Skip to main content

INTERVIEW

Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης: "Η τύχη κυβερνά τη ζωή"

Ο Οιδίποδάς του , αυτό το καλοκαίρι, φώτισε την Επίδαυρο. Η παράσταση στην περιοδεία της ανά την Ελλάδα, γνώρισε θριαμβευτική υποδοχή και αποδοχή. Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης μιλάει στο allyou και την Ιλένα Μπόγρη, για την άσκηση της γοητείας, για την μαγεία των θεϊκών παιγνίων, για τα ωραία γυρίσματα της τύχης



Μίλησα μαζί του πρινα την πρεμιέρα του στην Επίδαυρο.  Εν μέσω προβών για την παράσταση του Οιδίποδα κι ανάμεσα σε ήχους τυμπάνων, ατάκες των ηθοποιών του χορού «φέρε ένα μωρό ρε μωρό», κι "έλα παιδιά ξεκινάμε - πάμε στον Αγιο Κυθαιρώνα", έναν εξάγγελο με επεισόδιο οξείας δισκοπάθειας, συνάντησα ένα απόγευμα με αεράκι, τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη.  Έφτασε  στο Αρσάκειο του Ψυχικού μ' ένα κουτί Caprice και ορθοπεταλιές από τις υποχρεώσεις του στο «Λόγω Τιμής».
Το ψυχικό backpack του, όμως, πλημμυρισμένο από τη γνώση του μοναδικού του ήρωα… Eντάξει, η τυχαιότητα ήδη μας χαμογελούσε...

Ευάλωτος, τρωτός: ο εκτεθειμένος σε κινδύνους / ο ευπρόσβλητος / εὖ «εύκολα» + ἁλωτός «κυριεύσιμος»

- Σε ποιο τόπο και σε ποιο χρόνο τοποθετείτε τον Οιδίποδα; 
Δεν τοποθετείται σε χρόνο ή σε τόπο, ο τόπος του έργου είναι η Θήβα κι ο χρόνος του τ’ αρχαία χρόνια, αλλά οι παραστάσεις του Αρχαίου Δράματος  δεν τοποθετούνται σε χρόνο και σε τόπο. Λειτουργούν άχρονα, ούτε έχει γίνει κάποιου είδους μεταφορά ή διασκευή όπως  στην Ορέστεια του Χουβαρδά όπου είχε τοποθετηθεί η Ορέστεια μέσα στο 1940, στο μεσοπόλεμο. Μάλλον τοποθετούνται σε Α χρόνο και Α χώρο. Θα μπορούσαν να' ναι οι αρχαίοι χρόνοι, θα μπορούσε να' ναι και το μέλλον, δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία ο χρόνος ούτε ο τόπος, όσο το πλαίσιο. Το πλαίσιο είναι ένα ας πούμε ένα μεταφυσικό υπαρξιακό πλαίσιο. Είμαι της γνώμης ότι δεν χρειάζεται κιόλας να οριστεί συγκεκριμένος χρόνος, δεν ωφελεί σε κάτι ο συγκεκριμένος χρόνος. Περισσότερο ωφελεί το να μπορέσεις να συλλάβεις την ιστορία αυτή κι ένα πλαίσιο διήγησης, ένα κάπως μεταφυσικό πλαίσιο διήγησης, το οποίο υπάρχει πολύ σαφές στην παράσταση. Ένα τοπίο όπως στην Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων, όπου υπάρχει ο χώρος μπροστά απ τον καθρέφτη, αλλά υπάρχει κι ο χώρος πίσω απ τον καθρέφτη. Και σ' εμάς είναι ας πούμε ένας μεταφυσικός χώρος όλων των εκδοχών που έχουν τα βρέφη όταν ή ακόμα κιόλας πριν γεννηθούν. Όλες οι εκδοχές της ζωής που απλώνονται όταν είμαστε αγέννητοι ακόμα κι απλώνονται μπροστά μας και οι οποίες μετά από πράξεις δικές μας ή πολύ συχνά όπως γίνεται στο έργο μετά από πράξεις τρίτων μετά από αποφάσεις τρίτων, μετά από τυχαία γεγονότα, οδηγούν τη ζωή μας, όσο κι αν προσπαθούμε εμείς να την ελέγξουμε προς μια αναπότρεπτη περιοχή την οποία εμείς δεν μπορούμε να ορίσουμε.


- Για ποιόν λόγο επιλέξατε Οιδίποδα απ' όλες τις τραγωδίες; Είναι γιατί ο ήρωας είναι ένα ιδιαίτερα φωτεινό μυαλό; Η μήπως γιατί σας φαινόταν οικείο territory γιατί έχετε έρθει σ' επαφή δύο φορές μαζί του, μία με την ερμηνεία σας στον ομώνυμο ρόλο, στην παράσταση του Σπύρου Ευαγγελάτου, και δύο στην προσέγγισή σας στους ρόλους της Ιοκάστης, του Τειρεσία και του βοσκού, σε εκείνη του Cezaris Grauzinis;
Και τα δύο αυτά παίξαν ρόλο και η επαφή μου με τον Οιδίποδα σαφώς παίζει ρόλο στις παραστάσεις που τον ερμήνευσα κι ερμήνευσα και την Ιοκάστη και τον Τειρεσία και τον βοσκό στις δύο παραστάσεις του Ευαγγελάτου και του Grauzinis. Απ' την άλλη, έχει παίξει ρόλο ότι μ' ενδιαφέρει πάρα πολύ σαν ιστορία και σαν διδαχή: Ο εγκέφαλος σαν εργαλείο, ενώ είναι το μόνο που έχουμε και το σπουδαιότερο, ταυτοχρόνως παραμένει ανεπαρκές σε σχέση με το σύμπαν που μας περιβάλλει. Επίσης πρέπει να πω ότι δεν ήταν και δική μου πρόταση, αλλά ήταν μια πρόταση την οποία αποδέχτηκα εκ μέρους του Δημήτρη Λιγνάδη και του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Οι οποίοι θεώρησαν ότι αυτή η σύζευξη, το έργο με τον Λιγνάδη και με μένα και την Αμαλία Μουτούση κι όλους τους υπόλοιπους θα μπορέσει να δημιουργήσει κάτι ενδιαφέρον. Και για αυτό τους ευχαριστώ. 

