Κάθε πότε πρέπει να γίνεται οφθαλμολογικός έλεγχος στα παιδιά;

Η καλή όραση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για καλές επιδόσεις στα θρανία και γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία να εντοπίζονται και να διορθώνονται νωρίς τυχόν προβλήματα στα μάτια.

Ήδη από τη δεκαετία του '60 έχει τεκμηριωθεί μέσα από πολλές, μεγάλες μελέτες ότι η ανάπτυξη των εγκεφαλικών λειτουργιών έχει πολύ μεγάλη «πλαστικότητα» στην πρώιμη παιδική ηλικία. Επομένως η έγκαιρη διάγνωση των οπτικών προβλημάτων θα οδηγήσει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους.

Το infokids.gr ρώτησε τον Δρ. Αναστάσιο-Ιωάννη Κανελλόπουλο, ΜD, Χειρουργό Οφθαλμίατρο, Ιδρυτής & Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision στην Αθήνα, Καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School, NY για το πόσο σημαντικός είναι ο οφθαλμολογικός έλεγχος στα παιδιά, γιατί πρέπει να γίνεται, από τι θα προφυλάξει, πότε πρέπει να ξεκινάει, αλλά και κάθε πότε πρέπει να επαναλαμβάνεται.

Πόσο σημαντικός είναι ο οφθαλμολογικός έλεγχος στα παιδιά και τους έφηβους; Από τι μπορεί να τα προφυλάξει;

Ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος σύντομα μετά τη γέννηση του μωρού μπορεί να ανιχνεύσει αμέσως ανατομικά και κληρονομικά νοσήματα, ενώ το συστηματικό τσεκάπ στη μετέπειτα ζωή μπορεί να εντοπίσει προβλήματα που γίνονται αντιληπτά μόνο καθώς μεγαλώνει το παιδί.

Τα παιδιά, ακόμα και όταν πηγαίνουν στο σχολείο, συχνά δεν αντιλαμβάνονται ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης και δίχως ετήσιο προληπτικό έλεγχο τυχόν προβλήματα μπορεί να μείνουν αδιάγνωστα για μήνες ή χρόνια. Ωστόσο η έγκαιρη διάγνωση έχει μεγάλη σημασία γιατί τα οφθαλμολογικά προβλήματα μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ανάπτυξη και αργότερα τις μαθησιακές επιδόσεις των παιδιών.

Επιπρόσθετα, πολλά οφθαλμολογικά προβλήματα όπως η αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι) και ο στραβισμός, αντιμετωπίζονται πολύ πιο εύκολα όταν εντοπίζονται στο στάδιο ανάπτυξης της όρασης (συνήθως έως την ηλικία των 7-8 ετών).

Από ποια ηλικία πρέπει να ξεκινήσει;

Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες οδηγίες της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής (American Academy of Pediatrics) και της Αμερικανικής Ακαδημίας Οφθαλμολογίας (American Academy of Ophthalmology), ο πρώτος έλεγχος των ματιών του μωρού πρέπει να γίνεται μέσα στις 2-3 πρώτες μέρες της γέννησής του, ενώ επαναλαμβάνεται από τον παιδίατρο ανά μήνα ή δίμηνο έως ότου γίνει ενός έτους, ανά τρίμηνο ή εξάμηνο στη συνέχεια, και μία φορά τον χρόνο μετά τους 24 μήνες και έως την ενηλικίωση.

Το πρόγραμμα αυτό αφορά τα παιδιά με μέσο κίνδυνο οφθαλμικής διαταραχής. Αν το παιδί διατρέχει υψηλό κίνδυνο, ο παιδίατρος και ο οφθαλμίατρος μπορεί να συστήσουν άλλη συχνότητα περιοδικού ελέγχου. Οι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα ενός παιδιού να εκδηλώσει πρόβλημα στα μάτια είναι η πρόωρη γέννηση, οι αναπτυξιακές υστερήσεις, το οικογενειακό ιστορικό οφθαλμοπαθειών της παιδικής ηλικίας, παλαιότεροι τραυματισμοί ή νοσήματα των ματιών, χρήση ορισμένων φαρμάκων και χρόνια νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης.

