Τεχνικές διαχείρισης πένθους

Το πένθος εμφανίζεται στη ζωή μας με πολλά πρόσωπα και για διάφορες αιτίες. Πιο συχνά αφορά την απώλεια – μπορεί να πρόκειται για την απώλεια μιας σχέσης, μιας δουλειάς αλλά η πιο κρίσιμη μορφή του είναι το πένθος για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Κάθε άνθρωπος μπορεί να βιώσει διαφορετικά μέσα του το πένθος, κάποιοι με εξωτερικές εκδηλώσεις κι άλλοι πιο εσωτερικά. Ανεξάρτητα το πώς το εκφράζει κανείς, ο χρόνος που χρειάζεται για να το ξεπεράσει αλλά και το πόσο οδυνηρά το βιώνει καθένας είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων.

Πολλοί άνθρωποι ήρθαν αντιμέτωποι με το πένθος κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Όχι μόνο είχαν να αντιμετωπίσουν μια τραγική απώλεια ζωής, αλλά οι συνθήκες στις οποίες ήταν αναγκασμένοι να το βιώσουν –συχνά μην έχοντας καν την ευκαιρία να αποχαιρετήσουν σωστά ή όπως θα ήθελαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, και απομακρυσμένοι από την οικογένεια και τους φίλους λόγω καραντίνας–έχουν καταφέρει ως αποτέλεσμα να επιδεινώσουν κατά πολύ τη θλίψη τους.

Όπως όταν χάνεις κάποιον και σε συνθήκες μη πανδημίας, συχνά η πιο δύσκολη στιγμή είναι όταν η ζωή αρχίζει να επιστρέφει στο «φυσιολογικό». Όταν σταματήσουν να φθάνουν τα λουλούδια και τα μηνύματα με τις ευχές συμπάθειας και τα συλλυπητήρια. Όταν οι μέρες μετά την κηδεία συνεχίζουν να περνούν και να μετατρέπονται σε εβδομάδες. Όταν ο κόσμος γύρω σου αρχίζει σιγά-σιγά να κινείται.

Και αυτή η απίστευτα οδυνηρή μεταβατική περίοδος μπορεί να επιδεινωθεί με τις συνθήκες της πανδημίας και ακόμα περισσότερο σε καθεστώς αυστηρού lockdown. Αν και πολλοί από εμάς περιμένουμε με ανυπομονησία να μειωθούν οι περιορισμοί, χαρούμενοι με τη σκέψη της επανένωσης με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, για όσους αντιμετωπίζουν το πένθος αυτή τη στιγμή, η σκέψη της «κανονικότητας» μπορεί να επιβαρύνει ιδιαίτερα την ψυχική τους υγεία και να τους δημιουργεί ένα επιπλέον δυσβάσταχτο φορτίο.

Ακολουθούν μερικές πρακτικές συμβουλές σχετικά με την αντιμετώπιση του πένθους στις περίεργες αυτές συνθήκες που ζούμε όλοι μας.

Εμπιστεύσου τα ένστικτά σου

Η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού είναι συνδεδεμένοι με το πένθος, κάτι που σημαίνει ότι ως είδος έχουμε μια μακραίωνη προϊστορία διαχείρισής του. Από τους αρχαίους λαούς μέχρι το σήμερα, τα ήθη, τα έθιμα και οι δοξασίες γύρω από το πένθος ποικίλουν ανάλογα με την κάθε κοινωνία. Αυτό ωστόσο που ισχύει κυρίως είναι ότι παρά το συλλογικό τρόπο πένθους κάθε άνθρωπος συνεχίζει να έχει τον δικό του τρόπο. Άφησε τον εαυτό σου να το βιώσει όπως σου βγαίνει. Αγκάλιασε τα συναισθήματά σου, αφουγκράσου τον πόνο σου. Δεν χρειάζεται να προσπαθήσεις να τον εκλογικεύσεις. Ούτε να προσπαθήσεις να φορέσεις το προσωπείο  της δυνατής. Κάνε το με τον τρόπο σου, ειδικά τις πρώτες μέρες.

Μην επιβάλλεις μια συγκεκριμένη θεωρία στον εαυτό σου

Κάποιοι περνάνε σταδιακά από τα στάδια της θλίψης, για κάποιους άλλους ωστόσο αυτό δεν ισχύει καθόλου. Ούτε χρειάζεσαι απαραιτήτως να βιώσεις την καταρροή αλλά Sigmund Freud που ονομάζεται «έργο θλίψης». Κάποτε πίστευαν ότι αν δεν θρηνούσες, είσαι σε άρνηση. Οι νέες έρευνες ωστόσο έχουν δείξει πειστικά ότι εάν δεν ξεσπάς σε δακρύβρεχτα επεισόδια, μάλλον δεν έχεις λόγο για να σε ανησυχεί αυτό.

Κάνε υπομονή

Η θλίψη έχει τον δικό της χρόνο, και συχνά παίρνει περισσότερο από ό,τι νομίζεις. Μπορεί να νιώθεις μουδιασμένη για λίγο προτού η απώλεια γίνει πραγματική, οπότε ο πόνος μπορεί να επιδεινωθεί, αλλά κάποια στιγμή θα γίνει κάπως πιο εύκολος και αυτό είναι κάτι που πρέπει να θυμάσαι για να αντλείς δύναμη και κουράγιο.