"Ο εγκέφαλος σαν εργαλείο, ενώ είναι το μόνο που έχουμε και το σπουδαιότερο, ταυτοχρόνως παραμένει ανεπαρκές σε σχέση με το σύμπαν που μας περιβάλλει"


- Είναι γοητευτικός όμως ο Οιδίποδας..
Ναι, είναι πάρα πολύ γοητευτικός και μετά την πτώση του την τρομερή, είναι πολύ ενδιαφέρον ότι ως κοινό παραμένουμε πάντα με την πλευρά του. Είμαστε μ' εκείνον, με τη μεριά του, παρότι βλέπουμε και τα λάθη του. Γνωρίζουμε την ευγένεια των προθέσεών του, γνωρίζουμε τη δύναμη του χαρακτήρα του και του εγκεφάλου του και είναι τρομερό πως τον παρακολουθούμε αυτόν τον ικανότερο, τον εξαιρετικότερο των ανθρώπων να εμπλέκεται σ' ένα παίγνιο θεϊκό. Ο Οιδίποδας μπλέκεται στα δίχτυα μιας θεϊκής «αράχνης» κι όσο περισσότερο προσπαθεί να ξεφύγει, τόσο περισσότερο μπλεγμένος βρίσκεται.

aaaamarkouins.jpg

-Ο Οιδίποδας είναι ένας ήρωας που δεν πήρε αγάπη σαν παιδί;
Nαι, αλήθεια είναι αυτό , δηλαδή είναι ένα σημείο το οποίο –επειδή στην τραγωδία κοιτάμε συχνά τους ήρωες με ποιο συμβολικό χαρακτήρα προσπαθώντας να τους δούμε περισσότερο ως σημαίνουσες έννοιες και ιδέες και καταστάσεις ανθρώπινες και λιγότερο ψυχισμούς- επειδή έχει ενδιαφέρον ακόμη και στο αρχαίο δράμα ότι όταν κόψουν οι ήρωες τις φλέβες τους να έχεις την αίσθηση ότι θα τρέξει αίμα κι ότι δεν θα τρέξουν γράμματα. 
Αυτό που λέτε είναι πάρα πολύ σωστό, ότι μια πλευρά που αξίζει να κοιτάξει κανείς –και νομίζω ότι η παράσταση την κοιτάει- είναι αυτό το βρέφος τριών ημερών το οποίο εγκαταλείφθηκε από την στοργή της μάνας του για να πεθάνει εκεί στον Κυθαιρώνα. Κι ένας βοσκός το έσωσε επειδή το λυπήθηκε. Όλες οι υπόλοιπες διακλαδώσεις της ιστορίας που συνέβησαν μετά απ αυτό, θα μπορούσαν να έχουν αποτραπεί κι ο χρησμός να μην επαληθευτεί εάν δεν υπήρχε ένας άνθρωπος με τις ευγενέστερες προθέσεις που έπραξε το αυτονόητο, το ανθρώπινο: Να λυπηθεί ένα βρέφος εγκαταλειμμένο.

- Συνεχίζει ωστόσο ο Οιδίποδας να είναι ένας άνθρωπος που δεν έχει δεχτεί αγάπη. Δεν ξέρει να «διαβάζει» την αγάπη. 
Ναι. Κοιτάξτε, δεν μπορούμε να το πούμε αυτό με σιγουριά, με την έννοια ότι δεν νομίζω ότι αξίζει να το πάμε σ' αυτήν την φροϋδική ανάγνωση , γιατί στενεύει αυτή η ερμηνεία αρκετά τις πάρα πολλές πλευρές του έργου. Επίσης δε ο Οιδίποδας βρέθηκε σε πολύ νεαρή ηλικία χωρίς-να το γνωρίζει κιόλας- στην Κόρινθο μεγαλώνοντας υιοθετημένος απ' τον Πόλυβο και τη Μερόπη.
Και όπως μας το παρουσιάζει ήταν ένα παιδί που αγαπήθηκε πολύ απ τους θετούς γονείς του. 
Μόνο όταν έμαθε ότι πιθανότατα να είναι πλαστός,  που το 'μαθε τυχαία πάλι από ένα ωραίο γύρισμα της τύχης, ξεκίνησε η περιπέτειά του η οποία τον οδήγησε στο να γίνει σπουδαίο έργο.

