τους: λαμβάνουν αναγνώριση, επιτυγχάνουν ακαδημαϊκά, έχουν επαγγελματική ανέλιξη κ.ά. Ωστόσο, πιστεύουν ότι με κάποιον τρόπο προσποιούνται και μοιάζει σα να ακροβατούν σε τεντωμένο σχοινί, με κίνδυνο να αποκαλυφθεί η απάτη τους.

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους είναι ότι δεν νιώθουν άνετα με την αναγνώριση και την επιβράβευση που λαμβάνουν. Αντίθετα τους δημιουργεί άγχος και νευρικότητα επειδή είναι βέβαιοι ότι δεν την αξίζουν.

Οι άνθρωποι που έχουν πολύ υψηλές επιδόσεις στην εργασία και την ακαδημαϊκή τους πορεία είναι εκείνοι που βιώνουν συχνότερα το σύνδρομο του απατεώνα. Έρευνες έχουν αναδείξει ως παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση του συνδρόμου τη γονεϊκή υπερπροστασία και την έλλειψη ενός προτύπου φροντίδας. Άλλες έρευνες συσχετίζουν την εμφάνισή του με την έλλειψη υποστηρικτικών φίλων και με την παρουσία εχθρικών φίλων (frenemies) στη ζωή του ατόμου, οι οποίοι αποδυναμώνουν την αυτοπεποίθησή του.

Πώς θα σταματήσεις να αισθάνεσαι σαν απατεώνας

1.    Αναγνώρισε τις επιτυχίες σου. Αναγνώρισε όσα έχεις κάνει ως δικά σου επιτεύγματα, ακόμα κι αν σε βοήθησαν οι άλλοι σε αυτά ή μπορεί να είχες και λίγη τύχη, όπως θεωρείς. Και πάλι δικές σου είναι οι επιτυχίες, εσύ τις έκανες και πρέπει να είσαι περήφανη για αυτές. Ωστόσο, μην αποδίδεις τα επιτεύγματά σου μόνον στην τύχη, σε τυχαία γεγονότα ή ασήμαντα, ή ότι η επιτυχία σου ήταν κάτι απροσδόκητο επειδή ενισχύεις την ιδέα ότι είσαι… απατεώνας. Άρχισε να αποδέχεσαι την αναγνώριση των άλλων, χωρίς δεύτερες σκέψεις αμφισβήτησης.
 

2.    Άλλαξε τις σκέψεις αυτομομφής. Στο σύνδρομο του απατεώνα υπάρχουν έντονες σκέψεις αυτομομφής και αυστηρής κριτικής σε όσα κάνεις. Δεν το χρειάζεσαι άλλο. Προσπάθησε να σκεφτείς διαφορετικά, περισσότερο θετικά για τον εαυτό σου και μην ψάχνεις συνέχεια αποδείξεις για το αν αξίζεις. Είναι σαν να ψάχνεις συνέχεια έναν λόγο για να ενισχύσεις την απάτη που φοβάσαι ότι δημιούργησες για τον εαυτό σου. Ασχολήσου με άλλες σκέψεις, που θα σε κάνουν περισσότερο ικανούς και χαρούμενους. Έπειτα, μοιράσου με πάθος αυτές τις σκέψεις με τους γύρω σου και νιώσε ότι σε κινητοποιούν.
 

3.    Μη συγκρίνεις τον εαυτό σου με τους άλλους. Κάνε το καλύτερο που μπορείς χωρίς να συγκρίνεις τον εαυτό σου με τους άλλους και μάθε να εμπιστεύεσαι τον εαυτό και τις ικανότητές σου χωρίς να φοβάσαι μήπως σε απορρίψουν.
 

4.    Αναγνώρισε και αποδέξου τα συναισθήματά σου, ως κάτι φυσιολογικό. Πιθανώς έχεις πολλά αρνητικά συναισθήματα: άγχος, φόβο αποτυχίας, ανασφάλεια ότι θα σε αποκαλύψουν ως απατεώνα και θα σε ξεσκεπάσουν κ.ά. Αποδέξου ότι όλοι οι άνθρωποι, άσχετα από το πόσο επιτυχημένοι είναι, βιώνουν την ίδια αμφιβολία με σένα. Δεν υπάρχει κάτι παράξενο σε αυτό. Προσπάθησε όμως να μην αφήσεις χώρο στις σκέψεις που ακολουθούν να μεγαλώσουν, γιατί θα χάσεις τον έλεγχο της ζωής σου. Μάθε να αναγνωρίζεις τι είναι συναίσθημα (νιώθω) και τι γεγονός (κάνω). Ακόμα κι όταν θα κάνεις λάθη ή θα έχεις αποτυχίες δες τα όχι ως μία ακόμα επιβεβαίωση της “απάτης” σου αλλά ως μια ευκαιρία αυτοβελτίωσης και προσωπικής ανάπτυξης.