Skip to main content

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ

«Η λύπη του έρωτα»: 21/1 η μέρα που φεύγουν οι ποιητές - Γιάννης Κοντός, Μαρία Κυρτζάκη, Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ

Γιάννης Κοντός, Μαρία Κυρτζάκη, Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ: Μικρός φόρος τιμής σε τρεις εξαιρετικές ποιητικές φωνές



Σαν να έβαλε ο Θεός σημάδι, μόνο που αντί για παλικάρι στα Σφακιά, για τις 21 Ιανουαρίου είναι λες και επιλέγει να πάρει για παρέα του στον ουρανό κάποια σημαντική φωνή της ελληνικής ποίησης. Πέρασαν 2 χρόνια που τη μέρα αυτή μάθαμε την είδηση του θανάτου της σπουδαίας ποιήτριας Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, κι ίσως η είδηση αυτή μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε ότι «διάλεξε» μια μέρα με ειδική βαρύτητα. Μπορεί το 1950 να έφυγε την ίδια μέρα ο Τζορτζ Όργουελ, ή για τα δικά μας ελληνικά δεδομένα πρώτος το 1984 ο πολύ ιδιαίτερος Γιάννης Σκαρίμπας, αλλά το καμπανάκι για τη μέρα αυτή σημαίνουν δύο πιο κοντινές ημερομηνίες και δύο σημαντικές απώλειες για την ελληνική ποίηση κα τη γενιά του 70. Το 2015 πέθανε ο αγαπημένος Γιάννης Κοντός και έναν χρόνο μετά, το 2016, στις 21 Ιανουαρίου φεύγει από τη ζωή μια εξίσου σημαντική φωνή της γενιάς του 70, η Μαρία Κυρτζάκη.

Τόσο τον Γιάννη Κοντό όσο και τις Μαρία Κυρτζάκη και Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ είχα την τιμή να τους συναντήσω κι από κοντά – για τους δύο πρώτους είχα τη χαρά να επιμεληθώ και αφιερώματα, στην ενότητα «Ποίηση στο φως» μια σειρά εκδηλώσεων στον χώρο των εκδόσεων Γαβριηλίδης. Ενώ στον κύκλο «Poetry x 2» είχα τη χαρά να φιλοξενήσω την Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ σε ποιητικό ζευγάρι με τον Χάρη Βλαβιανό.

poihtesd

Η είδηση ενός θανάτου είναι πάντα θλιβερή, παρηγοριά μας ωστόσο η μνήμη και το έργο που αφήνουν πίσω τους. Ως προς τον Γιάννη Κοντό όσο και τις Μαρία Κυρτζάκη και Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ το έργο αυτό είναι πολύτιμο και θα συντροφεύει πολλές γενιές ακόμα που θα θέλουν να εντρυφήσουν στην ελληνική ποίηση. Θα χρειαζόντουσαν μακροσκελή κι εκτενή αφιερώματα για να αγγίξουμε κάτι από το σημαντικό υλικό που άφησαν πίσω τους και πάλι δεν θα ήταν αρκετό. Όσο λοιπόν κι αν μου είναι δύσκολο, αυτός ο μικρός φόρος τιμής θα αρκεστεί στην επιλογή ενός μόνο ποιήματος – με την ελπίδα να γίνει αφορμή για να ψάξετε περισσότερο και να αναζητήσετε τα ποιήματα και των τριών αυτών μοναδικών εκπροσώπων της ελληνικής ποίησης.

poihtesa

«Η λύπη του έρωτα»

Σ’ ακούω με όλους τους πόρους μου
να τρέχεις σε ξένες πόλεις, με ρούχα χάρτινα
κάνοντας ένα θόρυβο
που προμηνύει μεγάλη θάλασσα.

Επιστρέφω στο κλειστό κύκλωμα
της ζωής μου. Στο κανάλι σιωπή.

Ταριχευμένες κινήσεις:
μια καρέκλα μετακινείται χωρίς λόγο,
ένα κρεβάτι κυλάει στο δρόμο. Στον τοίχο προβάλλεται η ίδια
μαγική εικόνα – δεν μπορώ
να ξεχωρίσω τον κυνηγό –

Κοιμάσαι με στόμα γεμάτο
μυστικά και βροχές.