 -Τώρα θα το πάω λίγο φροϋδικά αλλά επειδή είμαστε σ αυτό το σημείο: Από μωρά γνωρίζουμε τι μας γίνεται, αν μας έχουν εγκαταλείψει, αν μας έχουνε πετάξει, αν μας έχουν αγαπήσει… Στην κοιλιά καταγράφονται τα πάντα.
Είναι σωστό αυτό και πολύ προκλητικό, αυτό που λέτε, ότι δηλαδή ότι όλα τα ξέρουμε από μωρά. Γι' αυτό και στην πραγματικότητα το μόνο σκηνικό στοιχείο της παράστασης είναι πολλά πήλινα μωρά. Και μπορεί κάποιος να «διαβάσει» ως διαφορετικά μωρά σ' ένα μεταφυσικό μαιευτήριο ή μάλλον καλύτερα σ' ένα μεταφυσικό χώρο, πριν τη γέννησή τους, ως αγέννητα βρέφη μ' όλες τις δυνατότητες αυτές. Ή μπορεί ένας δυνατότερος λύτης να τα «διαβάσει» ως τις πολλές διαφορετικές εκδοχές του ιδίου προσώπου όταν ακόμα αυτό είναι βρέφος ή αγέννητο, και κατά την διάρκεια της ζωής αυτές οι εκδοχές εξαφανίζονται γιατί πηγαίνουμε προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αυτή είναι η οπτική της παράστασης. Μια οπτική που έχει πολύ να κάνει με την τυχαιότητα ή μοίρα όπως την ονομάζει κανείς, με τον θεό ή τυχαίο, όπως τ’ ονομάζει κανείς, και μ' όλη την πορεία μας προς αυτό.
Ισχύει λοιπόν αλλά επιμένω ότι ενώ είναι μια ανάγνωση η οποία ναι περιλαμβάνεται μέσα στο σπουδαίο αυτό κείμενο, δεν παύει όμως να είναι ένας φωτισμός. Υπάρχουν πολλοί ακόμα φωτισμοί. Κι η δική μου σκηνοθετική προσπάθεια είναι να μη φωτίσω με τόσο χαρακτηριστικό τρόπο μια στενή ερμηνεία, ενώ προσπαθώ να δώσω και μια συγκεκριμένη οπτική γωνία γύρω απ' αυτά τα θέματα, ειδικά γύρω από την τύχη, το πεπρωμένο, το πόσο πολύ μας καθορίζουν  πράξεις άλλων και η τυχαιότητα ή η μοίρα, όπως τ' ονομάσει κανείς, από πολύ νωρίς, πριν γεννηθούμε ακόμα. Αυτή είναι μια οπτική της παράστασης πολύ συγκεκριμένη. 

aaaaoidip.jpg


- Φέτος τον χειμώνα σκηνοθετήσατε Τσέχωφ και τώρα Σοφοκλή. Έναν μεγάλο σύγχρονο κι έναν μεγάλο τραγικό. Αυτούς τους δύο τους ενώνει ένα πυρακτωμένο καλώδιο που δεν είναι άλλο απ την πάλη για αλήθεια, γι' αυτογνωσία; 
Όπως και τα περισσότερα έργα της δραματουργίας. Όπως και την Βιρτζίνια Γουλφ που θ' ανεβάσω τον ερχόμενο χειμώνα, όπως και πολλά ακόμη έργα. Τα περισσότερα έργα έχουν στο κέντρο τους μία πρώτη κατάσταση έλλειψης διαύγειας των ηρώων, για να φτάσουμε μέσα από μια πορεία -είτε αυτό προκύπτει σ’ ένα Σαιξπηρικό έργο είτε σ’ ένα αρχαίο δράμα είτε σ’ ένα έργο σύγχρονο- σ' αυτό που ονόμαζε ο Αριστοτέλης «Κάθαρση». Δηλαδή σε μια γνώση της πραγματικότητας. 
Στον Οιδίποδα γίνεται πάρα πολύ καθαρά αυτό: Η αλήθεια και το ψέμα είναι σε πρώτο επίπεδο αστυνομικού χαρακτήρα. Τι έχει συμβεί, ένα “ whodunnit”  στόρι, ενώ σε δεύτερο επίπεδο είναι υπαρξιακού τύπου: Το ερώτημα που γεννάται το «Ποιος είμαι;» ενώ πριν ήταν καλυμμένο με το ερώτημα «πως θα σωθούμε απ΄ τον λιμό» ή «ποιος σκότωσε τον Λάιο», τώρα το ερώτημα «ποιος είμαι» είναι ένα υπαρξιακό ερώτημα. 
Και όταν κανείς ρωτήσει την κρίσιμη ερώτηση, για να μάθει, την αλήθεια κινδυνεύει να βρεθεί να κοιτά την άβυσσο! Αλλά τα περισσότερα έργα στην δραματουργία αναδεικνύουν μια τέτοια πορεία, από την έλλειψη διαύγειας στη γνώση της αλήθειας. 
Στον Οιδίποδα έχουμε κι ένα πολύ ωραίο παιχνίδι με το φως και την όραση. Ο τυφλός Τειρεσίας είναι αυτός ο οποίος βλέπει κι ο έχων την όρασή του Οιδίπους είναι αυτός ο οποίος δεν μπορεί να δει καθαρά. Κι όταν βλέπει επιτέλους καθαρά, έρχεται η ώρα για να τυφλωθεί. Έχοντας κατακτήσει ο ίδιος μια γνώση για την οποία τα μάτια –που σε συνδέουν με τον απτό, τον πραγματικό κόσμο- δεν χρειάζονται πλέον.

aaaamarkouinside.jpg

- Ο σκηνοθέτης οφείλει να είναι ένας καλός leader. Aπό τι υλικά είναι φτιαγμένος ο δικός σας leader;
Νομίζω ότι είμαι αρκετά ασφαλής με αυτό που είμαι εγώ, μ' αυτό που πιστεύω και καταλαβαίνω έτσι ώστε να έχω πολύ μεγάλη ευχέρεια ν' απευθυνθώ στους συνεργάτες μου, να χρησιμοποιήσω το ταλέντο τους, την ευφυία τους, την γνώμη τους, ν αλλάξω θέση…

- Ελαστικότητα λοιπόν;
Όχι ακριβώς ελαστικότητα, τον δρόμο τον χαράζω εγώ αλλά πιστεύω ότι ένα χαρακτηριστικό του ανθρώπου που ηγείται σε μια ομάδα είναι η ικανότητα να εμπιστευτεί τους συνεργάτες του, να χρησιμοποιήσει προς το καλό όλων το συνολικό ταλέντο και τη συνολική ευφυία που υπάρχει μέσα στην ομάδα.
Απ' την άλλη, να μπορέσει να κρατήσει καλές ισορροπίες στις διαφορετικές επιδιώξεις, προθέσεις, επιθυμίες, που υπάρχουν μέσα σε μια ομάδα.
Πρέπει να μπορεί να εμπνεύσει και να μπορεί να οδηγήσει.

