12 βιβλία που αξίζει να κάνεις δώρο φέτος τα Χριστούγεννα

Ένα υπέροχο έθιμο αναβιώνει κάθε χρόνο στην Ισλανδία μιας και οι κάτοικοι της χώρας, συνηθίζουν ανήμερα των Χριστουγέννων να κάνουν δώρα βιβλία ο ένας στον άλλον και να περνούν τη νύχτα διαβάζοντας. Αν θες και εσύ να κάνεις Χριστούγεννα αλά Ισλανδικά, διάβασε παρακάτω. Τα ακόλουθα βιβλία αξίζει να τα μοιραστείς με τους φίλους σου.

1. Λίγη Ζωή της Χάνια Γιαναγκιχάρα (Εκδόσεις Μεταίχμιο). Τέσσερις φίλοι και συμφοιτητές μετακομίζουν, μετά την αποφοίτησή τους, στη Νέα Υόρκη για να φτιάξουν τη ζωή τους – άφραγκοι, χαμένοι, με μόνο τους στήριγμα τη φιλία τους και τις φιλοδοξίες τους: Ο ευγενής, ωραίος Γουίλεμ, επίδοξος ηθοποιός· ο Τζέι Μπι, ζωγράφος από το Μπρούκλιν, που προσπαθεί να κατακτήσει τον καλλιτεχνικό κόσμο∙ ο Μάλκολμ, αρχιτέκτονας σε μια σημαντική εταιρεία∙ και ο Τζουντ – ο ιδιοφυής, αινιγματικός Τζουντ. Όπως περνούν οι δεκαετίες, οι σχέσεις τους βαθαίνουν, αλλά και σκοτεινιάζουν, καθώς τις χρωματίζουν ο εθισμός, η επιτυχία, η περηφάνια. Ωστόσο η σπουδαιότερη πρόκληση, συνειδητοποιούν όλοι, είναι ο ίδιος ο Τζουντ, πλέον ένας απίστευτα χαρισματικός δικηγόρος μα και ένας άνθρωπος ολοένα και πιο διαλυμένος, με το σώμα του και τον νου του σημαδεμένα από τους ανείπωτους τρόμους της παιδικής του ηλικίας – κυνηγημένος από τραύματα που φοβάται ότι όχι μόνο δεν θα ξεπεράσει ποτέ, αλλά και θα τον ορίζουν για πάντα. Με πρόζα πλούσια και λαμπρή, η Γιαναγκιχάρα γράφει έναν τραγικό, υπερβατικό ύμνο στην αγάπη, μια αριστοτεχνική απεικόνιση του σπαραγμού, της τυραννίας της μνήμης και των ορίων της ανθρώπινης αντοχής.

2. Τελευταία Προειδοποίηση του Παναγιώτη Κεχαγιά (Αντίποδες). Τα πέντε διηγήματα της «Τελευταίας Προειδοποίησης» συνθέτουν δεξιοτεχνικούς αφηγηματικούς λαβυρίνθους, οδηγώντας τον αναγνώστη σε ένα παράδοξο αλλά οικείο σύμπαν. Αρχιτεκτονικοί αντικατοπτρισμοί, φασματικές εικόνες, ιδέες και αντικείμενα δημιουργούν έναν ενδιάμεσο τόπο όπου ασκείται η υψηλή τέχνη της ταυρομαντείας, όπου η έλευση της ευτυχίας εξαρτάται από ένα τηλεφώνημα, ο χάρτης ενός χωριού αναδεικνύεται σε ιερό κειμήλιο, ένα αρχαίο φρούριο δίνει την αφορμή για μια αλλόκοτη επιστημονική διαμάχη, ενώ ο κύριος Γκλας διασχίζει ολομόναχος μια καινούργια Αμερική.

