Όλα τα πρόσωπα της Τζέιν

«Ήμουν η κόρη του Χένρι Φόντα, που σημαίνει ότι μοιάζαμε με το Αμερικάνικο Όνειρο. Μεγάλο μέρος από αυτό, όμως, ήταν μύθος». 
Αυτόν τον μύθο έρχεται να ψηλαφίσει, μεταξύ άλλων, το ντοκιμαντέρ της Σούζαν Λέισι «Jane Fonda in five acts» (που μπορείτε να απολαύσετε σε Α΄ τηλεοπτική προβολή στη Nova). 

Η ταινία, που έκανε πρεμιέρα στο φετινό φεστιβάλ Κανών, αποτελεί μια διεισδυτική ματιά σε όλες τις πλευρές του φαινομένου «Τζέιν Φόντα»: η κόρη του σταρ, το σύμβολο του σεξ, το fashion icon, η βραβευμένη ηθοποιός, η παθιασμένη ακτιβίστρια, η αμήχανη μητέρα, η γκουρού του fitness, η φεμινίστρια, η τρις διαζευγμένη. Μέσα από 21 ώρες συνεντεύξεων (δικών της, των πρώην συζύγων της, του φίλου της Ρόμπερτ Ρέντφορντ κ.α.) και εκτενές αρχειακό υλικό, όλα τα πρόσωπα της 81χρονης ηθοποιού φωτίζονται εδώ, χωρισμένα σε πέντε πράξεις ζωής, οι περισσότερες από τις οποίες χρωματίζονται από την αύρα των αντρών που την καθόρισαν. Εκτός από την τελευταία, αυτήν που διανύει τώρα. Στην οποία η Φόντα έχει, όπως λέει, συναντήσει εκείνη την οποία αναζητούσε από την αρχή: την πραγματικήΤζέιν.

Φυσικά, κάποιοι επισήμαναν την αντίφαση: πώς γίνεται μια γυναίκα που δηλώνει φεμινίστρια να πιστεύει ταυτόχρονα ότι καθορίστηκε , μέχρι ενός σημείου, από τους άντρες της ζωής της; Άραγε, την καθόρισαν στ΄αλήθεια ή όλα όσα έζησε ήταν στην πραγματικότητα προϊόντα της δικής της, ισχυρής θέλησης; 

Όμως, είναι υπερβολικά δύσκολο να στριμώξεις μια τόσο πολύχρωμη προσωπικότητα σε κουτάκια. Είναι, επίσης, αδύνατο να περιμένεις από έναν άνθρωπο που διένυσε μια δύσβατη νεανική ηλικία, όπως συνέβη στην περίπτωση της Φόντα, να αναδυθεί από αυτήν χωρίς τραύματα, ανασφάλειες και αντιφάσεις. 

Το πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο της ζωής της συνδέεται με την καταγωγή της: η μητέρα της, Φράνσις, είχε μακρινή συγγένεια με την Τζέιν Σέιμουρ, τρίτη σύζυγο του φονικού βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου του Η'. Χρόνια αργότερα, η διπολική απόγονός της θα αυτοκτονούσε, αφήνοντας την κόρη της, Τζέιν, ορφανή από μητέρα στα 13. 

Ο Χένρι Φόντα ήταν λαϊκός ήρωας, αλλά ανεπαρκής πατέρας. Η αυταρχικότητα και η συναισθηματική του αποστασιοποίηση άφησαν το κενό στην ψυχή της κόρης του να χάσκει. Παρόλο που, όπως εξομολογείται η ίδια, γύριζε ταινίες και ανέβαινε στο θεατρικό σανίδι για να τον ευχαριστήσει, χωρίς καλά-καλά να είναι σίγουρη για το κάθε της βήμα, δεν κατάφερε ποτέ να τον προσεγγίσει ουσιαστικά, ακόμα και όταν συμπρωταγωνίστησαν στο κύκνειο άσμα του στη μεγάλη οθόνη, τη «Χρυσή Λίμνη» (1981). Σήμερα, η Τζέιν (που είναι, επίσης, αδελφή του Πίτερ Φόντα και θεία της Μπρίτζετ Φόντα) δικαιολογεί τον απόμακρο μπαμπά της: «Είμαι σίγουρη ότι με αγαπούσε, αλλά δεν ήξερε πώς να μου το δείξει», λέει, ακριβώς όπως θα έλεγε κάθε παραμελημένο παιδί στον κόσμο.

