Στο βασίλειο του ναρκισσισμού

Ο όρος «ναρκισσισμός» έχει γίνει σήμερα λέξη πολύ οικεία. Έχουμε δει αυτήν τη νοοτροπία του «εγώ πρώτα καθρεφτίζομαι» να εξελίσσεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και χρησιμοποιούμε τη λέξη για να περιγράψουμε διασημότητες, πολιτικούς και ακόμη και μερικούς από τους συναδέλφους και τους γύρω μας. Συνήθως λέμε ότι κάποιος έχει «ναρκισσιστική προσωπικότητα» που σημαίνει ότι είναι εγωιστής, χειραγωγεί ή καθοδηγείται από το εγώ του.
Αλλά υπάρχει μια διαφορά μεταξύ του "ινσταγκραμικού" εγωισμού και του κακού ναρκισσισμού - και υπάρχει μια διάκριση μεταξύ ενός φυσιολογικού χαρακτήρα προσωπικότητας και της επιβλαβούς, σπάνιας διαταραχής της προσωπικότητας.
Όταν οι ειδικοί  μιλούν για ναρκισσισμό με την επίσημη έννοια, τείνουν να σκέφτονται τη διαγνωστική διαταραχή προσωπικότητας - ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (NPD) - που δείχνει ότι κάποιος εμπλέκεται σε σοβαρές, αρνητικές συμπεριφορές που επηρεάζουν τη δική τους και τη ζωή των άλλων. Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), το οποίο οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι χρησιμοποιούν για να οριοθετήσουν μεταξύ ακραίων διαταραχών προσωπικότητας, οι ναρκισσιστές εκφράζουν ένα διαδεδομένο μοτίβο αυτο-σημασίας. Έχουν μια ανησυχία με φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας ή δύναμης, ανάγκη θαυμασμού, αίσθηση δικαιώματος και κυρίαρχη έλλειψη ενσυναίσθησης, που συχνά οδηγεί σε εκμεταλλευτική συμπεριφορά. Κάποιος πρέπει να πληροί την πλειονότητα των κριτηρίων για τη διάγνωση της διαταραχής και, στην πραγματικότητα, λίγοι άνθρωποι έχουν μια ακραία προσωπικότητα που μπορεί να θεωρηθεί «βλάβη».
Το δύσκολο μέρος του DSM-5 και των διαταραχών προσωπικότητας, φυσικά, είναι ότι οι άνθρωποι δεν υπάρχουν σε δύο ξεχωριστά στρατόπεδα φυσιολογικής ή σαφώς ανώμαλης προσωπικότητας. Όταν οι ναρκισσιστικές τάσεις αυξάνονται και διαγιγνώσκονται ως επικινδυνότητα  της ζωής, τότε μπορούν να θεωρηθούν  πτυχή της διαταραγμένης συμπεριφοράς.
Φυσικά, προβλήματα εμφανίζονται όταν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους επηρεάζουν αρνητικά τους άλλους και συχνά μεγεθύνονται όταν έχουν δύναμη και «μεγάφωνο». Όταν οι μεγαλοπρεπείς ναρκισσιστές αισθάνονται εξουσιοδοτημένοι να επιτύχουν τους στόχους τους χωρίς εμπόδιο, μπορεί να το κάνουν αυτό εις βάρος άλλων. Με απλά λόγια, αναζητούν καθεστωτικά status, σεξ και υλικά πράγματα - ή ηγετικούς ρόλους με υψηλούς τίτλους. Αγαπούν τον εαυτό τους και θέλουν και οι άλλοι να δουν πόσο υπέροχοι είναι. Όλα και όλοι γύρω τους χρησιμεύουν ως ώθηση του εγώ.