3. Φυλαχτό του Ρομπέρτο Μπολάνιο (Άγρα). Η Αουξίλιο Λακουτύρ είναι παγιδευμένη. Επί δώδεκα ημέρες κρύβεται στις γυναικείες τουαλέτες της Σχολής Φιλοσοφίας και Φιλολογίας όταν η αστυνομία καταλαμβάνει το Πανεπιστήμιο, στο Μεξικό, τον Σεπτέμβριο του 1968. Εκεί θα μείνει κλεισμένη για κάμποσες μέρες και σ' αυτό το διάστημα οι τουαλέτες θα μετατραπούν σε ένα τούνελ στο χρόνο, μέσα από το οποίο θα δει τα χρόνια που έζησε στο Μεξικό και τα χρόνια που θα ζήσει. Κοιτάζει το πάτωμα και αρχίζει ένα παραληρηματικό παραμύθι: Είναι η μητέρα της ποίησης του Μεξικού. Αυτό το έντονα ηλεκτρισμένο, πρωτοπρόσωπο, ημιπαραισθησιογόνο μυθιστόρημα είναι ένα δυνατό ρεύμα συνείδησης μέσα στο οποίο οι ποιητές του Μεξικού οργίζονται και περιδινούνται. Γεμάτο άγριες, σκοτεινές, λογοτεχνικές προφητείες, ηρωικούς ποιητές, τρελούς ποιητές, καλλιτέχνες «πνιγμένους από τη λαμπρότητα της νιότης», η παθιασμένη αφήγηση της Αουξίλιο -ταυτόχρονα σπαρακτική και λυρική- κατακλύζεται από την ουσία της τέχνης του Μπολάνιο.

4. Η σκούπα και το σύστημα του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (Εκδόσεις Κριτική). Η μυστηριώδης εξαφάνιση της προγιαγιάς της από το γηροκομείο του Σέικερ Χάιτς φέρνει τη Λινόρ Μπίντσμαν σε πλήρη συναισθηματική σύγχυση. Αυτό είναι ένα μονάχα από τα προβλήματα της άτυχης τηλεφωνήτριας: ο δεσμός της με το αφεντικό της, Ρικ Βίγκορους, γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκος, ο παπαγάλος της, Βλαντ ο Παλουκωτής, εμφανίζεται στο Χριστιανικό Ραδιοτηλεοπτικό Δίκτυο, ενώ πολλές άλλες μικρές καταστροφές σαμποτάρουν την προσπάθεια της Λινόρ για αγάπη και αυτοπραγμάτωση.

5. Γκαγκάριν – Ο κόσμος από χαμηλά του Πέτρου Τατσόπουλου (Εκδόσεις Οξύ). Με πόλο έλξης το «Gagarin 205», το μαγαζί του Νικόλα Τριανταφυλλίδη, ο Πέτρος Τατσόπουλος υπογράφει ένα συναρπαστικό non fiction novel και αναλαμβάνει να μας αφηγηθεί την ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας όπως δεν θα τη διδαχτούμε ποτέ στα σχολεία. Από τη θρυλική πλέον ομιλία του Μάνου Χατζιδάκι για το ρεμπέτικο στο Θέατρο Τέχνης έως τη βλάσφημη εκπομπή του για τον Φλωρινιώτη στο Τρίτο Πρόγραμμα, από τους λασπότοπους της Καλαμαριάς έως τις ελληνικές παροικίες στο Μόντρεαλ, το Σικάγο και την Αστόρια, εμβληματικές μορφές της λαϊκής σάτιρας και των εφηβικών ονειρώξεων, όπως ο Χάρρυ Κλυνν και ο Κώστας Γκουζγκούνης, μας ξεναγούν σε έναν κόσμο όπου έχουν καταλυθεί τα όρια ανάμεσα στο υψηλό και στο χυδαίο, ενόσω και η πιο τολμηρή φαντασίωση φλερτάρει με μια προ πολλού χαμένη αθωότητα. Μια νοσταλγική ματιά στην εποχή που ο πολιτισμός δεν είχε μπει σε κουτάκια και μπορούσες ακόμη και σ’ ένα τσοντάδικο να δεις το Θεώρημα του Παζολίνι.

