Τρίτη και 13 σε μια χρονιά που η δεισιδαιμονία χτυπά κόκκινο

Ο αριθμός 13, οι μαύρες γάτες, ο καθρέφτης που σπάει και σημαίνει γρουσουζιά το να προσέχεις να μην περπατάς κάτω από σκάλες, το να χτυπάς ξύλο, το να πιάνεις κόκκινο, το να φτύνεις τον κόρφο σου, το να πιστεύεις ότι όταν έχεις λόξιγκα πως κάποιος σε «μελετάει» ή όταν φτερνίζεσαι πως κάποιος σε σκέφτεται ή όταν δαγκώνεις τη γλώσσα σου πως είπες πριν ή σκέφτηκες κάποιο ψέμα ή κάτι κακό, το αν χύσεις τον καφέ σου σημαίνει ότι θα πάρεις χρήματα μπορεί να είναι μερικές δοξασίες που πιστεύεις καμιά φορά ενεργά - αν ανήκεις στο 25% των ανθρώπων που θεωρούν τον εαυτό τους προληπτικό.

Ακόμα κι αν δεν θεωρείς τον εαυτό σου ιδιαίτερα προληπτικό, πιθανότατα να συνηθίζεις να λες «με τις ευλογίες σου» (αγγλιστί bless you) όταν κάποιος φτερνίζεται, σε περίπτωση που ο διάβολος αποφασίσει να κλέψει την ψυχή του - όπως πίστευαν οι πρόγονοί σου κατά τη διάρκεια ενός φτερνίσματος.

Η δεισιδαιμονία εξηγεί επίσης γιατί πολλά κτίρια δεν έχουν (στις ΗΠΑ) 13ο όροφο - προτιμώντας να το επισημάνουν 14, 14A 12B ή M (το 13ο γράμμα του αλφαβήτου) σε πίνακες κουμπιών ανελκυστήρα λόγω ανησυχιών για προληπτικούς μισθωτές. Πράγματι, το 13% των ατόμων σε μια έρευνα έδειξαν ότι η διαμονή στον 13ο όροφο ενός ξενοδοχείου θα τους ενοχλούσε - και το 9% είπε ότι θα ζητούσαν διαφορετικό δωμάτιο.

https://www.instagram.com/p/CGII2Wtg8lR/

Επιπλέον, ορισμένες αεροπορικές εταιρείες όπως η Air France και η Lufthansa, δεν έχουν 13η σειρά. Η Lufthansa επίσης δεν έχει 17η σειρά - επειδή σε ορισμένες χώρες - όπως η Ιταλία και η Βραζιλία - ο τυπικός άτυχος αριθμός είναι 17 και όχι 13.

Τι είναι η δεισιδαιμονία;

Ο ορισμός της λέξης «δεισιδαιμονία» είναι «ο παράλογος φόβος για το υπερφυσικό, η πίστη σε αντιεπιστημονικές δοξασίες περί επιρροής κακοποιών πνευμάτων πάνω στη ζωή μας». Γενικά σημαίνει την πίστη στις υπερφυσικές δυνάμεις - όπως η μοίρα - την επιθυμία να επηρεάσουμε απρόβλεπτους παράγοντες και την ανάγκη επίλυσης της αβεβαιότητας. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν, οι ατομικές πεποιθήσεις και εμπειρίες οδηγούν σε δεισιδαιμονίες, κάτι που εξηγεί γιατί ο κόσμος πιστεύει γενικά κάτι παράλογο δείχνοντας συχνά να αψηφά την τρέχουσα επιστημονική σοφία.

Οι ψυχολόγοι που έχουν διερευνήσει τον ρόλο των δεισιδαιμονιών ρόλων, διαπίστωσαν ότι προέρχονται από την υπόθεση ότι υπάρχει σχέση μεταξύ μη σχετικών γεγονότων που τύχαινε ή τυχαίνει να συνυπάρχουν. Για παράδειγμα, η ιδέα ότι τα «γούρια» προωθούν την καλή τύχη ή σας προστατεύουν από την κακή τύχη.

https://www.instagram.com/p/CF4VVo1Ajne/

Για πολλούς ανθρώπους, η ενασχόληση με προληπτικές συμπεριφορές παρέχει μια αίσθηση ελέγχου και μειώνει το άγχος - γι' αυτό τα επίπεδα δεισιδαιμονίας αυξάνονται σε περιόδους άγχους και αγωνίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης και κοινωνικής αβεβαιότητας - ιδίως πολέμων και συγκρούσεων. Πράγματι, οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει πώς στη Γερμανία μεταξύ του 1918 και του 1940 τα μέτρα οικονομικής απειλής συσχετίζονταν άμεσα με μέτρα δεισιδαιμονίας.