Οι ναρκισσιστές είναι master, στο να παίζουν παιχνίδια μυαλού. Παίζουν μόνο για να κερδίσουν και δεν ανέχονται να χάνουν. Στην περίπτωση που δεν κερδίσουν, συνήθως αντιδρούν με οργή και απομακρύνονται όπως ένα θυμωμένο μικρό παιδί. Ο μόνος τρόπος τότε για να κερδίσει το άλλο άτομο είναι να μην παίξει καθόλου πλέον μαζί του. Ακολουθούν μερικές  από τις  πιο γνωστές ναρκισσιστικές στρατηγικές μυαλού που παίζουν:

Πινγκ-Πονγκ
Όταν ένα άτομο αρχίζει να καταλαβαίνει πώς λειτουργεί ένας ναρκισσιστής, συνειδητοποιεί ότι είναι σαν να παίζει πινγκ πονγκ. Κάθε φορά που ένας ναρκισσιστής πρέπει να προβληματιστεί μόνος του για οτιδήποτε, να ενδοσκοπήσει, θα ρίξει αμέσως την μπάλα πίσω στο άτομο που θεωρεί «αντίπαλό του». Οι ναρκισσιστές θα ρίχνουν πάντα την μπάλα πίσω στο άλλο άτομο. Το κάνουν με την προσδοκία ότι δεν θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για τη συμπεριφορά τους. Οι ναρκισσιστές ελπίζουν ότι εάν δεν αναλάβουν την ευθύνη για τις δικές τους πράξεις (χρησιμοποιώντας κατηγορίες, ντροπή, προβολές, άρνηση κ.λπ.) ο σύντροφός τους θα κάνει ότι έκανε πάντα: Θα συγχωρέσει τον ναρκισσιστή, θα βρει τις πρόχειρες δικαιολογίες για τη συμπεριφορά του, θα ισχυριστεί ότι ο ναρκισσιστής δεν μπορούσε να πράξει καλύτερα  γιατί είχε μια κακή μέρα, και ούτω καθεξής…
Ο ναρκισσιστής είναι ένας κινούμενος στόχος με σένα να βρίσκεσαι πάντα στο πεδίο βολής του. Για να ξεφύγεις από αυτόν (ή να τον εκθέσεις), πρέπει πάντα να παρακολουθείς τη μπάλα, δηλαδή τις ενέργειες και τα κίνητρά του που τον κάνουν να θέλει να παίξει τα παιχνίδια του μαζί σου. Πρέπει να σταματήσεις  να θες  να παίξεις.
Μπορείς  να σταματήσετε να πιάνεις την μπάλα και να την επαναφέρεις στο γήπεδο του, θέτοντας όρια και ενημερώνοντάς τον για τις ενέργειές του. Πολύ γρήγορα θα συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει κανέναν να παίξει πια. Θα αφήσει το άτομο κάτω σαν μια καυτή πατάτα, θα προσπαθήσει να τιμωρήσει το άτομο, ή να φύγει.

Σε καταλαβαίνω…
Eνας ναρκισσιστής μπορεί να είναι ο master  της ψεύτικης ενσυναίσθησης. Φαίνεται να σε "πιάνει",  φαίνεται να καταλαβαίνει τι βιώνεις και φαίνεται να μπορεί πραγματικά να βάλει τον εαυτό του στα παπούτσια σου. Αυτές οι πράξεις του προκαλούν την απογοήτευσή σου ακριβώς όταν νομίζεις  ότι υπάρχει μια πραγματική προσφορά και κατανόηση στη σχέση σας. Ξαφνικά σου πετάει ένα γρήγορο «σε έπιασα» - τις περισσότερες φορές όταν βρίσκεσαι σε χαμηλό σημείο-. Ξαφνικά θα σου πει για την εξαιρετική του νέα καριέρα, ένα πολυτελές δώρο που του πρόσφεραν, ή μια τεράστια αλλαγή στην οικονομική του κατάσταση για να σε κάνει να νιώσεις ακόμη πιο μειωμένη. Οι ναρκισσιστές εκτελούν τέλεια ένα απροσδόκητο ψυχολογικό αναπήδημα. ο σκοπός τους είναι, να σας ταπεινώσουν και να σας κάνουν να νιώσετε μικροί και κατώτεροι.