Ο Γιάννης Κοντός γεννήθηκε στο Αίγιο το 1943. Σπούδασε οικονομικά και εργάστηκε ως ασφαλιστής. Μεταξύ 1971-1976 διατήρησε, μαζί με τον Θανάση Νιάρχο, το βιβλιοπωλείο "Ηνίοχος", σημείο συνάντησης λογοτεχνών και διανοούμενων κατά τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας. Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε με ποίηση το 1965, και με το πρώτο του βιβλίο, το 1970. Έχει εκδώσει δεκαπέντε ποιητικά βιβλία, δύο βιβλία με πεζά κείμενα ("Τα ευγενή μέταλλα", τ. 1 και 2), και τρία βιβλία για παιδιά. Ποιήματα και κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες. Το 1973 πήρε τη χορηγία του Ιδρύματος Ford. Επί σειρά ετών ήταν συνεργάτης του ραδιοφώνου καθώς και των εκδόσεων "Κέδρος". Είχε κατά διαστήματα συνεργαστεί με περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού καθώς και με το "Το Βήμα της Κυριακής". Το 1980 κυκλοφόρησε δίσκος με μελοποιημένα ποιήματά του από τον συνθέτη Νίκο Καλλίτση, με τον τίτλο "Απόπειρα".

https://www.instagram.com/p/CKtQSCLlwrL/

Είχε γράψει κείμενα για σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους. Τον Απρίλιο του 1992 εκδόθηκε μια επιλογή ποιημάτων του με τίτλο "Όταν πάνω από την πόλη ακούγεται ένα τύμπανο", σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, εικονογραφημένη από τον ζωγράφο Δημήτρη Μυταρά. Το ενδέκατο βιβλίο του, "Πρόκες στα σύννεφα", 1999, είναι μια ανθολόγηση όλων των ποιητικών του βιβλίων, που έκανε ο ζωγράφος Γιάννης Ψυχοπαίδης, την οποία συμπλήρωσε με 20 χαρακτικά. Δίδασκε σε σχολή θεάτρου. Το 1998 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική συλλογή "Ο αθλητής του τίποτα". Το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του ποιητικού του έργου.

Βιβλιονέτ

poihtesb

[ΚΑ’.] Ρύγχος Θαλάσσης

Τόσο κοντά καί τόσο

Πανθορών πανδαμάτωρ

καί τσακίζεται ή σάρξ τής άγάπης

καί τά μάτια

 

Βουλοκέρι αιώνων

καί τό χέρι σου τρέμον

Θά μιλήσεις;

 

Τούς φθόγγους μου πιάσε λοιπόν σάν

λίγο κρέας καί κόκαλο

στό βυζί μου τό αίμα

παίδεψέ με σάν λάσπη

σάν τή μέρα βουλιάζεις

καί πέφτεις στή νύχτα μου

τών σπηλαίων φωτιά

καί του όρνιθος ύπνος

παίδεψέ με σάν ήχος

σάν κραυγή τής νυκτός

σάν άράχνη

ήμερο καί λάγνο σκουλήκι μου

 

Σάν κερήθρα τό κεντρί σου μαζεύω

Όμορφο θαλασσινό μου ρύγχος

Τή φωνή μου σού στάζω

 

Τή βελόνα περνάς στό κορμί μου

Σάν κλωστή τό κορμί σου

                          σάν νήμα

Τών ψαράδων πού βαθιά σ' άρμενίζουν

 

