«Το «ανήμερο» είναι ό,τι δεν ησυχάζει μέσα μας» Λένα Καλλέργη

Με αφορμή τη νέα της ποιητική συλλογή που κυκλοφορεί με τίτλο «Ανήμερο» από τις εκδόσεις Ίκαρος, συναντήσαμε την ποιήτρια και μεταφράστρια Λένα Καλλέργη και είχαμε μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης.

Τι συμβολίζει για σένα το «ανήμερο» γιατί το επέλεξες ως τίτλο;

Το «ανήμερο» είναι ό,τι δεν ησυχάζει μέσα μας, είτε είναι φόβος και θυμός, είτε επιθυμία, είτε πείσμα για ελευθερία και ομορφιά.

35 νέα ποιήματα, σε τι συνθήκες τα έγραψες;

Τα έγραψα τα τελευταία έξι χρόνια, μαζί με άλλα που δεν συμπεριέλαβα στο βιβλίο. Τα τρία χρόνια της πανδημίας έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο να είναι τα ποιήματα γεμάτα με ζώα και φυτά – η πανδημία επαναπροσδιόρισε τη σχέση μας με τη φύση.

Τι είναι αυτό που σου δίνει την τελευταία στιγμή δύναμη ώστε να λες «δεν γίνεται να μην μπορεί να πάει από εδώ μέχρι εκεί»;

Η αίσθηση ότι είμαι συνδεδεμένη με κάτι μεγαλύτερο από εμένα, με ανθρώπους που αγαπώ, με ένα κόσμο όπου ζουν τόσα πλάσματα που ξέρω ότι υπάρχουν ακόμα κι αν δεν τα βλέπω.

https://www.instagram.com/p/CpXGScrIxyn/

Πού βρίσκεις ελπίδα;

Στις αγαπητικές σχέσεις, στις τέχνες, στην ομορφιά του κόσμου.

Είναι βάσανο για σένα οι λέξεις; Με την έννοια ότι σε παιδεύουν ή υπάρχουν για να βρίσκεις καταφύγιο;

Είναι και βάσανο και παρηγοριά. Το μεγαλύτερο όμως βάσανο βρίσκεται πριν τις λέξεις, και έρχονται για να το βοηθήσουν να μεταμορφωθεί.

Τι σε εμπνέει; Πώς γράφεις ένα ποίημα και πόσα στάδια περνάνε μέχρι να το δούμε τυπωμένο ή δημοσιευμένο;

Με εμπνέουν, δυνητικά, τα πάντα. Συχνά οι συνομιλίες ακόμα και με άγνωστους ανθρώπους, τυχαία περιστατικά, ήχοι, εικόνες. Το ποίημα γράφεται αρχικά μέσα μου και στη συνέχεια περνάει στο χαρτί, αν επιβιώσει. Συνήθως τα επεξεργάζομαι πολύ πριν τα δημοσιεύσω και η πλειοψηφία δεν δημοσιεύεται. Σπάνια προκύπτει κάποιο ποίημα που ολοκληρώνεται αμέσως.

Πόσο ζυγίζει ένα θαύμα; Η ποίηση σε βοηθά περισσότερο να αντέχεις ένα φορτίο όταν την γράφεις ή όταν την διαβάζεις;

Ένα θαύμα ζυγίζει όσο το βάρος του βάσανου που το αναζητά, σύμφωνα με μια εκδοχή. Η ποίηση με έχει βοηθήσει πάρα πολύ στη ζωή μου, από παιδί με βοηθά να σηκώνω τα φορτία μου, να συνδέομαι με τον εαυτό μου και τους άλλους, να μην εγκαταλείπω.

Ποιο είναι το χρέος της άνοιξης;

Το χρέος της άνοιξης είναι η συνύπαρξη και η ζωή σε έναν κόσμο γεμάτο ετερόκλητα στοιχεία, που αλληλοτρώγονται και αλληλλουποστηρίζονται.

Τελικά το πιο ανήμερο θηρίο της συλλογής σου είναι οι επιθυμίες;

Οι επιθυμίες είναι όντως ανήμερες, και η επιθυμία για ζωή και χαρά, παρά τις δυσκολίες, εύχομαι και επιθυμώ να παραμείνει ανήμερη πάντα.

Ζούμε στις μέρες μας μια ακραία μορφή της cancelled culture, με διάσημα έργα να ξαναγράφονται, κάτι που θύμισαν λίγο οι «Αυτοδικίες» σου, ποια είναι η θέση σου; Μήπως η υποκειμενική αίσθηση του δίκαιου μας κάνει ενίοτε άδικους;

Βιώνω κι εγώ αυτή την κατάσταση σήμερα όπου το δίκαιο και το άδικο, έννοιες διαχρονικά δυναμικές, συνυπάρχουν τόσο έντονα στις απόψεις των ανθρώπων που δεν ξέρει πια κανείς τι να κάνει, πώς να αντιδράσει, και συχνά ασφυκτιά από μια αίσθηση παραλογισμού. Σε μια κοινωνία δεν γίνεται τα πράγματα να τα νιώθουν όλοι εξίσου δίκαια αλλά φαίνεται ότι οι άνθρωποι δεν το ανέχονται πια αυτό, με ό,τι θετικό και αρνητικό ακολουθεί.