6. Αυτόματα του Κώστα Περούλη (Αντίποδες). Τα δέκα διηγήματα αυτού του βιβλίου, οι ήρωες είναι αφομοιωμένοι από τον αυτοματισμό και την επαναληπτικότητα της εργασίας. Ένας εντατικός εσωτερικός ρυθμός διέπει την κίνηση του σώματος και του νου, και αποτυπώνεται στη γλώσσα των αφηγητών. Όμως η μηχανική ροή και η μοναχικότητα της εργασίας οδηγούν τους ήρωες σε μια στιγμή συνειδητοποίησης, καθώς ένα εξωτερικό ερέθισμα τους ωθεί σε μια φευγαλέα κατανόηση του ρόλου, της θέσης και του εαυτού τους. Μέσα από μια ακριβή καταγραφή της πραγματικότητας που υιοθετεί το ρυθμό και την ιδιόλεκτο του κάθε επαγγέλματος, τα «Αυτόματα» (Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα – Περιοδικό Αναγνώστης) προσφέρουν μια πιστή εικόνα της κοινωνικής ζωής, αλλά και ένα σημείο φυγής.



7. Μια φορά (και ίσως κι αλλη μία) του Κωστή Μαλούτα (Εκάτη). Ένα ολοκληρωμένο κείμενο μοιάζει με έντομο φυλακισμένο μέσα σε κεχριμπάρι. Δεν αφήνει πολλά περιθώρια ως προς το πώς θα μπορούσε να έχει εξελιχθεί διαφορετικά, ως προς το πώς θα μπορούσε να έχει αποδράσει από τη ροή που τελικά του δόθηκε. Όταν όμως ένα κείμενο δεν έχει γραφτεί, ή βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της δημιουργίας, οι πιθανότητες που απλώνονται μπροστά του είναι, πολύ σωστά, άπειρες. Ωστόσο, από καταβολής κόσμου οι συγγραφείς γράφουν τα ίδια πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Γράφουν για τη μήτρα και το θάνατο, για τον έρωτα και την απώλεια, για το καλό και το κακό, για το εγώ και τον εαυτό, για την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι λοιπόν αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι μέσα σε τέσσερεις χιλιετίες μυθοπλασίας δεν υπήρξαν ποτέ δύο πανομοιότυπα από την αρχή έως το τέλος βιβλία.

8. Η νυχτερινή βάρδια του καλλιγράφου της Μαρίας Ξυλούρη (Καλέντης). Το Νιόφυτο ολισθαίνει και οι κάτοικοί του θα ζήσουν με οριστικό τρόπο τη χάλαση. Και καθώς το άλλοτε ορεινό χωριό μετατρέπεται σε παραθαλάσσιο θέρετρο, τρεις Ραγκουδαίοι, ο Λουκάς , ο πρωτότοκος γιος του και ο εγγονός του Αδαμάντιος, το φτερωτό αγόρι που θα γίνει ο καλλιγράφος, θα ζήσουν μέσα σε έναν λαβύρινθο από γλυπτά πουλιά. Και οι τρεις θα πληρώσουν το ακριβό αντίτιμο για το αίμα που κουβαλά η οικογένεια στις πλάτες της· γιατί το αίμα επιστρέφει, το αίμα δεν ξεχνά, αχνίζει εκεί όπου χύθηκε κι όταν ακόμα το έχει ρουφήξει η γη. Το τρίτο μυθιστόρημα της Μαρίας Ξυλούρη διαδραματίζεται σε ένα χωριό της Βόρειας Ελλάδας, μεταξύ 1965 και 2012, με ένα μικρό μέρος του να εκτυλίσσεται σε ένα νησί που συνεχώς μετακινείται σαν μια σχεδία που ποτέ δεν ρίχνει άγκυρα. Ένας γιος και ένας πατέρας διασχίζουν τις μέρες τους ανάμεσα στα δικά τους φαντάσματα, συνυπάρχουν σε έναν κόσμο γεμάτο από στρατιές πουλιών, αναζητώντας την εξιλέωση, πατώντας πάνω σε έναν ασταθή τόπο, σε έναν τόπο που ολισθαίνει -ίσως αναπόφευκτα- προς τον χαμό.