-Λίγο ακροβάτης;
Kαι ακροβάτης αλλά και να δίνει στους ανθρώπους μια αίσθηση δικαιοσύνης. Θα σ' ακούσουν όταν αισθάνονται ότι έχεις ανεπτυγμένη την αίσθηση του δικαίου, θα ακούσουν ακόμα και την παρατήρηση σου την έντονη αν καταλαβαίνουν ότι εκπορεύεται από διάθεση αγαπητική γιατί το αποτέλεσμα χρειάζεται αυστηρή δουλειά. Χρειάζεται να είναι πολύ σαφές ότι είσαι ένας απ' αυτούς.
Επενδύω απ' την φύση μου πάρα πολύ στην αγαπητική σχέση των ανθρώπων μεταξύ τους, ακόμα κι όταν πρόκειται για μια δουλειά όπου όλοι συγκεντρώνονται μόνο για την εκτέλεση ενός συγκεκριμένου έργου και μετά διαλύονται. Πιστεύω πολύ στις σχέσεις που διαμορφώνονται και στην επιθυμία των ανθρώπων να σου δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους όταν η διαδικασία μέσα στην οποία τους βάζεις περιέχει χαρά. 

"Επενδύω απ την φύση μου πάρα πολύ στην αγαπητική σχέση των ανθρώπων μεταξύ τους"



aaaamarkouin.jpg


- «Η μέρα αυτή θα σε γεννήσει και θα σε σβήσει»- δεν ξέρω γιατί αυτός ο στίχος του Τειρεσία, μου φαίνεται ένα απ' τα πιο όμορφα πράγματα που 'χω διαβάσει
Ε, αυτή είναι κι η ατάκα του έργου. Με την έννοια ότι τα δηλώνει όλα. Γίνεται το πολύ ενδιαφέρον μέσα στο έργο: O Τειρεσίας δηλώνει το τι πρόκειται να συμβεί νωρίς μέσα στο έργο. Θα μπορούσαμε και να μην το πιστέψουμε, αλλά κάτι στο ύφος του και στον τρόπο του και στο ότι είναι Μάντης, μας κάνει να θεωρήσουμε ότι μάλλον έχει δίκιο. 
Κι όλη η υπόλοιπη αγωνία μας δεν είναι πια να δούμε τι πρόκειται να γίνει, γιατί το τι πρόκειται να γίνει έχει ήδη αναγγελθεί. Αλλά το πώς θα γίνει και κυρίως πώς ο ήρωας μας που μας έχει πάρει μαζί του και τον παρακολουθούμε με όλες μας τις αισθήσεις, θ' ανταποκριθεί  και θα συμπεριφερθεί σε σχέση μ' αυτά που πρόκειται να γίνουν. Είναι πεντακάθαρα ένα πείραμα, ένα θεϊκό παίγνιο όπου υπάρχει ένα πειραματόζωο -και τον λέω πειραματόζωο γιατί ο ίδιος δεν ευθύνεται- και υπάρχει και μια γνώση που πρέπει να κερδίσει αυτός, και μέσα απ αυτόν θα την κερδίσουμε όλοι μας. Ότι πρέπει σε σχέση με το σύμπαν γύρω μας, σε σχέση μ' αυτό που οι Αρχαίοι ονόμαζαν Θεό και εμείς μπορούμε να τον ονομάσουμε «Δυνάμεις του σύμπαντος», να είμαστε ταπεινοί. Να έχουμε μια αίσθηση σκυμμένου κεφαλιού. Ό,τι κι αν έχουμε πετύχει ατομικά ή συλλογικά. Και το γεγονός ότι ο Οιδίποδας θα γεννηθεί, δηλαδή θα γνωρίσει την ταυτότητά του πλήρως σε μια ημέρα και θα καταστραφεί μέσα στην ίδια ημέρα, για 'μένα είναι απ' τα πιο γοητευτικά πράγματα στη μυθοπλασία. 


- Εδώ έχουμε στην αφήγηση, κατά βάση την προσπάθεια ενός ανθρώπου ν' αποφύγει την τύχη που έχει κληρωθεί γι' αυτόν, για να πέσει εντελώς μέσα της. Πιστεύετε στην μοίρα; 
Oχι δεν πιστεύω, εννοώ δεν έχω καμιά ένδειξη γι' αυτό έτσι ώστε να πιστεύω σε προγραμμένο μέλλον. Σε μελλούμενα που είναι γραμμένα σε κάποιο θεϊκό κατάστιχο και τα οποία πρόκειται να συμβούν έτσι ή αλλιώς. 
 