Οι εξετάσεις που γίνονται κάθε φορά προσαρμόζονται στις δεξιότητες που αναπτύσσονται σε κάθε ηλικία. Στα νεογέννητα μωρά, λ.χ., η οπτική οξύτητα είναι πολύ μειωμένη (το μωρό μπορεί να βλέπει μόλις 1/20) και θα πρέπει να γίνουν 6 μηνών για να αποκτήσουν ικανοποιητική όραση (14/20 έως 20/20). Αντίστοιχα, πρέπει να γίνουν 3 μηνών για να μπορέσουν να παρακολουθούν με τα μάτια του τις οριζόντιες και τις κάθετες κινήσεις.
Έτσι λοιπόν οι πρώτες οφθαλμολογικές εξετάσεις αφορούν τα οπτικά αντανακλαστικά του μωρού (π.χ. το αντανακλαστικό της κόρης), τυχόν ανατομικά προβλήματα, καθώς και συγγενείς (εκ γενετής) παθήσεις των ματιών, όπως ο συγγενής καταρράκτης, το συγγενές γλαύκωμα κ.λπ.
Από το πρώτο έτος και μετά θα ελέγχεται η ύπαρξη στραβισμού, ενώ η οπτική οξύτητα για τη διάγνωση διαθλαστικών ανωμαλιών όπως η μυωπία και ο αστιγματισμός συνήθως αρχίζει να ελέγχεται μετά την ηλικία των 3 ετών, αν και μια γενική εικόνα μπορεί να ληφθεί και νωρίτερα, ανάλογα με τα ανατομικά χαρακτηριστικά των ματιών.

Τις εξετάσεις στα μωρά και στα μικρά παιδιά κάνει ο παιδίατρός τους και αν εντοπίσει κάτι ύποπτο, τα παραπέμπει στον οφθαλμίατρο. Από την προσχολική και ιδίως τη σχολική ηλικία και μετά, ο έλεγχος καλό είναι να γίνεται από οφθαλμίατρο.

Από την εμπειρία σας, ποιο είναι το κυριότερο οφθαλμολογικό πρόβλημα κατά τη σχολική ηλικία;

Διεθνείς μελέτες δείχνουν ότι τα συχνότερα οφθαλμολογικά προβλήματα παγκοσμίως είναι ο αστιγματισμός (προσβάλλει ένα στα τρία άτομα) και η μυωπία (προσβάλλει σχεδόν ένα στα τέσσερα άτομα). Στα παιδιά σχολικής ηλικίας, υπολογίζεται ότι ένα στα τέσσερα έχουν οφθαλμολογικές διαταραχές οι οποίες αν αφεθούν χωρίς θεραπεία, μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα μάθησης, την προσωπικότητα και την προσαρμογή στο σχολείο.

Δεδομένου ότι το παιδί δεν μπορεί να εκτιμήσει το ίδιο εάν βλέπει καλά ή όχι, ο γονιός από ποια σημάδια θα αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά;

Στα βρέφη και στα νήπια μερικά ύποπτα συμπτώματα είναι να μην στρέφει το μωρό το βλέμμα του προς ένα φως που αναβοσβήνει ο γιατρός (μετά τον 1ο μήνα), να μην παρακολουθεί τις κινήσεις ενός αντικειμένου (π.χ. δάκτυλο) που βρίσκεται μπροστά στα μάτια του (μετά τον 4ο μήνα), να αλληθωρίζει (μετά τον 1ο μήνα), να μην αναζητά με το βλέμμα του την μαμά ή τον μπαμπά του, να γέρνει το κεφάλι του προς το πλάι ή να έχει δυσμορφίες όπως θόλωμα του κερατοειδούς ή λευκωπές κόρες.