Η Μαρία Κυρτζάκη, από τις σημαντικότερες ποιητικές φωνές της γενιάς του 1970, γεννήθηκε στην Kαβάλα το 1948. Σπούδασε φιλολογία στο Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης (1966-1971) και το 1973 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Για λίγο εργάστηκε στη Μέση Εκπαίδευση και με τη μεταπολίτευση εντάχθηκε στο τμήμα ραδιοφωνικών παραγωγών της ΕΡΑ. Κεντρικό θέμα των παραγωγών της ήταν η χρήση και η λειτουργία της γλώσσας στον ποιητικό και στον δραματουργικό λόγο, θέματα που επίσης δίδαξε στη Σχολή Θεάτρου "Εμπρός" και ήταν άλλωστε απολύτως σχετικά με την ίδια την ποίησή της. Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε πρώιμα, το 1996, με τα ποιήματά της "Σιωπηλές κραυγές". Ακολούθησαν τα βιβλία της ποιητικού μόχθου, λόγω της επίμονης και επίπονης διαδικασίας της προετοιμασίας τους, "Οι λέξεις" (1973), "Ο κύκλος" (1976), "Η γυναίκα με το κοπάδι" (1982), "Περίληψη για τη νύχτα" (1986), "Ημέρια νύχτα" (1989), "Σχιστή οδός" (1992), "Μαύρη θάλασσα" (2000), "Λιγοστό και να χάνεται" (2002), "Στη μέση της ασφάλτου" (2005) όπου συγκέντρωσε την ποιητική της διαδρομή από το 1973 ως το 2002. Το μονολογικό της κείμενο "Τυφώ" παραστάθηκε το 1996 από το Απλό Θέατρο. Το 2003 τιμήθηκε με το βραβείο Σωτηρίου Ματράγκα της Ακαδημίας Αθηνών.
Έφυγε από τη ζωή τα ξημερώματα της 21ης Ιανουαρίου 2016 στην Αθήνα, έπειτα από σύντομη μάχη με τον καρκίνο, σε ηλικία 68 ετών.

Βιβλιονέτ

poihtes

«Ἂν τουλάχιστον πίστευα στὸ Θεὸ»

Ἂν τουλάχιστον πίστευα στὸ Θεὸ
θὰ ’χαν τὰ χέρια σου
ἄπειρες ἑρμηνεῖες
ὅταν κινοῦνται
καὶ μ’ ἀνεβάζουν στὸν οὐρανὸ
ἕναν οὐρανὸ σὰν τοῦ Ρίλκε
μὲ λυπημένους ἀγγέλους
νὰ φυσοῦν τὴ μοναξιὰ
κάτω στὴ γῆ
ὑπονοούμενα φτερὰ
καὶ ντροπαλὴ ἡ μιλιά τους
γιατί δὲν ὑπάρχουν.

Ἂν τουλάχιστον πίστευα στὸ Θεὸ
θὰ μοῦ εἶχε ἐξηγηθεῖ ἡ παράλογη
ἐπιμονή μου νὰ βασανίζομαι
νὰ πατάω ἔξω ἀπ’ τὸν ἄσπρο κύκλο
τῆς μικρῆς εὐτυχίας
θὰ ’χα πέτρα μέσα μου
δύναμη
γιὰ τὴν ἀτέλειωτη ἐλεγεία
τῆς ζωῆς μου.
Μὰ θὰ μείνω
μὲ τοὺς ἀγκῶνες στὸ τραπέζι
νὰ σὲ κοιτῶ ἀκίνητη νὰ τρῶς
ἐλπίζοντας σὲ μιὰ μνήμη ἀφύσικη
μακρύτερη ἀπ’ ὅσο φῶς
θὰ ζήσεις.
Ὅταν θὰ ’χεις βασιλέψει
μὲς στὸ χρόνο
μὲ φουντωμένο σγουρὸ βασιλικὸ
τὸ γκρίζο της κεφαλῆς σου
ἀνήμπορος, τυφλὸς
θὰ φωνάζεις τὸ γιό σου τὸν Βενιαμὶν
στὸ σκοτάδι
καταρράχτης ὁ θάνατος
θὰ σοῦ θαμπώνει τὰ γυαλιὰ
κι ὅπως ἀθόρυβα θὰ κλείνουν
τὶς πόρτες οἱ νοσοκόμες
στὸν ἐγκέφαλό σου
θὰ κατρακυλοῦν οἱ συλλαβὲς
θὰ σὲ κουφαίνει ἡ φωνή μου
σὰν φώναζα τ’ ὄνομά σου
πέρ’ ἀπ’ τὴ θάλασσα.
Ἂν τουλάχιστον πίστευα στὸ Θεὸ
ὁ χωρισμὸς ἀπ’ τὸ σῶμα σου
–τὸ σῶμα μου–
θὰ ’ταν προσωρινὸς
κι ὁ θάνατος δὲ θὰ ’χε
ἄλλες συνέπειες.