- Είτε εμείς κουνήσουμε τα χέρια μας είτε δεν τα κουνήσουμε;
Ναι, δεν πιστεύω σ αυτό. Πιστεύω στο αυτεξούσιο αλλά σαφώς κυρίως πιστεύω ότι πέραν το δικών μας ενεργειών, έχει πολύ μεγάλη σημασία η δική μας συμβολή στην τύχη μας, σίγουρα, αυτό είναι αυταπόδεικτο. Αλλά πέραν των δικών μας ενεργειών πιστεύω ότι “fortuna regit, vitam non sapientia”.  Η τύχη κυβερνά τη ζωή. Όχι η σοφία. Η τυχαιότητα μάς ξεπερνά κι ενώ πιστεύω πολύ στο αυτεξούσιο και στην ανθρώπινη ιδιότητα να προχωρήσει, να συγκροτήσει, να κάνει πλάνα, να σχεδιάσει, να έχει τέλος πάντων μια συνολική προσπάθεια εποπτείας της ζωής του, του μέλλοντος του, της κοινωνίας του, παρ' όλα αυτά, ξέρετε, γίνεται σεισμός, πέφτει το κτίριο και σας πλακώνει κι εσάς κι εμένα τώρα. Κι αυτό δεν ήταν μοιραίο. Αν δηλαδή τώρα έρθει ένα τσουνάμι και σκοτώσει εμένα και γλιτώσετε εσείς, δεν νομίζω ότι εσείς είστε ούτε καλύτερος ούτε απαραίτητα ηθικότερος άνθρωπος σε σχέση με μένα. Aισθάνομαι ότι το να πιστεύουμε στη μοίρα, ειδικά δε όταν η συγκυρία είναι ευτυχής για εμάς, είναι ενός είδους ασυνείδητη αλαζονεία. Οτι εμείς αξίζουμε λίγο περισσότερο την εύνοια της μοίρας απ ότι την αξίζουν τα υπόλοιπα πλάσματα. Αυτό αντίκειται και στην λογική μου και σε κάθε έννοια δικαιοσύνης στ' ανθρώπινα. 

“Fortuna regit, vitam non sapientia. Η τύχη κυβερνά τη ζωή. Όχι η σοφία"

- Xωρίς να έχει διαπράξει  σφάλματα, δεν έχει παραβεί ή δεν τείνει να αθετήσει συνειδητά τους νόμους των θεών ή την ηθική, ο Οιδίποδας τιμωρείται. Όσο κι αν προσπάθησε να αποφύγει το πεπρωμένο του, κάθε βήμα του τον οδήγησε προς αυτό. 
Κι έχει πολύ ενδιαφέρον να μελετήσει κανείς την λειτουργία του χρησμού. Η λειτουργία είναι της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Καταρχάς, ο χρησμός για να έχει νόημα, πρέπει όχι μόνο να πραγματοποιηθεί αλλά και να φανερωθεί. Γιατί τι θα συνέβαινε –μέσα στο έργο - ας αφήσουμε το μύθο- ο χρησμός έχει ήδη πραγματοποιηθεί. Το θέμα εδώ δεν είναι η πραγματοποίηση του χρησμού. Αλλά η φανέρωσή του. Τι θα συνέβαινε αν ο χρησμός πραγματοποιείτο αλλά δεν φανερωνόταν; Θα είχαμε έναν ευτυχισμένο ήρωα που θα ζούσε για πάντα με την μητέρα-γυναίκα του και με τα παιδιά-αδέλφια του χωρίς να το μάθει ποτέ.  Σημασία έχει ο χρησμός να πραγματοποιηθεί και να εκπληρωθεί. Για να μπορέσει δε να πραγματοποιηθεί, χρειάζεται να φανερωθεί στους ανθρώπους ως χρησμός, ώστε να κάνουν ότι μπορούν για να προσπαθήσουν να τον αποφύγουν. Δηλαδή εάν ο Λάιος που 'χε πάρει τον χρησμό ότι θα τον σκοτώσει ο γιός του, δεν τον είχε διώξει και το παιδί μεγάλωνε μαζί του, οι πιθανότητες μάλλον θα μειώνονταν αν τον σκοτώσει. Εάν ο Οιδίποδας δεν είχε προσπαθήσει να γλιτώσει απ τον χρησμό πηγαίνοντας στο μαντείο και μη επιστρέφοντας στην Κόρινθο θα κανε αυτό που θα κάναμε όλοι: Πήρε έναν χρησμό ότι θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα κοιμηθεί με την μητέρα του. Κι ενώ είχε την πληροφορία ότι είναι πλαστός τι έκανε; Αυτό που ίσως θα κάναμε όλοι. Δεν επέστρεψε στην Κόρινθο και περιπλανήθηκε. Κι η περιπλάνησή του αυτή επειδή ήξερε τον χρησμό τον οδήγησε με ακρίβεια στο κέντρο της φάκας. Οπότε ο χρησμός λειτουργεί περιέργως σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. «Εάν στο πω θα σου συμβεί». Οσο κι αν προσπαθήσεις να μην σου συμβεί. 
Προσπαθώντας να βρω τον τρόπο με τον οποίο θ’ ανεβάσουμε την παράσταση είχα φτιάξει έναν οδικό χάρτη με όλες τις διακλαδώσεις, όλα τα τρίστρατα τα μεταφορικά, εκτός απ το πραγματικό τρίστρατο που υπάρχει στο έργο εκεί που σκοτώνεται ο Λάιος, που είναι πραγματικό σημείο και υπάρχει στο δρόμο από τους Δελφούς. Όλα τα τρίστρατα, όλες τις διακλαδώσεις όπου η ιστρορία θα μπορούσε να έχει εκτυλιχτεί διαφορετικά. Ξεκινώντας απ' το να συλλάβουν ή να μην συλλάβουν η Ιοκάστη με τον Λάιο παιδί ενώ είχαν πάρει τον χρησμό. Ακολούθως με το να τον σκοτώσουν ή να μην τον σκοτώσουν, τον βοσκό να σώσει το βρέφος ή να μην το σώσει, τον Κορίνθιο να τον πάει στον Πόλυβο ή να μην το πάει, να εμφανιστεί ή να μην εμφανιστεί αυτός που τον ειδοποίησε ότι είναι πλαστός, ο Οιδίποδας να το ξεχάσει ή να μην το ξεχάσει, υπάρχουν δηλαδή μια σειρά από πόρτες, που με τρομερή ακρίβεια έπρεπε ν' ανοιχτούν μόνο αυτές για να μπορέσουμε να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα. Και είναι τρομερά γοητευτικό ότι το έργο στη μέση του αρχίζει να σε πηγαίνει προς τα πίσω σε μια ανασκαφή κι αρχίζει να σου φανερώνει ένα παρελθόν γεμάτο από επιλογές εκ των οποίων αυτές που έκανες σε οδήγησαν στην μοίρα που είχες ενώ προσπάθησες να την αποτρέψεις. Γι αυτό είναι εργάρα. Είναι εργάρα. Γι αυτό μένεις ενεός όσες φορές κι αν το δεις. 
Αυτό που λέει ο Τειρεσίας κάποια στιγμή ότι «Κανένας άνθρωπος ποτέ δεν θα ζήσει τραγωδία μεγαλύτερη απ την δική σου». Εχουμε τις Τρωάδες, την Αντιγόνη έχουμε πολύ σπουδαίες τραγωδίες όμως καμμία τραγωδία είτε Αρχαία είτε σημερινή-μυθοπλασία, δεν μας αγγίζει και συγκλονίζει τόσο πολύ γιατί καμμία δεν έχει τον κεντρικό της ήρωα να είναι τέτοιο παίγνιο στα χέρια δυνάμεων που τον ξεπερνούν. 