Το ψυχολογικό αποτύπωμα της δεισιδαιμονίας κι η πανδημία

Υπάρχουν ενδείξεις ότι, για μερικούς ανθρώπους, οι μαγικές σκέψεις μειώνουν τις ανησυχίες. Σε μια μελέτη που περιελάμβανε 167 άνδρες και γυναίκες φοιτητές πανεπιστημίου, η επιστήμονας συμπεριφοράς του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Alison Wood Brooks και η ομάδα της δημιούργησαν ένα αγχωτικό γεγονός - όλοι θα τραγουδούσαν, σόλο, μπροστά σε μια ομάδα ξένων. Μερικά από τα θέματα της δοκιμής ανατέθηκαν να σχεδιάσουν μια εικόνα που να περικλείει το πώς αισθάνονται, να ρίξουν αλάτι πάνω από το σχέδιο, να τσαλακώσουν το χαρτί και να το πετάξουν στα σκουπίδια - αυθαίρετες ενέργειες που η ερευνητική ομάδα είπε στους συμμετέχοντες ότι ήταν προληπτικές συμπεριφορές που είχαν σχεδιαστεί για να αποτρέψουν την κακή τύχη. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που ακολούθησαν αυτό το «περίεργο τελετουργικό» παρουσίασαν πτώση του καρδιακού ρυθμού έως πέντε παλμούς ανά λεπτό σε σύγκριση με τους ανθρώπους που δεν το ακολούθησαν: Δείχνοντας ότι ηρεμούσε τις αυξανόμενες ανησυχίες τους.

https://www.instagram.com/p/CF9DwBqFCzz/

Ενώ η μαγική σκέψη μπορεί να είναι μια αβλαβής συνήθεια στις περισσότερες καταστάσεις, μια παραξενιά της ανθρώπινης ψυχολογίας, μπορεί να είναι θανατηφόρα σε άλλες περιπτώσεις- όπως όταν οι άνθρωποι αρνούνται να φορέσουν μάσκες κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας και προτιμούν να ρίξουν αλάτι για να ξορκίσουν το κακό.

«Η ίδια η φύση αυτής της επιδημίας είναι η αβεβαιότητα, το ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν έχουμε έρθει σε επαφή με τον ιό», δήλωσε ο Δρ Vyse, συγγραφέας του βιβλίου «Superstition: A Very Short Introduction», που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο. «Λοιπόν, αυτή η περίσταση είναι τέλεια για να κατανοήσουμε κάτι που δεν μπορεί να έχει πραγματικό αποτέλεσμα - επειδή δεν υπάρχει πραγματική μαγεία στον κόσμο - αλλά αυτό υποστηρίζει ένα ψυχολογικό συναίσθημα ότι έχετε κάνει κάποια ενέργεια, ότι κάνετε κάποια μικρή προσπάθεια για να ανακτήσετε τον έλεγχο».

Φτου φτου σκόρδα

Οι προληπτικές πεποιθήσεις έχουν αποδειχθεί ότι βοηθούν στην προώθηση μιας θετικής ψυχικής στάσης. Παρόλο που μπορούν να οδηγήσουν σε παράλογες αποφάσεις, όπως η εμπιστοσύνη στα πλεονεκτήματα της καλής τύχης και του πεπρωμένου παρά στη σωστή λήψη αποφάσεων.

Το να φοράς ματάκι ή να πιστεύεις στα γούρια και να τα κουβαλάς μαζί σου, η χρήση ορισμένων ρούχων, η επίσκεψη σε μέρη που σχετίζονται με καλή τύχη, η προτίμηση συγκεκριμένων χρωμάτων και η χρήση συγκεκριμένων αριθμών είναι όλα στοιχεία δεισιδαιμονίας. Και παρόλο που αυτές οι συμπεριφορές και ενέργειες μπορεί να φαίνονται ασήμαντες, για μερικούς ανθρώπους, συχνά επηρεάζουν τις επιλογές που γίνονται στον πραγματικό κόσμο και στην πραγματική τους ζωή.

https://www.instagram.com/p/CGH3CIHgDq6/

Οι δεισιδαιμονίες μπορούν επίσης να δημιουργήσουν την ιδέα ότι τα αντικείμενα και τα μέρη είναι καταραμένα. Οι ίδιοι οι αριθμοί μπορούν επίσης να συσχετιστούν με κατάρες. Για παράδειγμα, το σχήμα 666 είναι ένας αριθμός που κάποιοι πιστεύουν ότι σχετίζονται με τον διάβολο και συχνά εμφανίζεται σε ιστορίες ατυχίας ή κατάρας.

