Happy Birthday Moby Dick

Λέγε με Ισμαήλ.

(η πρώτη φράση από τον «Μόμπυ Ντικ», 1851.)

Αν υπάρχει ένα θαλάσσιο θηλαστικό που έχει γίνει μύθος αυτό σίγουρα ανήκει στην οικογένεια των φαλαινών… Μόμπι Ντικ ή Η Φάλαινα (αγγλικά: Moby-Dick; or, The Whale) είναι το κλασικό μυθιστόρημα του 1851 γραμμένο από τον Αμερικανό συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ. Στο βιβλίο ο ναύτης Ισμαήλ αφηγείται την περιπέτεια του Αχαάβ, καπετάνιου του φαλαινοθηρικού πλοίου Πίκοουντ, με στόχο να εκδικηθεί τον Μόμπι Ντικ, μια γιγάντια λευκή φάλαινα φυσητήρα, επειδή στο προηγούμενο ταξίδι του Πίκοουντ ο Μόμπι Ντικ δάγκωσε κι έκοψε το πόδι του Αχαάβ από το γόνατο και κάτω.

Το βιβλίο ανήκει στη λεγόμενη Αμερικανική Αναγέννηση και έχει ταξινομηθεί από τον όψιμο ρομαντισμό μέχρι τον πρώιμο συμβολισμό. Όταν δημοσιεύθηκε έλαβε ανάμεικτες κριτικές και ήταν εμπορική αποτυχία. Όταν πέθανε ο συγγραφές του το 1891 δεν τυπωνόταν. Η φήμη του ως σπουδαίο αμερικανικό μυθιστόρημα άρχισε να εξαπλώνεται στις αρχές του 20ού αιώνα, με την εκατονταετηρίδα της γέννησης του Χέρμαν Μέλβιλ. Ο Ουίλιαμ Φώκνερ είπε ότι ευχόταν να το είχε γράψει ο ίδιος και ο Ντ. Χ. Λώρενς το αποκάλεσε «ένα από τα πιο περίεργα και υπέροχα βιβλία στον κόσμο» και «το σπουδαιότερο βιβλίο που έχει γραφτεί για τη θάλασσα». Η εναρκτήρια πρόταση «Λέγε με Ισμαήλ» είναι ανάμεσα στις πιο διάσημες της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Η βάση του έργου του Μέλβιλ ήταν ένα φαλαινοθηρικό ταξίδι που πραγματοποίησε το 1841 με το πλοίο Ακούσνετ. Το μυθιστόρημα αντλεί έμπνευση επίσης από τη φαλαινοθηρική λογοτεχνία καθώς και από τον Σαίξπηρ και τη Βίβλο. Η έμπνευση για τη φάλαινα ήταν μια δύσκολο να πιαστεί αλμπίνα φάλαινα, γνωστή ως Μόμπι Ντικ και το τέλος του βιβλίου βασίζεται στη βύθιση του φαλαινοθηρικού Έσσεξ το 1820. Οι λεπτομερείς και ρεαλιστικές περιγραφές της φαλαινοθηρίας και της εξαγωγής του λαδιού, καθώς και της ζωής στο πλοίο με ένα πολυπολιτισμικό πλήρωμα αναμιγνύονται με την εξερεύνηση της κοινωνικής θέσης, του καλού και κακού και την παρουσία Θεού. Πέραν της αφηγηματικής πρόζας, ο Μέλβιλ χρησιμοποιεί επίσης από τραγούδια, ποίηση και καταλόγους μέχρι μονολόγους και σαιξπηρικούς διαλόγους.

Η συγγραφή του βιβλίου διήρκεσε 18 μήνες. Τον Οκτώβριο του 1851 το κεφάλαιο «Η ιστορία του Τάουν-Χο» δημοσιεύθηκε στο Harper's New Monthly Magazine. Τον ίδιο μήνα δημοσιεύθηκε ολόκληρο το βιβλίο (σε τρίτομο) με τον τίτλο Η Φάλαινα στο Λονδίνο και τον Νοέμβριο με τον οριστικό του τίτλο ως ένας τόμος στη Νέα Υόρκη. Υπάρχουν εκατοντάδες διαφορές ανάμεσα στις δύο εκδόσεις, καθώς ο εκδότης στο Λονδίνο Ρίτσαρντ Μπέντλεϊ λογόκρινε και άλλαξε πολλά σημεία, ενώ ο Μέλβιλ προχώρησε και εκείνος σε αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής τίτλου. Το όνομα της φάλαινας και στις δύο εκδόσεις είναι Μόμπι Ντικ, χωρίς την παύλα.

O Μόμπι Ντικ δεν είναι μια απλή ιστορία για μια φάλαινα και έναν στριμμένο γέρο καπετάνιο. Έχει να κάνει περισσότερο με το πόση δύναμη έχει ο καθένας μας για να επιλέξει να είναι καλός και ευτυχισμένος ή κακός και δυστυχισμένος. Ο Μόμπι Ντικ είναι επίσης μια ιστορία για τη μάχη του ανθρώπου με τη φύση, και του καλού εναντίον του κακού. Αυτή η ιστορία επίσης πραγματεύεται το πεπρωμένο και την ελεύθερη βούληση. Το πεπρωμένο είναι όταν πιστεύουμε ότι κάποια πράγματα στη ζωή θα συμβούν, άσχετα με το τι θα κάνουμε, λες και οι ιστορίες της ζωής μας είναι ήδη γραμμένες. Η ελεύθερη βούληση είναι το αντίθετο. Σημαίνει ότι όποιοι κι αν είμαστε ή απ’ όπου κι αν καταγόμαστε όλοι κάνουμε επιλογές που θα αλλάξουν την πορεία της ζωής μας προς το καλύτερο.