aaaaoi.jpg

- O Οιδίποδας συμβολίζει τον άνθρωπο ο οποίος τιμωρείται γιατί επιδιώκει να μάθει. Η γνώση πληρώνεται με φοβερό αντίτιμο; Αν η γνώση που περιέχει την αυτογνωσία συνιστά ύψιστο ιδεώδες, πρέπει ο άνθρωπος να το επιδιώκει, επειδή αυτό θα τον οδηγήσει στον ανώτερο του εαυτό;
Ειδικά δε αν αποφασίσεις να προχωρήσεις μόνος σου, αψηφώντας όλα τα προειδοποιητικά καμπανάκια και αποκόπτοντας την σχέση σου με όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους. Ο Οιδίποδας μέσα στο έργο για να μπορέσει να φτάσει σ' ένα αποτέλεσμα αποκόβεται πρώτα απ' την πόλη με τον Κρέοντα κι από συγγενείς και φίλους, ακολούθως απ΄ το ιερό με τον Τειρεσία, από τις σχέσεις του με τη γυναίκα του. Αποφασίζει σαν ένας άλλος τρομερός έτοιμος προς εκτόξευση πύραυλος αποφασίζει ν' αποκοπεί για να μπορέσει να οδηγηθεί σ' αυτές τις συγκλονιστικές φράσεις που λέει στο τέλος του τρίτου επεισοδίου. Σαν πύραυλος διαστημικός προς εκτόξευση στο σύμπαν να πει αυτές τις τρομερές φράσεις: «Εγώ είμαι παιδί της τύχης. Έχω τους μήνες συγγενείς που μέγα με ανέστησαν. Kαι θα γνωρίσω τη γενιά μου». Μελετώντας δε καλά όλο το έργο διαπιστώνω ότι την ώρα που λέει αυτά τα λόγια έχει ήδη όλα τα στοιχεία για να βγάλει το συμπέρασμά του. 
Ενας ήρωας πιο σώφρων, ένας ήρωας πιο ανθρώπινος, πιο σαν και μας, ένας ήρωας που θα ήθελε όπως κι εμείς κατά βάση να επιβιώσει, να υπάρχει δηλαδή και μετά το τέλος του έργου. Υπάρχουν πολλά σημεία μέσα στο έργο που θα μπορούσε να είχε κάνει πίσω, να είχε σταματήσει. Αλλά αυτός είναι ο Σοφόκλειος ήρωας, οι ήρωες της μυθοπλασίας δεν είναι σαν κι εμάς ευτυχώς.  Κι εμείς ευτυχώς δεν είμαστε σαν τους ήρωες της μυθοπλασίας. Εμείς σταματάμε κι αυτό μας βοηθάει να επιβιώνουμε, να κάνουμε παιδιά και να προχωράει η ζωή, ενώ αυτοί δεν σταματούν μπροστά σε τίποτα.
Λέει ο Ελύτης «Η αλήθεια μόνο έναντι θανάτου δίδεται» κι αυτή είναι η πραγματικότητα.

aaaaoidi.jpg

- Φτάνεις στον ανώτερο εαυτό σου αν προσπαθείς να επιβιώνεις; Η επιβίωση δεν σε φέρνει από μόνη της σ' ένα safe mode;
Nαι, στη ζωή πολλές φορές το αντιλαμβανόμαστε αυτό και είναι και μια επιλογή που πολλές φορές οι άνθρωποι κάνουν απολύτως συνειδητά και την οποία τιμώ και την αντιλαμβάνομαι. Είμαι άνθρωπος που ζει μέσα στους ανθρώπους με οικογένεια, με φίλους, μ' επιδιώξεις, με ανάγκες. Χωρίς καμμιά επιθυμία να μαι μυθιστορηματικός ήρωας. Στην πραγματική ζωή οι άνθρωποι που έχουν για τον εαυτό τους την αντίληψη του ήρωα με τρομάζουν. Ο ήρωας είναι πολύ αλαζονικό πρόσωπο στα όρια της ψυχοπάθειας. Έχει αξία στις πολύ μεγάλες κοινωνικές αλλαγές να εμφανιστεί και στην μυθοπλασία. Αυτός ο οποίος αγνοεί τα πάντα γύρω του για να προχωρήσει τον δικό του δρόμο έχει μια αλαζονεία, μια έλλειψη αίσθησης του κινδύνου και των ανθρώπινων που δεν αφήνει μόνο αυτόν απροστάτευτο αλλά και τους υπόλοιπους εντελώς ακάλυπτους. Είμαστε άνθρωποι και χρειαζόμαστε την Τέχνη ακριβώς για να μας δίνει μοντέλα σκέψης και συμπεριφοράς και ματιά πάνω στον κόσμο. Δεν είμαστε ο Μίσκιν, δεν είμαστε ο Οιδίποδας και η Αντιγόνη. Αρκεί να τους μελετάμε για να μαθαίνουμε απ' αυτούς: Να μαθαίνουμε απ την Αντιγόνη τι σημαίνει να έχεις μια θέση για την ζωή και να την υπερασπίζεσαι πάση θυσία. Να μαθαίνουμε απ τον Οιδίποδα, να σου έχει τεθεί ένα ερώτημα και να υπερασπίζεσαι το να το επιλύσεις ακόμα και φτάνονας στο χείλος της αβύσσου.