Γεννημένη το 1937 στη Νέα Υόρκη, η Φόντα έκανε μόντελινγκ στην εφηβεία της ενώ διάβηκε τα έγχρωμα, ανατρεπτικά ΄60’ς ως μούσα του ηδονιστή πρώτου συζύγου της, Ροζέ Βαντίμ (στα νεανικά της χρόνια συνδέθηκε, επίσης, επαγγελματικά αλλά και προσωπικά, με τον Ανδρέα Βουτσινά). Η καλτ ταινία του Βαντίμ, «Μπαρμπαρέλα», τη μεταμόρφωσε σε διαγαλαξιακή βαμπ και παγκόσμιο σύμβολο του σεξ. Χάρη στον γάλλο σκηνοθέτη, η Τζέιν γνώρισε τη  μητρότητα αλλά και την πολιτική. Σταδιακά, η σκέψη της αρχισε να βαθαίνει: έκανε μετατροπές στο ρόλο της στο πολυβραβευμένο δράμα του Σίντνεϊ Πόλακ «Σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν» (1969), συνειδητοποιώντας ότι έθιγε σημαντικά κοινωνικά ζητήματα, και κέρδισε οσκαρική υποψηφιότητα. Παράλληλα,  απέρριψε ταινίες που δεν της φάνηκαν αρκετά ουσιώδεις, όπως το «Μπόνι και Κλάιντ» και «Το μωρό της Ρόζμαρι».

Στα αντιδραστικά, πολιτικοποιημένα ΄70’ς συνέχισε να ηλεκτρίζει το κοινό της, όχι όμως ως ερωτικό είδωλο αλλά ως ...Hanoi Jane. «Τι στην ευχή συμβαίνει με τη Τζέιν Φόντα; Λυπάμαι πολύ τον Χένρι Φόντα, που είναι τόσο καλός άνθρωπος», είπε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον, την ώρα που η Τζέιν, μεταμορφωμένη σε φλογερή επαναστάτρια, στρεφόταν σε πύρινες δηλώσεις και διαδηλώσεις και αποδεχόταν πρόσκληση της κυβέρνησης του Βόρειου Βιετνάμ  να επισκεφθεί την πρωτεύουσα Ανόι. Εκεί, φωτογραφήθηκε επάνω σε ένα αντιαεροπορικό άρμα, από εκείνα που κατέρριπταν αμερικανικά αεροπλάνα. Η «Τζέιν του Ανόι» (όπως τη βάφτισαν) αντιμετωπίστηκε εχθρικά από μεγάλη μερίδα Αμερικανών, οι οποίοι την κατηγόρησαν για ύβρη απέναντι στους στρατιώτες των ΗΠΑ που πέθαιναν στο πεδίο της μάχης. Το ντοκιμαντέρ «Jane Fonda in Five Acts» αντιμετωπίζει εκείνο το ταξίδι ως καθοριστική στιγμή για την ενήλικη ζωή της Φόντα, αφού από εκεί και πέρα κανείς δεν την αντιμετώπισε ξανά ως σκέτη ηθοποιό. «Ο ακτιβισμός έδωσε νόημα στη ζωή μου», επισημαίνει τώρα. «Είμαι περήφανη για κάποια από αυτά που έκανα. Και πολύ μετανιωμένη για κάποια άλλα. Ήμουν υπερ-απλουστευτική».

Στα ανεξίτηλα περιστατικά εκείνης  της δεκαετίας, περιλαμβάνεται η σύλληψή της για κατοχή ναρκωτικών-αποδείχτηκε πως ήταν βιταμίνες-, το Όσκαρ που κέρδισε για την «Εξαφάνιση» του Άλαν Πάκουλα, ο δεύτερος γάμος της, με τον ακτιβιστή Τομ Χέιντεν, ένα ακόμα παιδί, και η επιστροφή της, έπειτα από ένα διάστημα παγωμάρας, στις κινηματογραφικές επιτυχίες, μέσα από ταινίες σαν το «Τζούλια» του  Φρεντ Τσίνεμαν , τον «Γυρισμό» του Χαλ Άσμπι (εδώ κέρδισε το δεύτερο Όσκαρ της) και το  «Σύνδρομο της Κίνας» του Τζέιμς Μπρίτζες.    

