“Love loves to love love” «Οδυσσέας», Τζέιμς Τζόις

Πώς θα ήταν μια σύγχρονη Οδύσσεια αν οι ήρωές της ζούσαν σε πιο σύγχρονα χρόνια; Πολλοί ενδεχομένως να επιχείρησαν να απαντήσουν αυτό το ερώτημα ανά τις αιώνες μέσω της Τέχνης. Ωστόσο στη λογοτεχνία, μετά το έπος του Ομήρου, το μυαλό μας πηγαίνει στον ομώνυμο ήρωα που έδωσε τον τίτλο σε ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα που αποτέλεσε και αποτελεί τομή στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ο Οδυσσέας (πρωτότυπος τίτλος: Ulysses) είναι μοντερνιστικό μυθιστόρημα του Ιρλανδού συγγραφέα Τζέιμς Τζόις. Αρχικά εκδόθηκε -κατά μέρη- ως σειρά στο αμερικανικό περιοδικό The Little Review από τον Μάρτιο του 1918 έως τον Δεκέμβριο του 1920, και στη συνέχεια δημοσιεύτηκε στο σύνολό του από τη Σίλβια Μπιτς στις 2 Φεβρουαρίου του 1922 στο Παρίσι, τα 40ά γενέθλια του Τζόις. Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έργα του λογοτεχνικού μοντερνισμού και έχει χαρακτηριστεί ως «επίδειξη και ανακεφαλαίωση ολόκληρου του κινήματος». Σύμφωνα με τον Ντίκλαν Κίμπερτ, «πριν από τον Τζόις κανένας μυθιστοριογράφος δεν είχε τόσο στο προσκήνιο την διαδικασία της σκέψης». Ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ ταύτισε αυτό το μυθιστόρημα με το "Πετρούπολη" του Ανδρέα Μπέλιι.

Ο Οδυσσέας αφηγείται τις περιπλανητικές συναντήσεις του Λέοπολντ Μπλουμ στο Δουβλίνο κατά τη διάρκεια μιας συνηθισμένης ημέρας, της 16ης Ιουνίου 1904. Ο πρωτότυπος τίτλος Ulysses αποτελεί εκλατινισμό του ονόματος του Οδυσσέα, του ήρωα της Οδύσσειας, του επικού ποιήματος του Ομήρου, και το μυθιστόρημα θέτει μια σειρά από παραλληλισμούς ανάμεσα στο ποίημα και το μυθιστόρημα, με δομικές αντιστοιχίες μεταξύ των χαρακτήρων και των εμπειριών του Λέοπολντ Μπλουμ και του Οδυσσέα, της Μόλι Μπλουμ και της Πηνελόπης, και του Στίβεν Δαίδαλου και του Τηλέμαχου αντίστοιχα. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιεί γεγονότα και θεματολογία του μοντερνισμού, του Δουβλίνου και της σχέσης της Ιρλανδίας με τη Βρετανία στις αρχές του 20ού αιώνα. Το μυθιστόρημα μιμείται γραφές αιώνων της αγγλικής λογοτεχνίας και κάνει, έντονα, νύξεις σε άλλα έργα.

Έχει μήκος περίπου 265.000 λέξεων και διαιρείται σε δεκαοχτώ επεισόδια. Από τη δημοσίευσή του, το βιβλίο έχει τοποθετηθεί στο μικροσκόπιο ακαδημαϊκών και άλλων κύκλων και έχει αποτελέσει αιτία αντιπαραθέσεων, που κυμαίνονται από δίκες για την αισχρότητά του μέχρι παρατεταμένες διαμάχες ως προς το περιεχόμενό του, αναφερόμενες ως «Πόλεμοι Τζόις» (Joyce Wars). Η τεχνική του εσωτερικού μονολόγου στον Οδυσσέα, η προσεκτική δόμηση και η πειραματική πεζογραφία, γεμάτη λογοπαίγνια, παρωδίες και νύξεις, καθώς και η πλούσιοι χαρακτήρες του και το ευρύ του χιούμορ, έκανε το μυθιστόρημα να θεωρείται ένα άκρως αξιόλογο έργο, στο πάνθεον του μοντερνισμού. Οι οπαδοί του Τζόις ανά τον κόσμο γιορτάζουν την 16η Ιουνίου ως Bloomsday.