"Οι άνθρωποι που έχουν για τον εαυτό τους την αντίληψη του ήρωα με τρομάζουν"


- Μου λέτε να μαθαίνουμε απ' τους ήρωες χωρίς να τείνουμε να πλησιάσουμε αυτά τα μοντέλα…
Ξέρετε, υπάρχει ένας ρόλος στον Οιδίποδα ο οποίος ο κακομοίρης δεν έχει δικό του έργο, αν και θα μπορούσε στην Αντιγόνη να έχει δικό του έργο: είναι ο Κρέων, που είναι πρωταγωνιστικός ρόλος στον Οιδίποδα αλλά είναι ο συναινετικός, ο όχι θερμόαιμος, εκείνος που θα πει τα σωστά επιχειρήματα που θα είναι πολύ δίκαιος, πολύ ψύχραιμος, για τίποτα μέσα στο συγκεκριμένο έργο δεν μπορείς να τον κατηγορήσεις για τίποτα,  έχει σωφροσύνη που δεν σε κάνει επώνυμο ήρωα «σπουδαίου έργου», αλλά η σωφροσύνη σε κάνει να επιβιώνεις. 
Όταν ήμουν 17 χρονών είχα στον τοίχο του δωματίου μου μια μεγάλη αφίσα του Τζέημς Ντην που μου είχε χαρίσει η τότε φίλη μου κι έγραφε «Immortality is the only true success”. Η αθανασία είναι η μοναδική αληθινή επιτυχία. Και τότε να σας πω στα 17 το πίστευα. Τώρα αν μου λέγατε να διαλέξω θα διάλεγα την επιβίωση. Το να φτάσω μέχρι τα βαθιά μου γεράματα με υγεία, με παιδιά, με εγγόνια, με αγαπημένους φίλους, και να χω ζήσει ό,τι μου αναλογεί όσο το δυνατόν πιο πλήρως και χωρίς να μου συμβεί αναπάντεχη δυστυχία. Είναι πολύ πιο μαζεμένοι οι στόχοι μου. Ευτυχώς. 


- Στην δουλειά σας όμως βγαίνετε εύκολα απ τις ζώνες ασφαλείας
Μα το επιτρέπει όμως, εκεί δεν κινδυνεύω με θάνατο, το περισσότερο που κινδυνεύω στην δουλειά μου είναι να κάνω μια παράσταση και να μην βγει. Κι απ' αυτό δεν πέθανε κανείς, ούτε το κοινό ούτε εμείς. 
 

- Από αλαζονεία  κινδυνεύετε;
Oχι πια, κοντεύω 50 χρονών είναι αργά πια, ότι ήτανε να πάθω έχει συμβεί. Είναι αργά πιά, δουλεύω 30 χρόνια. Αναλόγως με το πια είναι η ιδιοσυγκρασία μας νομίζω ότι ο χρόνος μπορεί να λειτουργήσει και υπέρ μας. Και σε μένα αισθάνομαι ότι λειτουργεί προς το καλό μου. Εννοώ προς το καλό του χαρακτήρα μου και της σχέσης με τον εαυτό μου, της σχέσης μου με τους γύρω μου. 


- Xρειάζεται να υπάρχει έλεγχος στη ζωή, στα πράγματα ο έλεγχος, μπορεί να είναι ένα δίχτυ ασφαλείας, ένα υποκατάστατο μια μορφής τύχης αυτό;
Προσπαθώ να έχω τον έλεγχο στα πράγματα που κάνω, να διαχειρίζομαι τις παραστάσεις όπως τις καταλαβαίνω. Να, σήμερα γίνατε αυτόπτης μάρτυρας ενός ατυχήματος το οποίο αλλάζει όλο το σχεδιασμό. Χτυπάτε ξύλο, είναι αντιμετωπίσιμο. Η ζωή είναι τρομερά αναπάντεχη, έχω βρεθεί προ πολλών δυσάρεστων εκπλήξεων και γεγονότων, όπως έχουμε βρεθεί και σαν κοινωνία. Τα 'χουμε όλοι ζήσει. Αλλά και προσωπικά στο φιλικό μου περιβάλλον, έχω βρεθεί σε γεγονότα τα οποία μ' έχουν στενοχωρήσει πολύ. Η ζωή περιέχει μια τυχαιότητα και το μόνο που μπορούμε να κάνουμε  είναι να προσπαθούμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας και να ελπίζουμε για το καλύτερο.
Ειδικά μέσα απ τον Οιδίποδα, το Μάτι, με κάτι αρρώστιες φίλων, με κάτι άλλα γεγονότα συνειδητοποιώ ότι η ζωή έχει τόσα πολλά αναπάντεχα  και το μόνο που αξίζει πραγματικά να ευχηθεί κανείς είναι να μην τελειώσει την ζωή του έχοντας βιώσει δυστυχίες αναπότρεπτες, τις οποίες  θα μπορούσε ένας πιο τυχερός άνθρωπος να χε αποφύγει. Αυτό θεωρώ εγώ τύχη, να μην καείς σε μια πυρκαγιά, να μην καεί το παιδί σου, να μην σου συμβεί μια καταστροφή από την οποία να μην μπορείς να συνέλθεις.