9. Η ώρα του αστεριού της Κλαρίσε Λισπέκτορ (Αντίποδες). Η Μακκαμπέα είναι άσημη, φτωχή και άχρωμη. Και μπορεί να μη μας ενδιέφερε ποτέ να μάθουμε την ιστορία της αν δεν ήταν αποκύημα της φαντασίας και της πένας της Κλαρίσε Λισπέκτορ, της σημαντικότερης Βραζιλιάνας συγγραφέος του 20ού αιώνα. Στο τελευταίο και γοητευτικότερο βιβλίο  της, «Η Ώρα του αστεριού», η Λισπέκτορ διηγείται την ιστορία της Μακκαμπέας μέσα από την οπτική ενός άντρα συγγραφέα. Πρόκειται για μια αρχετυπική ιστορία που φτάνει στην υπέρτατη απλότητα και υπαρξιακή ένταση. Όπως γράφει ο αφηγητής: «Στα χέρια μου βρίσκεται ένα πεπρωμένο, και μολοντούτο δεν νιώθω πως έχω την εξουσία να επινοώ ελεύθερα: ακολουθώ μια κρυφή μοιραία γραμμή. Υποχρεούμαι να αναζητήσω μια αλήθεια που με υπερβαίνει. Γιατί άραγε γράφω για μια νεαρή που ώς και η φτώχεια της είναι ξεστόλιστη; Ίσως γιατί σε αυτήν υπάρχει απομόνωση και, ακόμη, επειδή στη φτώχεια σώματος και πνεύματος αγγίζω την αγιότητα, εγώ που θέλω να αισθανθώ τα χνώτα του πέρα από εμένα. Μήπως και γίνω κάτι παραπάνω απ’ ό,τι είμαι, μια που είμαι τόσο λίγος.»

10. Οι πτυχιούχοι του Χρήστου Βακαλόπουλου (Εστία). Ενώ ο Μάρκος Μπαρδάς και ο Σήφης Σουρώδης διαβάζουν Οικονομετρία - το τελευταίο μάθημα του πτυχίου - τα φλας μπακ πέφτουν το ένα πίσω από το άλλο και το παρόν γίνεται ξανά φωτεινό, με γυναίκες, γιαγιάδες και παράξενες γεωγραφίες. Οι δύο φίλοι θα ζήσουν εκατό φορές τη ζωή τους, όπως συμβαίνει το βράδυ της πρωτοχρονιάς, θα συλλάβουν το νόημα των διακοπών, θα κατανοήσουν τη σχέση παιδικής συμμορίας και πολιτικής στράτευσης και θα συζητήσουν με υπομονή το πρόβλημα της ικανότητας των κοριτσιών να θέλουν πάντα κάτι περισσότερο από αυτό που χρειάζονται. Το καλοκαίρι θα αρχίσει σαν οικο-νομετρικό υπόδειγμα και θα τελειώσει σε απόλυτη σύγχυση με τη γραμμή του ορίζοντος.