Κι οι αθλητές έχουν το γούρι τους

Η δεισιδαιμονία είναι επίσης πολύ διαδεδομένη στον αθλητισμό - ειδικά σε πολύ ανταγωνιστικές καταστάσεις. Τέσσερις στους πέντε επαγγελματίες αθλητές αναφέρουν ότι καταπιάνονται με τουλάχιστον μία προληπτική συμπεριφορά πριν από μία κρίσιμη εμφάνισή τους. Στον αθλητισμό, οι δεισιδαιμονίες έχουν αποδειχθεί ότι μειώνουν την ένταση και παρέχουν μια αίσθηση ελέγχου σε απρόβλεπτους παράγοντες τυχαιότητας.

Οι δεισιδαιμονικές πρακτικές τείνουν να διαφέρουν μεταξύ των αθλημάτων, αλλά υπάρχουν ομοιότητες. Στο ποδόσφαιρο, τη γυμναστική και τον στίβο, για παράδειγμα, οι διαγωνιζόμενοι ανέφεραν ότι προσεύχονται για επιτυχία, ελέγχοντας την εμφάνιση στον καθρέφτη και ντύνοντας καλά για να νιώσουν καλύτερα προετοιμασμένοι. Οι παίκτες και οι αθλητές ασχολούνται επίσης με εξατομικευμένες ενέργειες και συμπεριφορές - όπως φορώντας τυχερά ρούχα, κιτ και γοητείες – άλλωστε δεν είναι λίγοι οι αθλητές που θα δεις να φιλάνε το σταυρουδάκι τους ή το τυχερό κρεμαστό στο λαιμό τους ή να κάνουν τον σταυρό τους πριν την αρχή μιας κούρσας τρεξίματος.

https://www.instagram.com/p/CGIPUu5gkHl/

Ένα από τα τρανταχτά παραδείγματα, ο θρύλος του μπάσκετ Μάικλ Τζόρνταν έκρυβε τα τυχερά του σορτς της Βόρειας Καρολίνας κάτω από το κιτ της ομάδας του Chicago Bulls. Ομοίως, ο θρύλος του τένις Björn Bork, φέρεται να φορούσε την ίδια μάρκα πουκάμισου κατά την προετοιμασία για το Wimbledon. Ο Rafael Nadal έχει μια σειρά τελετουργικών ιεροτελεστιών που εκτελεί κάθε φορά που παίζει. Αυτά περιλαμβάνουν τον τρόπο με τον οποίο τοποθετεί τα μπουκάλια του νερού ή το πώς και πότε κάνει παγωμένο ντους. Ο Nadal πιστεύει ότι αυτά τα τελετουργικά τον βοηθούν να έχει καλύτερη συγκέντρωση, εστίαση, ροή και απόδοση.

Χτύπα ξύλο

Αυτό που δείχνει όλα αυτά είναι ότι οι δεισιδαιμονίες μπορούν να προσφέρουν σιγουριά και να μειώσουν το άγχος σε μερικούς ανθρώπους. Αλλά παρόλο που αυτό μπορεί να είναι αλήθεια, η έρευνα έχει δείξει ότι οι ενέργειες που σχετίζονται με δεισιδαιμονίες μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε αυτο-ενδυνάμωση - καθώς η συμπεριφορά εξελίσσεται σε συνήθεια και η αποτυχία εκτέλεσης του τελετουργικού μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσει σε άγχος.

https://www.instagram.com/p/CF2UP78H14x/

Αυτό συμβαίνει ακόμη και αν το πραγματικό αποτέλεσμα ενός γεγονότος ή μιας κατάστασης εξαρτάται ακόμη από γνωστούς παράγοντες - παρά από άγνωστες υπερφυσικές δυνάμεις. Μια έννοια σύμφωνη με το συχνά αναφερόμενο ρητό, «όσο πιο σκληρά δουλεύεις (εξασκείσαι) τόσο περισσότερη τύχη θα έχεις».

Έτσι την επόμενη φορά που θα σπάσεις έναν καθρέφτη, δεις μια μαύρη γάτα ή συναντήσεις  τον αριθμό 13 - μην ανησυχείς πάρα πολύ για την «κακή τύχη», καθώς είναι πιθανότατα απλώς ένα κόλπο του μυαλού.