«I’m thinking of ending things»: Στην αιώνια λιακάδα του μυαλού του Τσάρλι Κάουφμαν

Τι θέλει να πει ο ποιητής λέμε πολλές φορές όταν δεν καταλαβαίνουμε κάτι, όταν δεν μπορούμε άμεσα να αντιληφθούμε τι βλέπουμε. Η φράση συνδέει ό,τι αδυνατούμε να κατανοήσουμε ή να δούμε με την πρώτη ματιά. Έχει μείνει από τα σχολικά μας χρόνια όταν πράγματι η φιλόλογος μας ρωτούσε τι θέλει να πει ο ποιητής στην προσπάθειά της να αναλύσει ένα ποίημα και να βάλει τους μαθητές στο μυαλό του δημιουργού του.

Όσον αφορά ωστόσο ένα ποίημα ή ένα οποιοδήποτε έργο τέχνης το να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε αυτή την ερώτηση είναι όχι μόνο μάταιη αλλά και λάθος στη συλλογιστική της. Ένα έργο τέχνης δεν αφορά το τι θέλει και τι ήθελε να πει ο εκάστοτε δημιουργός του – είναι τι φτάνει σε σένα, τι εικόνες και τι συναισθήματα σου δημιουργεί – τι κρατάς και τι πετάς από αυτό που σου σερβίρει. Από το τελικό αποτέλεσμα-ερέθισμα που αφορά εσένα και μόνο εσένα – τον καθένα από εμάς.

Με αυτή τη συλλογιστική, στη νέα ταινία του Τσάρλι Κάουφμαν «Σκέφτομαι να βάλω ένα τέλος», πρέπει να βγεις από το τριπάκι να δώσεις απάντηση στο τι θέλει ή τι ήθελε να πει ο δημιουργός της και να αφεθείς να νιώσεις, να βιώσεις, να αισθανθείς ελεύθερα τις ψυχικές δονήσεις κατά τη διάρκεια της θέασής της.

Ο Τσάρλι Κάουφμαν σε έχει συνηθίσει σε υπαρξιακές, ιδιοσυγκρασιακές ταινίες που αν σου αρέσουν έχεις μάθει να σε τραβολογάνε, να σε πιάνουν από τα μαλλιά και να σε παρασέρνουν στα μύχια της ύπαρξής σου – σε ξεναγούν στα πιο περίεργα και πιο δαιδαλώδη μονοπάτια της σκέψης σου, στα πιο σκοτεινά έγκατα του υποσυνείδητού σου. Απολαμβάνεις τους διαλόγους των ηρώων στις ταινίες του είτε σου ακούγονται ως παραλήρημα είτε ως εσωτερικοί μονόλογοι είτε σου θυμίζουν απλές καθημερινές δικές σου ατάκες που άλλοτε τολμάς να ξεστομίσεις κι άλλοτε κρατάς ακριβώς τις ίδιες λέξεις καλά κρυμμένες μέσα σου – κι οι κουβέντες των πρωταγωνιστών τις ανασύρουν από τα συρτάρια του μυαλού σου.

https://www.instagram.com/p/CE8Ty35HhPJ/

Επανέρχομαι στο αρχικό ερώτημα του «τι θέλει να πει ο ποιητής», κάνοντας εσκεμμένα κι εξαρχής τη σύνδεση αυτής της ταινίας με την ποίηση. Με την έννοια ότι όπως κατά βάση δεν μπορείς να αναλύσεις στην ουσία του ένα ποίημα παρά μόνο να εξαντλήσεις φιλολογικές εικασίες, έτσι ακριβώς δεν μπορείς να αναλύσεις το συγκεκριμένο έργο που πιο πολύ μοιάζει είτε σεναριακά είτε σκηνοθετικά με οπτικό κινηματογραφικό ποίημα παρά με συμβατική ταινία.

Όσο πιο νωρίς απαλλάξεις τον εαυτό σου από τη διαδικασία να σκεφτείς ποιος μιλάει σε ποιον, ποιος είναι ποιος, πού συμβαίνουν όλα αυτά, ποια είναι η σύνδεση μεταξύ πραγματικότητας και χρόνου ή χώρου – τόσο πιο εύκολο θα σου γίνει το να αφεθείς χωρίς εγκεφαλικούς περισπασμούς στο να απολαύσεις αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια σου.

https://www.instagram.com/p/CE2dppjHT3F/

Στην ταινία θα δεις τον εαυτό σου, θα αναγνωρίσεις κομμάτια σου, θα εντοπίσεις τους γονείς σου, τη σχέση σου μαζί τους, θα δεις παλιά σου φλερτ και σχέσεις, θα δεις όνειρα και φιλοδοξίες, ένα κουβάρι αναμνήσεων πλεγμένο με φόβους, ανασφάλειες, προδοσίες, απογοητεύσεις, διαψεύσεις. Και σαφώς παρελαύνει και πρωταγωνιστεί όλο το υπαρξιακό σου άγχος για ό,τι είσαι, ό,τι επέλεξες να γίνεις, αυτό που τελικά έγινες, αφέθηκες να γίνεις κι όσο κι αν θες να βάλεις ένα τέλος… δεν ξέρεις από πού να το πιάσεις, τι να πρωτοτελειώσεις, τι να αρχίσεις και τι να αλλάξεις!