 

Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ (1939-2020) γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στην Αθήνα, στη Νότια Γαλλία και στην Ελβετία (Πανεπιστήμιο της Γενεύης). Ήταν διπλωματούχος της Σχολής Μεταφραστών και Διερμηνέων (αγγλικά, γαλλικά, ρωσικά).
Πρωτοδημοσίευσε ποίηση στην "Καινούργια Εποχή" το 1956. Άρθρα και δοκίμιά της για την ελληνική ποίηση και τη μετάφραση της ποίησης δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Εξέδωσε περίπου 20 ποιητικές συλλογές, καθώς και δύο τόμους ποιητικών διαλόγων.

https://www.instagram.com/p/BSRTOeggZXS/
Το 1962 τιμήθηκε με το Α' Βραβείο Ποίησης της πόλης της Γενεύης (Prix Hensch). Το 1985 τιμήθηκε με το Β' Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Έχοντας μεταφραστεί στα αγγλικά από αρκετά νωρίς ("The Body is the Victory and the Defeat of Dreams", 1975, "The Scattered Papers of Penelope: New and Selected Poems", 1977, κ.ά.) έδωσε διαλέξεις και διάβασε ποιήματά της σε Πανεπιστήμια των ΗΠΑ και του Καναδά (Harvard, Cornell, Daztmouth, N.Y. State, Princeton, Columbia κ.α.) Το 2000 τιμήθηκε με το βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη (Ακαδημία Αθηνών).

https://www.instagram.com/p/B7_-APeJXEH/

Η ποίησή της μεταφράστηκε σε περισσότερες από δέκα γλώσσες και περιλήφθηκε σε ανθολογίες σε όλο τον κόσμο. Στο μεταφραστικό έργο της συγκαταλέγονται έργα και κείμενα των Σάμουελ Μπέκετ, Σωλ Μπέλοου, Γιόζεφ Μπρόντσκι, Σέιμους Χίνι, Ζαν-Μαρί Ντρο, Ζακ Λακαριέρ, Μιχαήλ Λέρμοντοφ, Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Πίτερ Μάκριτζ, Ντέρεκ Ούολκοτ, Σύλβια Πλαθ, Μάικλ Μαρτς, Αλεξάντρ Πούσκιν, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Ντίλαν Τόμας, Έλσα Τριολέ, Πίτερ Μπιν, Νίκου Καζαντζάκη κ.ά.
Έφυγε από τη ζωή στην Αθήνα στις 21 Ιανουαρίου 2020, σε ηλικία 81 ετών.  

Βιβλιονέτ

 

Διαβάστε επίσης

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ

«Ως γυναίκα δεν έχω χώρα. Ως γυναίκα, η χώρα μου είναι όλος ο κόσμος» Virginia Woolf

Η εμβληματική συγγραφέας Virginia Woolf αποφάσισε να φύγει από τη ζωή στις 28 Μαρτίου 1941, αφήνοντας πίσω της ένα μεγαλειώδες έργο

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ

Jon Fosse «Ο πόλεμος και η τέχνη είναι αντίθετα. Η τέχνη είναι ειρήνη».

Ο Νορβηγός νομπελίστας συγγραφέας, Jon Fosse, μας συγκινεί με το μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2024

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ

«Γράφω για το σεξ, όχι για την αγάπη. Τι ξέρω για την αγάπη;» Sarah Jessica Parker

Η Sarah Jessica Parker γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου 1965 και συνεχίζει να ενσαρκώνει τη φαντασίωση ζωής πολλών γυναικών

Προτεινόμενα

CELEBS

«Έγινε ένα λάθος»: Η Λίτσα Πατέρα απαντά για τη σχέση της με τον ΑΝΤ1

Όσα είπε για τη συνέντευξή της στην εκπομπή της Σίσσυς Χρηστίδου

SINGLES

Πώς να βελτιώσεις την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής σου σε τέσσερα απλά βήματα

Ηρεμία, ενσυνείδηση, αυτοπεποίθηση και καλός ύπνος θα σε βοηθήσουν να κατακτήσεις πιο εύκολα τους προσωπικούς στόχους ευεξίας

CELEBS

Μαριάντα Πιερίδη: Ρομαντική απόδραση στο Λονδίνο με τον νέο της σύντροφο

Το ζευγάρι έκανε το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό μετά από σχέση δύο μηνών