-H ζωή όμως δεν είναι ένα παιχνίδι;
Ναι, είναι ένα παιχνίδι για αυτούς που κάνουν την δουλειά που αγαπάνε, γενικότερα τους είναι ευνοϊκά τα πράγματα. Δεν είναι όμως για όλους η ζωή ένα παιχνίδι…Υπάρχουν πάρα πολλοί που η ζωή είναι μια δύσκολη συνθήκη. Oxι μόνο για τους οικονομικούς λόγους των τελευταίων χρόνων αλλά για πολλούς άλλους λόγους. Γιατί κεντρικές επιλογές που έχεις  κάνει πολύ νωρίς στην ζωή σου, ποιόν θα παντρευτείς, πότε θα κάνεις παιδιά, τι δουλειά αποφάσισες να κάνεις, πιο ρίσκο αποφάσισες να πάρεις, ή σε πολύ μεγάλο βαθμό ποιο ρίσκο δεν τόλμησες να πάρεις…Υπάρχει μια σειρά δηλαδή από πράξεις οι οποίες σε διαμορφώνουν και μετά προχωράς και καταλαβαίνεις εκεί γύρω στα 50 ότι η ζωή είναι αυτό.
 

- Τις εν λόγω αποφάσεις ζωής όμως τις παίρνεις σε πολύ μικρή ηλικία όταν είσαι ακόμα παιδί
Ναι, το βλέπω και τώρα με τον γιό μου που είναι 14 και αρχίζει να σκέφτεται τι θέλει να κάνει στο μέλλον, τι θέλει να σπουδάσει και σκέφτομαι ότι είναι πολύ νεαρή ηλικία που πρέπει τα παιδιά ν' αποφασίσουν το μέλλον τους. Εγώ υπήρξα πολύ τυχερός γιατί ήθελα κάτι πολύ συγκεκριμένο από πολύ νωρίς και πήγα και το έκανα. Το ταλέντο είναι κι ένας τέτοιος οδηγός. Όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ μάλλον έχεις το ταλέντο για να το εξυπηρετήσεις, ή όταν έχεις το ταλέντο το θες πάρα πολύ. Δεν πάνε πάντα μαζί αλλά συχνά είναι ένα καλό δείγμα το ένα για το άλλο. Πολύ συχνά λοιπόν οι αποφάσεις που παίρνουμε είναι προβληματικές ή επιπόλαιες ή λανθασμένες. Ή δεν μας βγαίνουν στην πορεία. Και μετά κάποιες απ' αυτές δεν αλλάζουν.
Ως άνθρωπος που έχει υπάρξει τυχερός και που έχει φερθεί με καλή προαίρεση απέναντι στην τύχη που του έχει δοθεί και σεβόμενος αυτό που του έχει δοθεί, διαπιστώνω ότι σε μεγάλο βαθμό η ζωή είναι μια διαδικασία τυχαιότητας. 


-Το ότι πήρατε πολλή αγάπη απ τους γονείς σας έπαιξε ρόλο...
Ναι αυτό σε μένα έπαιξε μεγάλο μάλιστα ρόλο. 

* Credits Φωτογραφιών παράστασης: Πάτροκλος Σκαφιδάς

 

INFO

O "Οιδίπους Τύρρανος" θα παιχτεί στις 26 Αυγούστου στην Ηλιούπολη, στις 29 Αυγούστου στη Νίκαια, στις 3 Σεπτεμβρίου στον Βύρωνα , στις 10 Σεπτεμβρίου στον Πειραιά.

Διαβάστε επίσης

INTERVIEW

«Η μητέρα μου, και η αστείρευτη αγάπη της για τη ζωή, αποτελεί τη βασική πηγή έμπνευσής μου» Μαρία Κηλαηδόνη

Λίγο πριν από την εμφάνισή της στο Gazarte, 18/2, η Μαρία Κηλαηδόνη μιλάει για τα σχέδιά της στην Αγγελική Λάλου και το allyou

INTERVIEW

«Η καλύτερη εποχή είναι εδώ και τώρα, κάτι που πάλευα χρόνια να καταλάβω στην πράξη» Λουίζα Σοφιανοπούλου

Λίγο πριν τραγουδήσει «Time of my life», η ταλαντούχα τραγουδίστρια Lou Is, ή αλλιώς Λουίζα Σοφιανοπούλου, μίλησε στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr 

INTERVIEW

«Με εμπνέει η μέση γυναίκα που παλεύει για το καλό των παιδιών της και των οικείων της. Η γυναίκα αγωνίστρια της ζωής» Φωτεινή Δάρρα

Λίγο πριν τις νέες της εμφανίσεις στο Half Note, η εξαιρετική Φωτεινή Δάρρα σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr

Προτεινόμενα

ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ

Ζώδια Παρασκευής 29 Μαρτίου

Μην αποφύγετε να βρείτε τη λύση σε κάτι που σας βασανίζει, όσο και αν φοβάστε μήπως πληγωθείτε

BLOGS

Η Beyoncé αποκαλύπτει την tracklist του νέου της δίσκου, Cowboy Carter

Ο οποίος θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ένα cover του “Jolene” της Dolly Parton, αλλά και συμμετοχή του θρύλου της country, Willie Nelson

VIRAL

Το teaser trailer της νέας ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου Kinds Of Kindness είναι εδώ

Στο Ιστορίες Καλοσύνης πρωταγωνιστεί η άρτι βραβευθείσα με Όσκαρ Emma Stone, ενώ το σενάριο της ταινίας συνυπογράφει το δίδυμο Γιώργος Λάνθιμος-Ευθύμης Φιλίππου.