Χρησιμοποίησε ένα προσωπικό βαρόμετρο θλίψης

Παρατήρησε κάτι που δυσκολεύεσαι να κάνεις, όπως το να κοιτάς φωτογραφίες ή να ακούς τραγούδια που κάποτε απολάμβανες με το πρόσωπο που θρηνείς. Κράτησε ένα ημερολόγιο, για να προσέξεις πότε αυτές οι συνήθειες γίνονται πιο εύκολη. Αυτό σταδιακά θα γίνεται το προσωπικό σου μέτρο αλλαγής καθώς θα διαβάζεις προηγούμενες καταχωρήσεις του ημερολογίου πένθους.

Μίλησε και γράψε

Δεν χρειάζεται να είσαι η Έμιλι Ντίκινσον ή η Μάγια Αγγέλου για να χρησιμοποιήσεις τη γραφή θεραπευτικά. Οι λέξεις θα σε βοηθήσουν να κατανοήσεις τα γεγονότα και να αποδεχτείς την πραγματικότητα. Κράτησε σημειώσεις, μίλησε με φίλους που εμπιστεύεσαι. Αν δεν σου αρέσει να γράφεις, μπορείς να δημιουργήσεις ηχητικές σημειώσεις. Το να ακούς τον εαυτό σου να μιλάς για αυτά που νιώθεις, θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις πιο εύκολα τα συναισθήματά σου και να τα αποδεχτείς.

Κάνε ένα διάλειμμα

Τα άτομα που πενθούν συχνά προσπαθούν να περνούν λίγο χρόνο κάθε μέρα αποσπώντας τον εαυτό τους με την εργασία, τα χόμπι και τις κοινωνικές δραστηριότητες προκειμένου να μη στέκονται στην απώλεια. Ωστόσο, η υπερβολική απόσπαση της προσοχής για να αποφευχθεί εντελώς η θλίψη δεν σε βοηθά μακροπρόθεσμα.

Ενίσχυσε τις ορμόνες της χαράς στο σώμα σου

Προσπάθησε να ενισχύσεις τις δικές σου χημικές ουσίες στον εγκέφαλο – ντοπαμίνη, σεροτονίνη οξυτοκίνη και ενδορφίνες. Απελευθερώνεις ντοπαμίνη κάθε φορά που επιτυγχάνεις μια εργασία ή έναν στόχο. Οι άνθρωποι που πενθούν απελευθερώνουν ντοπαμίνη όταν θυμούνται χαρούμενες αναμνήσεις του αγαπημένου προσώπου που έχασαν.

Η σεροτονίνη είναι το χαρούμενο φάρμακο που ρυθμίζει επίσης την ποιότητα ύπνου. Η θετική σκέψη αυξάνει τα επίπεδά της. Η άσκηση σε εξωτερικούς χώρους σε έντονο φως και μια υγιεινή διατροφή βοηθά επίσης. Η σεροτονίνη παράγεται από ένα αμινοξύ που ονομάζεται τρυπτοφάνη που βρίσκεται σε κοτόπουλο, γαλοπούλα, κόκκινο κρέας, ψάρι, γάλα και αυγά, tofu, πλιγούρι βρώμης, καρύδια και φασόλια.

Η οξυτοκίνη ονομάζεται μερικές φορές το φάρμακο της αγάπης. Την απελευθερώνεις όταν περνάς χρόνο με ανθρώπους και κατοικίδια ζώα που αγαπάς, και επίσης όταν δίνεις αλλά και όταν όσο παίρνεις αγκαλιές υπάρχουν θετικές αντιδράσεις στον εγκέφαλό σου. Η άσκηση απελευθερώνει ενδορφίνες, το φυσικό οπιούχο για την ανακούφιση του σωματικού και συναισθηματικού πόνου. Το γέλιο που μοιράζεται με φίλους παράγει επίσης σεροτονίνη.

Το νέο «μαζί» σε κάνει να νιώθεις λιγότερο μόνη

Μπορεί ο συνθήκες που βιώνεις να γίνονται ακόμα δυσκολότερες λόγω της κοινωνικής απομόνωσης, ωστόσο το αίσθημα αλληλεγγύης και η ενσυναίσθηση όλων έχει αυξηθεί σημαντικά. Ακόμα και άνθρωποι που δεν έχουν χάσει κάποιον δικό τους άνθρωπο στη διάρκεια της πανδημίας, είναι περισσότερο από ποτέ ευαισθητοποιημένη για την απώλεια. Αυτή τη στιγμή ζούμε ένα συλλογικό πένθος που μας αγγίζει όλους λίγο πολύ. Το μόνο καλό λοιπόν με αυτή τη συγκυρία, είναι ότι δεν είσαι μόνη. Δεν είσαι μόνη σου. Είμαστε όλοι μαζί σε αυτό. Και το αίσθημα αυτό μπορεί να γίνει πηγή δύναμης, ελπίδας, ανακούφισης και παρηγοριάς.