Με αφορμή την επέτειο των 102 χρόνων από την έκδοση του βιβλίου «Οδυσσέας», θυμόμαστε μερικές από τις χαρακτηριστικές του φράσεις»

«Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά μπορούμε να αλλάξουμε το θέμα».

«Σκέψου ότι δραπετεύεις και πέφτεις πάνω σου. Ο πιο μακρύς δρόμος είναι ο συντομότερος δρόμος για το σπίτι».

«Τους λένε ανόητους. Καταλαβαίνουν τι λέμε καλύτερα από ό,τι τους καταλαβαίνουμε. Καταλαβαίνει όλα όσα θέλει. Εκδικητική επίσης. Σκληρή. Η φύση της».

«Ο καθένας φαντάζεται τον εαυτό του να είναι ο πρώτος τελευταίος και μοναδικός μόνος, ενώ δεν είναι ούτε πρώτος τελευταίος ούτε τελευταίος ούτε μόνο όχι μόνος σε μια σειρά που ξεκινά και επαναλαμβάνεται στο άπειρο».

«Να νιώθεις όπως όταν είσαι ένα βήμα πριν τη γενναιοδωρία».

«Γέλασε για να ελευθερώσει το μυαλό του από τη δουλεία του μυαλού του».

«Κάθε ζωή είναι σε πολλές μέρες, μέρα με τη μέρα. Περπατάμε μέσα μας, συναντάμε ληστές, φαντάσματα, γίγαντες, γέρους, νεαρούς άνδρες, γυναίκες, χήρες, ερωτευμένους αδερφούς. Αλλά πάντα συναντάμε τον εαυτό μας».

«Το υπέρτατο ερώτημα για ένα έργο τέχνης είναι το πόσο βαθιά από μέσα του ξεπηδά μια ζωή».

«Η ιστορία, είπε ο Στίβεν, είναι ένας εφιάλτης από τον οποίο προσπαθώ να ξυπνήσω».

«Ο Θεός έφτιαξε το φαγητό. Ο διάβολος τους μάγειρες».

«Ένας ιδιοφυής άνθρωπος δεν κάνει λάθη. Τα λάθη του είναι ηθελημένα και είναι οι πύλες της ανακάλυψης».

«Αφήστε τη χώρα μου να πεθάνει για μένα».

«Αυτό που τον εξόργισε περισσότερο ήταν τα κραυγαλέα αστεία εκείνων που τα περνούσαν όλα ως αστείο, προσποιούμενοι ότι καταλαβαίνουν τα πάντα και στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουν καν το μυαλό τους».

«Η αγάπη αγαπά να αγαπά την αγάπη».

«Είναι ίσως τόσο οδυνηρό να ξυπνάς από ένα όραμα όσο και να γεννιέσαι».

«Κρατήστε το τώρα, το εδώ, μέσα από το οποίο όλο το μέλλον βυθίζεται στο παρελθόν».

«Τα κινήματα που κάνουν επαναστάσεις στον κόσμο γεννιούνται από τα όνειρα και τα οράματα στην καρδιά ενός χωρικού στην πλαγιά του λόφου».

«Τι είναι σε ένα όνομα; Αυτό αναρωτιόμαστε στην παιδική ηλικία όταν γράφουμε το όνομα που μας λένε ότι είναι δικό μας».

«Δεν μπορώ να φέρω τον χρόνο πίσω. Σαν να κρατάς νερό στο χέρι σου».

«Σε σκέφτομαι τόσο συχνά που δεν έχεις ιδέα».