Ανεξαρτήτως ηλικίας, αν το παιδί τρίβει συχνά τα μάτια του, δείχνει να ενοχλείται από το φως της ημέρας, «τρεμοπαίζει» ή ανοιγοκλείνει συνέχεια τα μάτια του, πηγαίνει πολύ κοντά στην τηλεόραση για να δει, σκύβει το πρόσωπό του πολύ κοντά στα βιβλία, δεν βρίσκει αμέσως μικρά αντικείμενα όταν τα αναζητά στο πάτωμα, είναι αδέξιο και σκοντάφτει συνεχώς, δακρύζει ή/και έχει πολλές «τσίμπλες», πρέπει να το εξετάσει οφθαλμίατρος.

Κατά πόσο σήμερα είναι ενημερωμένοι οι γονείς ώστε να πηγαίνουν τα παιδιά τους στον οφθαλμίατρο; Τα χρόνια της κρίσης έχει μειωθεί η προσέλευση στα οφθαλμιατρεία;

Όλοι ξέρουν ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και ασφαλώς οι γονείς είναι ενημερωμένοι για το πόσο σημαντικό είναι να κάνουν προληπτικό, προσυμπτωματικό έλεγχο στα παιδιά τους. Δυστυχώς όμως η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών έχει καταφέρει σοβαρή πλήγμα στην προληπτική φροντίδα της υγείας, η οποία έχει μειωθεί σημαντικά - και αυτό το βλέπουμε και στα οφθαλμιατρεία.

Το γεγονός ότι ο επιβεβλημένος οφθαλμολογικός έλεγχος ως κριτήριο εισόδου στο Δημοτικό σχολείο καταργήθηκε, είχε συνέπειες στον οφθαλμολογικό έλεγχο των παιδιών; 

Ο οφθαλμολογικός έλεγχος των παιδιών κατά την εγγραφή τους στο νηπιαγωγείο και στην Α’ Δημοτικού είχε θεσμοθετηθεί στις αρχές της περασμένης δεκαετίας και επί σειρά ετών απέδωσε εξαιρετικά, οδηγώντας στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία πάρα πολλών οφθαλμολογικών περιστατικών. Δυστυχώς, το 2014 ο έλεγχος από τον ειδικό οφθαλμίατρο έπαψε να είναι υποχρεωτικός, με συνέπεια ουσιαστικά να καταργηθεί. Αυτό είναι απαράδεκτο διότι τα περισσότερα προβλήματα των ματιών που οδηγούν σε μόνιμη βλάβη της όρασης μπορούν να θεραπευτούν εάν διαγνωστούν εγκαίρως.

Στην εφηβεία, με ποια οφθαλμολογικά προβλήματα έρχονται αντιμέτωπα κυρίως τα παιδιά;

Τα συνηθέστερα είναι η μυωπία, ο αστιγματισμός και η υπερμετρωπία, αλλά πολύ σημαντικός είναι ο κερατόκωνος ο οποίος αρχίζει γύρω στα 15 έτη και αποτελεί κύρια αιτία για μεταμόσχευση κερατοειδούς. Ο κερατόκωνος είναι μία εκφυλιστική πάθηση που αλλάζει το σχήμα του κερατοειδούς χιτώνα του ματιού και τον κάνει να λεπταίνει και να διογκώνεται προς τα έξω σαν κώνος. Αυτό έχει σαν συνέπεια να προκαλείται μεγάλη μυωπία και πολύ σημαντικός αστιγματισμός, με σοβαρή παραμόρφωση των εικόνων που βλέπει ο ασθενής, με αποτέλεσμα την λειτουργική τύφλωσή του. Άλλα συμπτώματα είναι η συνεχής αύξηση της μυωπίας και του αστιγματισμού (οι ασθενείς αλλάζουν συχνά τη συνταγή των διορθωτικών γυαλιών τους, αλλά ούτε τα νέα γυαλιά είναι ικανοποιητικά), βλέπουν θολές εικόνες και μπορεί να εμφανίζουν διπλωπία (τα βλέπουν όλα διπλά) στο ένα μάτι (μονόφθαλμη διπλωπία).

Πηγή: infokids.gr