11. Έμφυτο Ελάττωμα του Τόμας Πίντσον (Εκδόσεις Καστανιώτη). Ο Ντοκ Σπορτέλο έχει πολύ καιρό να δει την πρώην του. Και ξαφνικά εκείνη εμφανίζεται από το πουθενά κι αρχίζει να του λέει για ένα σχέδιο απαγωγής ενός ζάπλουτου μεγαλοεργολάβου, τον οποίο τυχαίνει να αγαπάει. Εύκολα λόγια. Είναι το τέλος της ψυχεδελικής δεκαετίας του '60 στο Λος Άντζελες, και ο Ντοκ ξέρει ότι η αγάπη είναι απλώς μια λέξη του συρμού, όπως το τριπάκι και το φίνα, μόνο που η συγκεκριμένη λέξη δημιουργεί συνήθως προβλήματα. Παρ' όλα αυτά, σε λίγο βρίσκεται μπλεγμένος σε ένα αλλόκοτο κουβάρι από κίνητρα και πάθη, με πρωταγωνιστές σερφάδες, πόρνες, μαστούρηδες και ροκάδες, έναν επικίνδυνο τοκογλύφο, έναν σαξοφωνίστα σε ρόλο μυστικού πράκτορα, έναν πρώην φυλακισμένο που έχει τατουάζ μια σβάστικα στο κεφάλι και που λατρεύει την Έθελ Μέρμαν, και μια μυστηριώδη οργάνωση γνωστή ως Χρυσός Κυνόδοντας, η οποία μπορεί και να είναι απλώς μια κομπίνα που έστησαν κάποιοι οδοντίατροι για να ξεγελάσουν την εφορία.  Σε αυτή τη ζωηρή αφήγηση, και σε ένα ασυνήθιστο γι' αυτόν λογοτεχνικό είδος, ο Τόμας Πίντσον ζωντανεύει με κλασικό τρόπο τη ρήση ότι αν θυμάσαι τη δεκαετία του '60, τότε δεν την έζησες... ή μάλλον... αν την έζησες, τότε... ή, για στάσου, μήπως...

12. Confiteor του Ζάουμε Καμπρέ (Πόλις). Βαρκελώνη, δεκαετία του ’50. Ο νεαρός Αντριά μεγαλώνει ανάμεσα σ’ έναν πατέρα που θέλει να του δώσει μόρφωση αναγεννησιακού ανθρώπου, να τον κάνει γνώστη πολλών γλωσσών, και μια μητέρα που τον προορίζει για την καριέρα δεξιοτέχνη βιολονίστα. Ο Αντριά, ευφυής, μοναχικός και υπάκουος, προσπαθεί να ικανοποιήσει τις υπέρμετρες και αντιφατικές φιλοδοξίες των γονιών του, ώς τη στιγμή που ανακαλύπτει την ύποπτη προέλευση του οικογενειακού πλούτου και άλλα ανομολόγητα μυστικά. Πενήντα χρόνια μετά, ο Αντριά, λίγο πριν χάσει τη μνήμη του, προσπαθεί να ανασυνθέσει την οικογενειακή ιστορία, ενώ γύρω από ένα εκπληκτικό βιολί του 18ου αιώνα διαπλέκονται τραγικά επεισόδια της ευρωπαϊκής ιστορίας, από την Ιερά Εξέταση ώς τη δικτατορία του Φράνκο και τη ναζιστική Γερμανία, με αποκορύφωμα το Άουσβιτς, το απόλυτο κακό.  Φιλόδοξο, συναρπαστικό μυθιστόρημα, που καταπιάνεται με τα μεγάλα ζητήματα της ζωής -την εξουσία, τον πόνο, τη μεταμέλεια, το κακό και την εξιλέωση, την εκδίκηση, την αγάπη, την ενοχή και τη συγχώρεση-, με υπέροχη γλώσσα και μια εντυπωσιακή πλοκή.

Bonus: Γκιακ του Δημοσθένη Παπαμάρκου (Αντίποδες). Οι ήρωες των διηγημάτων του «Γκιακ», είναι στρατιώτες που πολέμησαν στη μικρασιατική εκστρατεία, έρχονται αντιμέτωποι με τους ρόλους που τους επιβάλλουν οι παραδοσιακοί κανόνες και το βίωμα του πολέμου. Συγκρούονται, υποτάσσονται, ζουν εν κρυπτώ ή φεύγουν. Το γκιακ είναι το αίμα, ο συγγενικός δεσμός και ο νόμος του αίματος που σκιάζει τις ζωές τους. Με έναν τραχύ προφορικό λόγο, οι ιστορίες τους αφηγούνται την απώλεια προσανατολισμού, την αδυναμία τους να συμβιβάσουν τους κώδικες της παράδοσης με τα συναισθήματα και τη συνείδησή τους.