Ποιες ψυχολογικές αρετές διαθέτει το τέλειο δώρο

Αν ζητήσεις από τον σύντροφό σου ή την κολλητή σου να σου πει τι δώρο θέλει για τις γιορτές ή ακόμα και για τα γενέθλιά τους μπορεί να ξινίσουν και να σκεφτούν (από μέσα τους) ότι δεν νοιάζεσαι αρκετά για να διαλέξεις εσύ κάτι ή ότι δεν τους ξέρεις αρκετά καλά ώστε να νιώθεις έτοιμη να πάρεις το ρίσκο να βρεις τι θα τους άρεσε. Τα δώρα και η επιλογή τους είναι ένα ευαίσθητο θέμα στις ανθρώπινες σχέσεις.

Πολλές παρεξηγήσεις, απογοητεύσεις και μέχρι και τσακωμοί έχουν συχνά ως αφορμή τις ατυχείς επιλογές δώρων, ανάμεσα σε ζευγάρια, φίλους μέχρι και μέλη οικογενειών. Αυτό που ξεκινάει ως καλοπροαίρετη χειρονομία, μια συνήθεια από καρδιάς που μετράει ιστορία πολλών αιώνων, και θα έπρεπε να γεννά μόνο αισθήματα χαράς, προσφοράς, γενναιοδωρίας κι ευγνωμοσύνης, τόσο σε δωρητή όσο και παραλήπτη, ενίοτε καταλήγει σε φιάσκο και για τις δύο πλευρές. Ας δούμε λοιπόν τι λέει η επιστήμη της ψυχολογίας για την επιχείρηση «δώρα», ώστε να έχεις περισσότερες πιθανότητες να στέψεις με επιτυχία τις δικές σου μελλοντικές απόπειρες.

Γιατί κάνουμε δώρα;

Η έρευνα για την ψυχολογία της «δωρεάς» υποδηλώνει ότι υπάρχουν δύο στόχοι που πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν δίνει κάποιος ένα δώρο. Το πρώτο είναι να κάνεις τον παραλήπτη ευτυχισμένο. Αυτό εξαρτάται κυρίως από το αν το δώρο είναι κάτι που εκείνος θέλει.

Το δεύτερο είναι η ενίσχυση της σχέσης μεταξύ του δωρητή και του παραλήπτη. Αυτό επιτυγχάνεται δίνοντας ένα στοχαστικό και αξέχαστο δώρο - κάτι που να δείχνει ότι ο δωρητής γνωρίζει πραγματικά τον παραλήπτη. Συνήθως αυτό σημαίνει να καταλάβεις τι θέλει κάποιος χωρίς να τον ρωτήσεις άμεσα.

Πρόσεξε την παγίδα

Για να προσφέρεις σε κάποιον το δώρο που επιθυμεί περισσότερο, το προφανές που θεωρείς ότι πρέπει να κάνεις είναι να τον ρωτήσεις. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να καταφέρνει να ικανοποιεί το σκέλος που αφορά την ικανοποίηση της επιθυμίας. Αλλά αποτυγχάνει ως προς τον να εκφράσει επιτυχώς το κομμάτι  της σκέψης. Το καλύτερο είδος δώρου οφείλει να είναι και τα δύο: επιθυμητό από τον παραλήπτη και να εκδηλώνει/επικοινωνεί τη σκέψη/έγνοια του δωρητή. Για κάποιον αυτό θα μπορούσε να είναι ένα T-shirt με τυπωμένο ένα αστείο quote. Το χειρότερο είδος δώρου, από την άλλη, είναι εκείνο που δεν είναι ούτε επιθυμητό ούτε με νόημα. Για κάποιον, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα ζευγάρι κάλτσες.

Το κοινωνικό άγχος

Αυτές τις μέρες τα διαφημιστικά σποτάκια που αφορούν τις αγορές και την επιλογή δώρων ποντάρουν για άλλη μια φορά στα αισθήματα δυσαρέσκειας και απογοήτευσης, τονίζοντας την αρνητική ψυχολογική επίπτωση που έχει στον παραλήπτη ένα ακατάλληλο για τον ίδιο δώρο. Το ενδεχόμενο ωστόσο ψυχολογικό αποτύπωμα ενός δώρου είναι πολύ πιθανόν να δημιουργήσει προκαταβολικά άγχος στον δωρητή. Η αγορά ενός δώρου μπορεί να προκαλεί στρες. 

Ένα πετυχημένο δώρο μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της σχέσης μεταξύ του δωρητή και του παραλήπτη αυξάνοντας τα συναισθήματα σύνδεσης, επαφής, επικοινωνίας και δέσμευσης. Ένα αποτυχημένο ωστόσο δώρο μπορεί να κάνει το αντίθετο.