Poker face

Άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (NPD) παίζουν αυτό το παιχνίδι εκπληκτικά. Είναι ολοκληρωμένοι ψεύτες. Η πλήρης περσόνα  τους και ολόκληρος ο κόσμος τους βασίζονται εντελώς στα ψέματα. Τα «θετικά» τους χαρακτηριστικά και οι υποτιθέμενες καλές ενέργειές τους επιστρατεύονται μόνο  για να ωθήσουν τους άλλους να τους δώσουν το ναρκισσιστικό τους έπαινο, τροφή στον  εθισμό τους και την κοινωνική βιτρίνα.

Το υπερόπλο Gaslighting

Αυτό είναι ένα αγαπημένο παιχνίδι ναρκισσιστών… σε ονομάζουν  τρελό όποτε προσπαθείς  να τους αντιμετωπίσεις, να αναφέρεις προηγούμενα ζητήματα ή συμπεριφορές ή να τους εκθέσεις όταν κάνουν κάτι λογικά ανεπίτρεπτο. Το παιχνίδι πηγαίνει έτσι: σου λένε ότι έχεις υπερβολικά ενεργή φαντασία, δεν ξέρεις τι λες, δεν έχουν ιδέα για εκείνο που μιλάς, ή ότι απλά το κάνεις θέμα  για να προκαλέσεις προβλήματα. Θα σου πουν ότι είναι προφανές ότι είσαι εσύ αυτός που είναι τρελός (και θα σου πει ότι όλοι γύρω σας συμφωνούν μαζί του  ότι είσαι  τρελός).
Θα ισχυριστούν ότι δεν θυμούνται γεγονότα, αρνούνται κατηγορηματικά ότι έχουν συμβεί ποτέ, και δεν θα παραδεχτούν ποτέ την πιθανότητα να τα έχουν ξεχάσει. Αυτή είναι μια εξαιρετικά επιθετική και ενοχλητική τακτική που ονομάζεται «gaslighting», μια κοινή τεχνική που χρησιμοποιείται από κάθε είδους μακιαβελικούς ρόλους. Οι αντιλήψεις σου για την πραγματικότητα υπονομεύονται συνεχώς έτσι ώστε να καταλήξεις χωρίς καμία εμπιστοσύνη στη διαίσθησή σου, τη μνήμη ή τη συλλογιστική σου.



Χίλια κοψίματα
Αυτό είναι ένα πολύ διασκεδαστικό -για εκείνους- τρικ που όλοι οι ναρκισσιστές διαθέτουν στην  στρατηγική τους! Περιλαμβάνει την καταστροφή της ψυχής σας, του εγώ σας, των επιτευγμάτων σας και οποιουδήποτε συστήματος πεποιθήσεων που έχετε, που δεν συμφωνεί με τις δικές τους πεποιθήσεις. Ο τρόπος με τον οποίο κερδίζεται το παιχνίδι είναι να προσπαθήσουν να μετατρέψουν τα πάντα για εσάς, και ότι κάνετε, σε πλήρη αποτυχία. Επιπλέον πόντοι δίνονται όταν μπορούν να πάρουν όλη την πίστωση για οτιδήποτε καλό έχει συμβεί ποτέ και να τα βάλουν όλα στην  δική τους μεριά . Οι διπλοί πόντοι κερδίζονται όταν καταφέρνουν να βάλουν όλη την ευθύνη για οτιδήποτε κακό στον άλλο παίκτη.

Το παιχνίδι Βασιλιάς / Βασίλισσα
Το πιο σημαντικό μέρος που πρέπει να θυμάσαι  για αυτό το παιχνίδι είναι ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τους κανόνες εκτός από τον βασιλιά ή τη βασίλισσα. Είτε ο βασιλιάς είτε η βασίλισσα βάζουν κι αλλάζουν τους κανόνες καθώς προχωρούν. Δεν χρειάζεται να ενημερώσουν τους άλλους παίκτες για τους νέους κανόνες και μπορούν να αλλάξουν τους κανόνες όποτε τους βολεύει. Είναι ο βασιλιάς ή η βασίλισσα και, επομένως, κερδίζουν πάντα το παιχνίδι. Μπορείτε να τιμωρηθείτε για παράβαση των κανόνων, ακόμα κι αν επέλεξαν να μην σας πουν τους κανόνες.