Αν και απόλυτα εγκεφαλική ταινία, δεν την αντιμετωπίζεις εγκεφαλικά, δεν μπορείς να την αντιμετωπίσεις έτσι. Την αντιμετωπίζεις λίγο σαν ένα βιβλίο, και αν σαν αναγνώστρια σου αρέσει να υπογραμμίζεις όλα όσα σου κάνουν εντύπωση ή θες να τα κρατήσεις στη μνήμη σου όσο γίνεται, το ίδιο ακριβώς συναίσθημα θα νιώσεις βλέποντας την ταινία, θα ψάχνεις το φλούο μαρκαδοράκι σου για να υπογραμμίζεις τη μία ατάκα μετά την άλλη. Και μη στεναχωριέσαι που δεν έχεις αυτή τη δυνατότητα, καθώς έχεις δύο εξίσου καλές εναλλακτικές, είτε να διαβάσεις το ομώνυμο βιβλίο του Iain Reid (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση Αντώνη Καλοκύρη - "Σκέφτομαι να βάλω ένα τέλος") πάνω στο οποίο στηρίζεται η ταινία ή να δεις την ταινία όσες φορές θες (ή αντέχεις) στο Netflix.

https://www.instagram.com/p/CE3IKMUHc1E/

Κι αν υπάρχει μια σκηνή που θα παίζει για καιρό σαν λούπα στο κεφάλι σου – για μένα είναι αυτή με το ποίημα μέσα στο αυτοκίνητο σε αυτή την αμήχανη διαδρομή στο λευκό και ήσυχο εξωτερικό τοπίο που έρχεται σε αντίθεση με το εσωτερικό τοπίο του μυαλού των ηρώων της ταινίας:

«Αδηφάγος»

Τρομερό να επιστρέφεις στο σπίτι

είτε τα σκυλιά γλείφουν το πρόσωπό σου είτε όχι,

Είτε έχεις μια σύζυγο

ή απλά μια μοναξιά με τη μορφή συζύγου που σε περιμένει.

Τόση μοναξιά όταν επιστρέφεις στο σπίτι

που σκέφτεσαι την καταπιεστική βαρομετρική πίεση

εκεί απ’ όπου ήρθες,

με αγάπη.

Επειδή, όλα είναι χειρότερα στο σπίτι.

Σκέφτεσαι ότι τα παράσιτα κολλάνε

στους μίσχους του γρασιδιού

πολλές ώρες στον δρόμο,

οδική βοήθεια και παγωτά

και τα περίεργα σχήματα κάποιων σύννεφων

και σιωπή γεμάτη με καημό

επειδή δεν ήθελες να γυρίσεις πίσω

Το να επιστρέφεις σπίτι…

είναι απαίσιο

Και οι σιωπές που θυμίζουν σπίτι

και τα σύννεφα συνεισφέρουν μόνο στη γενική δυσφορία.

Τα σύννεφα, όπως είναι,

είναι στην ουσία ύποπτα.

Είναι από διαφορετικό υλικό

από αυτά που άφησες πίσω.

Κι εσύ ο ίδιος έχεις φτιαχτεί

από άλλο ύφασμα σύννεφου,

γύρισες πίσω, απέμεινες,

κακό συναπάντημα της νύχτας

λυπημένος που επέστρεψες,

παράταιρος εκεί που δεν πρέπει.

Χάλια ρούχα, παλιοκούρελα, φθαρμένα

Επιστρέφεις στο σπίτι

σαν να ήρθες από τη σελήνη, ξένος.

Η βαρυτική έλξη της γης

κάνεις διπλάσια προσπάθεια τώρα,

τραβάς να λύσεις τα κορδόνια σου,

ρίχνεις τους ώμους σου

χαράζοντας πιο βαθιά τους στίχους

της ανησυχίας στο μέτωπό σου.

Επιστρέφεις στο σπίτι άδειος

ένα άνυδρο πηγάδι που συνδέει το αύριο

με μια εύθραυστη αλληλουχία από…

τέλος πάντων...

Αναστενάζεις μπρος την επέλαση

των πανομοιότυπων ημερών.

Και γιατί όχι, στη μία μετά την άλλη.

Κάποιος θα μπορούσε κάλλιστα, τη φορά...

Μάλιστα...

Τέλος πάντων...

Γύρισες.

Ο ήλιος ανεβοκατεβαίνει

σαν κουρασμένη πόρνη,

ο καιρός ακινητοποιημένος

σαν σπασμένο άκρο

κι εσύ απλώς γερνάς.

Τίποτα δεν κινείται παρά μόνο

τα κύματα του αλατιού στο σώμα σου.

Η όρασή σου θαμπώνει

δεν σε επηρεάζει τίποτα.

Κουβαλάς τον καιρό σου μαζί σου,

η μεγάλη μπλε φάλαινα,

ένα σκελετικό σκοτάδι.

Επιστρέφεις

με όραση ακτινών Χ.

Τα μάτια σου έχουν γίνει πεινασμένα.

Γυρίζεις σπίτι με τα μεταλλαγμένα σου δώρα

σε ένα σπίτι από κόκκαλα.

Ό, τι βλέπεις τώρα,

όλα αυτά:

κόκκαλα.