Μια μελέτη ζήτησε από 129 άτομα να περιγράψουν λεπτομερώς μια κατάσταση στην οποία είχαν λάβει ένα δώρο. Δέκα άτομα ανέφεραν δώρα που αποδυνάμωσαν τη σχέση. Δύο άτομα μάλιστα δήλωσαν ότι σταμάτησαν τη σχέση μετά το δώρο.

Πόσο μετράει η σκέψη;

Η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι άνθρωποι τείνουν να υπερεκτιμούν την ικανότητά τους να διακρίνουν τι θα ήθελε ένας παραλήπτης, και ως εκ τούτου ποια δώρα θα οδηγούσαν σε ενίσχυση της σχέσης. Μια άλλη μελέτη ζήτησε από τους ερωτηθέντες να σκεφτούν είτε τον δικό τους γάμο είτε έναν γάμο στον οποίο ήταν καλεσμένοι. Ζητήθηκε από τους παραλήπτες δώρων να αξιολογήσουν πόσο ευγνώμονες ήταν για τα δώρα είτε εκείνα υπήρχαν στη λίστα δώρων είτε όχι. Επίσης, ζητήθηκε από τους καλεσμένους να εκτιμήσουν πόσο πετυχημένα πίστευαν ότι ήταν τα δώρα που έκαναν.

Οι παραλήπτες δώρων προτιμούσαν ιδιαίτερα τα δώρα που είχαν συμπεριλάβει στη λίστα τους. Ωστόσο, οι δωρητές τείνουν να κάνουν τη λανθασμένη υπόθεση ότι η επιλογή δώρων έξω από τη λίστα γάμου θα φανέρωνε από την πλευρά τους μια μεγαλύτερη προσοχή και φροντίδα.

Οι δωρητές τείνουν επίσης να υπερεκτιμούν ότι τα ακριβότερα δώρα θα θεωρηθούν ως πιο σημαντικά
Αλλά αποδεικνύεται ότι οι αποδέκτες δώρων εκτιμούν το ίδιο ακριβά και φθηνά δώρα. Στην πραγματικότητα, αισθάνονται πιο οικεία με εκείνους που δίνουν βολικά δώρα, όπως μια δωροκάρτα σε ένα κοντινό αγαπημένο εστιατόριο και όχι σε ένα μακρινό πολυτελές εστιατόριο.

Η ψυχολογία των μετρητών

Πόσο πιο απλά ήταν πράγματι τα «δώρα» όταν ήσουν παιδί, που προτιμούσες να σου δώσουν χαρτζιλίκι ή κοινώς μετρητά για να πάρεις ό,τι ακριβώς ήθελες. Στην ενήλικη ζωή ωστόσο, παρόλο που ο παραλήπτης μπορεί να αγοράσει ακριβώς αυτό που θέλει περισσότερο, τα μετρητά θεωρούνται άκομψα.

Και μπορεί στην κινεζική κουλτούρα, τα μετρητά να δίδονται σε έναν κόκκινο φάκελο, κυριολεκτικά τυλίγοντας τα σε ένα σύμβολο καλής τύχης, αν δεν πρόκειται για κίνηση προς τα ανίψια ή για δώρο σε γάμο καλύτερα να το αποφύγεις.

Η πλησιέστερη εναλλακτική λύση στα μετρητά είναι η δωροκάρτα. Το κύριο πλεονέκτημα είναι ότι απαιτεί λίγη προσπάθεια και επιτρέπει μια κάποια μορφής του «σε σκέφτηκα». Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι η δωροκάρτα αντιμετωπίζεται συχνά ως έσχατη λύση.

Το συμβολικό, το προσωπικό και το αφηρημένο

Πολλοί πιστεύουν ότι το να αφιερώσουν χρόνο για να δημιουργήσουν (φτιάξουν οι ίδιοι) ένα δώρο είναι μια καλή επιλογή και σκέψη – αλλά ποντάρουν την επιτυχία της επιλογής τους μόνο στο στοχαστικό κομμάτι. Από την άλλη υπάρχουν κι εκείνοι που θεωρούν ότι ένα δώρο είναι κάτι που πρέπει να έχει υπόσταση και να μένει. Ωστόσο πολύ σημαντικό σε ένα δώρο είναι το ψυχικό αποτύπωμα που αφήνει και η ανάμνηση που δημιουργεί μέσα σας. Μπορεί λοιπόν να δεις ένα αντικείμενο μετά από χρόνια και να μη θυμάσαι ποιος σου το έκανε δώρο, ενώ ίσως να μην ξεχάσεις ποτέ τον φίλο που σου αγόρασε ένα εισιτήριο για να δεις τον Silvert Hoyem στο Ηρώδειο.