Η γάτα και το ποντίκι
Αυτό είναι ένα είδος παιχνιδιού ανταγωνιστικής υπομονής (όπως το solitaire) για δύο παίκτες. Τα "κοστούμια" (η κανονική σειρά των πραγμάτων/ ή οι κοινοί κανόνες της κοινωνίας) είναι άσχετα στην εδώ στρατηγική. H γάτα και το ποντίκι είναι ένα τέλειο παιχνίδι για έναν ναρκισσιστή επειδή είναι στην πραγματικότητα μια μορφή πασιέντζας, απαιτεί την τελική «αποζημίωση»  για τον ναρκισσιστή, αυτό συνήθως σημαίνει ότι τελικά σε πληγώνει. Παρακολουθούν πραγματικά ή φανταστικά πράγματα που κάνετε, έχετε κάνει ή μπορεί να κάνετε. Αυτή είναι η συναισθηματική τους μπάνκα,  θα τραβήξουν ένα φύλλο από εκεί και θα το χρησιμοποιήσουν εναντίον σας όποτε είναι δυνατόν.



Μείνε μακριά
Κι αυτό είναι ένα παιχνίδι που εσύ και μόνο εσύ, πρέπει να μάθεις να εφαρμόζεις. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσεις  ότι ο ναρκισσιστής δεν θα παραδεχτεί ποτέ ότι παίζονται παιχνίδια. Μόνο από σένα εξαρτάται να σταματήσεις το παιχνίδι. Για να το κάνεις αυτό, πρέπει να σταματήσεις  να αναφέρεις παρελθόντα γεγονότα / συμπεριφορές, επειδή θα σου λένε πάντα ότι κάνεις λάθος, έχουν δίκιο και ότι χρειάζεσαι βοήθεια. Μην προσπαθήσεις  να τους πεις  να αναγνωρίσουν ή να αναλάβουν την ευθύνη για τα λόγια ή τις πράξεις τους, επειδή θα λένε πάντα ότι δεν το έκαναν ή δεν συνέβη ποτέ. Εάν είσαι σε μια σχέση, μπορείς  να απομακρυνθείς από τον τοξικό ναρκισσιστή στη ζωή σου. Εάν το αφεντικό σου είναι καταχρηστικός ναρκισσιστής, μπορείς  να βρεις  άλλη δουλειά.
Εάν επιλέξεις να μείνεις, ένας τρόπος να σταματήσεις να παίζεις το παιχνίδι τους είναι να μην απαντάς σε προκλήσεις, εκκλήσεις, παύσεις κ.λπ. Είναι δύσκολο να σταματήσεις, αλλά ίσως αν το σκεφτείς με αυτόν τον τρόπο να σε βοηθήσει: Σκέψου ότι παίζεις ένα παιχνίδι με μια μπάλα, ο μόνος τρόπος για να σταματήσεις  το παιχνίδι είναι να μην πιάσεις την μπάλα για να την πετάξεις  πίσω. Είναι πιθανό να σταματήσετε να παίζετε παιχνίδια με έναν ναρκισσιστή, αλλά απλώς να είστε προετοιμασμένοι για μια επίθεση αρνητικότητας και κατηγοριών. Αγνοήστε τις υποκινούμενες λέξεις, μην απαντάτε στην πρόκληση λέξεων, κλείστε το τηλέφωνο (με την κατάλληλη ειδοποίηση όπως "Έχω κάτι που πρέπει να κάνω" ) ή αποχωρήστε από την τοποθεσία όπου βρίσκεται. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αρνηθείς να πιάσεις την μπάλα ή να την αφήσεις κάτω και να μην την πετάξεις  πίσω. Αυτό είναι η μέθοδος του "Μείνε μακριά", φύγε μακριά και αρνήσου την συμμετοχή σε τέτοιου είδους στρατηγικές.