Ποιο ποίημα της συλλογής σε «δυσκόλεψε» περισσότερο και ποιο είναι αυτό που σου πρόσφερε τη μεγαλύτερη ανακούφιση;

Δεν ξέρω ποιο με δυσκόλεψε περισσότερο αλλά με ανακούφισε πολύ το ποίημα «Κρατούμενος», όπου παραδέχομαι ότι ανήκω σε ομάδα και δεν μπορώ να υπάρξω ως μονάδα.

Ποια ποιητική συλλογή διάβασες τελευταία που σε ενθουσίασε/συγκίνησε;

Μου άρεσε πολύ η ποιητική συλλογή του Tim Tomlinson Requiem for the tree fort I set on fire, την οποία και ελπίζω να μεταφράσω στα ελληνικά.

Πόσα ζώα παρελαύνουν στις σελίδες του ανήμερου; Με ποιο ταυτίζεσαι περισσότερο και ποιο ζώο θα ήθελες να ήσουν αν μπορείς να μεταμορφωθείς σε αυτό;

Πολλά ζώα, πραγματικά και φανταστικά, έντομα και ψάρια. Δεν θα ήθελα να μεταμορφωθώ σε κάποιο ζώο αλλά να έχω ιδιότητες και δυνάμεις περισσότερων από ένα, να είμαι συνδυασμός τετράποδου, πτηνού, εντόμου. Λιγότερο θα ήθελα να ήμουν ψάρι.

Τι σχέση έχεις με τα μαχαίρια;

Πέρα από την καθημερινή σχέση που έχουν όλοι οι άνθρωποι που κόβουν το φαγητό τους και χρησιμοποιούν εργαλεία, το μαχαίρι είναι για μένα κάτι ευθύ και ξεκάθαρο. Μερικές φορές, αναγκαίο. Έτσι το χρησιμοποιώ και στα ποιήματα του Ανήμερου.

Εκτός από τα ζώα, η συλλογή έχει κι έντονη χλωρίδα – παρακολουθώντας τους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς που φιλοξενείς στα ποιήματά σου τονίζεις την ανάγκη σου για τη φύση και την επαφή της ή είναι ένας μηχανισμός για να κατανοήσεις καλύτερα και την ανθρώπινη φύση;

Σίγουρα έχω διαρκή και αυξανόμενη ανάγκη να βρίσκομαι στη φύση, τη σκέφτομαι πολύ, την παρατηρώ, με παρηγορεί. Νιώθω ότι ο άνθρωπος είναι ένα κομμάτι της, ούτε ανώτερος ούτε κατώτερος, κάτι που δεν αντανακλάται στον τρόπο ζωής μας και στη θέση που έχουμε καταλάβει στη γη. Η κατανόηση της φύσης είναι κατανόηση του εαυτού μας και αντίστροφα.

Είναι τυχαίο ή συμβολικό που το «Μιλάει Εκείνη» (το ποίημα της Παναγίας – το υπέρτατο σύμβολο μητρότητας) βρίσκεται δίπλα στο «Τεκνοποιία» που είναι μια ειλικρινής κι εύστοχη απομυθοποίηση της μητρότητας;

Δεν είναι τυχαίο, τα έβαλα δίπλα-δίπλα για να διαβαστούν έτσι από όποιον θέλει να διαβάσει το βιβλίο από την αρχή μέχρι το τέλος. Πάντα σχεδιάζω τη σειρά και τη θέση των ποιημάτων στα βιβλία μου. Και δεν είναι τυχαίο που την «Τεκνοποιία» ακολουθεί ένα ποίημα για την εμπειρία ενός παιδιού, το «Θηρίο της μνήμης», και πριν από το «Μιλάει Εκείνη» υπάρχει ένα ποίημα για τα λουλούδια ως όπλα, κάτι που βιώνει έντονα και η Παναγία του ποιήματος.

Σε μια εποχή που η τέχνη βάλλεται από παντού πώς σου φαίνεται που οι ποιητές κατεβαίνουν στον δρόμο ή δημιουργούνται συσπειρώσεις με γυναίκες συγγραφείς και παίρνουν θέση στα πράγματα;

Καλό είναι οι καλλιτέχνες να συσπειρώνονται, να συνυπάρχουν, να συνδημιουργούν. Οι ομάδες αυτές και οι πρωτοβουλίες έχουν τη θέση τους και βοηθούν να προχωρήσουν τα πράγματα. Σε όλες τις συλλογικότητες, όχι μόνο στις καλλιτεχνικές, υπάρχουν δυσκολίες στη συμφωνία, στο σχέδιο δράσης, στη συμπόρευση. Όμως κανείς δεν μπορεί μόνος του να αλλάξει και να εμπλουτίσει τις συνθήκες, όλοι από κάπου βοηθιόμαστε˙ ας συγκεντρωνόμαστε, λοιπόν, και ας βοηθάμε ο ένας τον άλλο.