Η εξωστρεφής, στρασάτη δεκαετία του ΄80 τη βρήκε σε ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο: θέλοντας να επανεφεύρει ξανά τον εαυτό της και να νικήσει τις προκαταλήψεις που μέχρι τότε συνόδευαν τις γυναίκες μέσης ηλικίας, η Φόντα μεταμορφώθηκε σε ιέρεια της αεροβικής γυμναστικής, την οποία μάλιστα έκανε παγκόσμια μόδα. Η τελευταία κασέτα της με ασκήσεις κυκλοφόρησε το 1995. Στο μεταξύ, είχε παντρευτεί τον ιδρυτή του ειδησεογραφικού δικτύου CNN, Τεντ Τέρνερ, και είχε αποσυρθεί από την υποκριτική. 

«Κανένας από τους γάμους μου δεν ήταν δημοκρατικός», ομολογεί σήμερα. «Έπρεπε πάντα να είμαι κάπως. Να δείχνω κάπως». Το σίγουρο είναι ότι από την σεμνή, do it yourself φάση της γαμήλιας διαδρομής της με τον Χέιντεν, η Φόντα πέρασε σε μια πολυτελή ζωή χωρίς οικοκυρικά και καθημερινές σκοτούρες. Όμως, ο ρόλος της συζύγου ενός πολυεκατομμυριούχου άρχοντα των media ακύρωνε άγαρμπα το προηγούμενο, αριστερό προφίλ της. Και η Φόντα δεν θέλησε να βολευτεί για πάντα εκεί. 

Το 2000, πήρε το τρίτο της διαζύγιο και επέστρεψε στην υποκριτική, με αφετηρία την ταινία «Κακιά πεθερά» (2005), θέλοντας να επιβεβαιώσει ότι οι ώριμες γυναίκες έχουν θέση στην οθόνη. Επέστρεψε, επίσης, στον πολιτικό ακτιβισμό. Μέχρι σήμερα, εκφράζεται ανοιχτά για ο,τιδήποτε θεωρεί άδικο ή ρατσιστικό, συνοδεύοντας όμως τη γνώμη της για πρόσωπα και πράγματα με τη γενναιοδωρία που απέκτησε έπειτα από χρόνια ενδοσκόπησης. «Νιώθω ότι τον καταλαβαίνω λίγο», είπε πρόσφατα για τον πρόεδρο Τραμπ. «Είναι ένας άνδρας που τον τραυμάτισε ο πατέρας του όταν ήταν παιδί, που είχε μια μητέρα που δεν τον προστάτευσε. Η συμπεριφορά του είναι η γλώσσα των τραυματισμένων. Οπότε, πρέπει να του δείχνεις συμπάθεια, ενώ μισείς αυτά που κάνει». 

Το κεφάλαιο «Τζέιν», το τελευταίο της ταινίας «Jane Fonda in five acts» (ένα από τα πολλά συναρπαστικά ντοκιμαντέρ που προβάλλει η Nova σε A' τηλεοπτική προβολή, μαζί με διάσημες σειρές και αξιόλογα παιδικά προγράμματα που ψυχαγωγούν ολόκληρη την οικογένεια) αποτελεί το απόσταγμα όλων των προηγούμενων κεφαλαίων της ζωής της και εκείνο για το οποίο η ίδια είναι υπερήφανη. Η Φόντα είναι πλέον σε θέση να αντιμετωπίσει με ειλικρίνεια τους δαίμονές της, να εκθέσει έντιμα όλα όσα έκανε μόνο και μόνο για να είναι αρεστή στους άλλους, να παραδεχτεί τους φόβους και τα λάθη της (μεταξύ άλλων, και απέναντι στα παιδιά της) και να θέσει τους προσωπικούς της κανόνες, χωρίς να αισθάνεται τη σκιά κανενός από πάνω της. 

«Είμαι 81 και αισθάνομαι καλύτερα από ποτέ», λέει η Τζέιν Φόντα. «Ξέρω ότι ακούγεται εξωφρενικό, αλλά είναι αλήθεια. Δεν γίνεσαι σοφός μέσα από τις πολλές εμπειρίες. Γίνεσαι σοφός όταν αναλύεις βαθιά τις εμπειρίες αυτές», καταλήγει.