Skip to main content

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ

Για κοίτα με στα μάτια ξανά και θυμήσου… πώς είναι να μιλάς πρόσωπο με πρόσωπο

Καλή η τεχνολογία αλλά μήπως κινδυνεύεις να ξεχάσεις την τέχνη της live επικοινωνίας;



 

 

Η πανδημία του κορωνοϊού ήρθε και σάρωσε την ανθρώπινη επικοινωνία καταργώντας ή αναβάλλοντας ένα σημαντικό κομμάτι της έννοιας της επαφής. Σε μεγάλο βαθμό οι δυνατότητες και οι εφαρμογές της τεχνολογίας ανέλαβαν νέα χρέη και προσπάθησαν να εξισορροπήσουν κάπως την πρωτόγνωρη κατάσταση και να αναπληρώσουν το κενό που δημιουργήθηκε λόγω της καραντίνας αλλά και της κοινωνικής αποστασιοποίησης.

Τα επαγγελματικά meetings άρχισαν να διεξάγονται σε διαδικτυακές αίθουσες συνεδριάσεων μέσω skype και zoom, οι μαθητές παρακολουθούσαν τα μαθήματά τους σε e-classes, οι παππούδες έβλεπαν τα εγγόνια τους σε face time ενώ το sexting και οι βιντεοκλήσεις προσπάθησαν να κρατήσουν ζωντανό το ερωτικό πάθος στους εξ αποστάσεως εραστές.

 

 

 

Τα χέρια δεν αγγίζουν μόνο, αλλά μιλάνε κιόλας

Πόσο εφικτό ωστόσο είναι οι νέες μορφές επικοινωνίας που εμφανίστηκαν να πετύχουν τον στόχο τους και να κατορθώσουν μια ουσιαστική συνεννόηση. Από τα πρώτα μέρη του σώματος που εξοβελίστηκαν από το νέο είδος επικοινωνίας ήταν τα χέρια. Τα χέρια που έτσι κι αλλιώς στιγματίστηκαν με τον κορωνοϊό, καθώς θεωρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνα για τη διασπορά και τη μετάδοσή του. Αφού πρώτα έμαθες να μην τα χρησιμοποιείς για να αγγίζεις το πρόσωπό σου, στη συνέχεια τους επέβαλες να μην αγγίζουν ούτε τους άλλους.

Εκεί που άλλοτε η χειραψία γινόταν η αρχή μιας γνωριμίας, η επισφράγιση μιας συμφωνίας, το καλωσόρισμα μιας νέας συνεργασίας – τώρα σου είναι αρκετή μια αλληλοεπίδραση των αγκώνων, ένα κοίταγμα ή μια λεκτική μετάφραση αυτής της σωματικής και πολυσήμαντης κίνησης.

 

 

 

Από τον τρόπο ωστόσο που δυο άνθρωποι έδιναν τα χέρια μπορούσες να καταλάβεις πολλά για τον χαρακτήρα τους αλλά και για το είδος της σχέσης που τους συνέδεε μέχρι και να βγάλεις κάποια πρώτα συμπεράσματα για το πώς θα εξελιχθεί αυτή η σχέση.

Τα χέρια όμως δεν είναι μόνο για τη χειραψία, ή για ένα επιβραβευτικό «κόλλα το» και δεν είναι μόνο για να αγγίζουν ή ακόμα και να παρηγορούν όπως όταν βάζεις το χέρι σου στον ώμο ή την πλάτη κάποιου για να δηλώσεις ότι τον στηρίζεις ή ότι τον καταλαβαίνεις.

Ο τρόπος που κουνάς τα χέρια σου ενώ μιλάς δηλώνει πολλά για την προσωπικότητά σου, το ταπεραμέντο σου, τη συμπεριφορά σου, τους τρόπους σου – είναι ένα κατά δικό σου χαρακτηριστικό που όμως χάνεται όταν η συζήτηση γίνεται μέσω κάποιας εφαρμογής.

 

 

 

Σε βλέπω, σε ακούω, σε νιώθω

Στην πρόσωπο με πρόσωπο επαφή κι επικοινωνία είναι πολλά ακόμα στοιχεία που παίζουν σημαντικό ρόλο και που όμως χάνονται ή υποβαθμίζονται όταν η συνομιλία γίνεται διαδικτυακά. Μπορεί να βλέπεις τους άλλους και να σε βλέπουν και οι άλλοι, μπορεί να τους ακούς και να σε ακούνε αλλά και ο τόνος και οι διαβαθμίσεις της φωνής σου – ή αυτό που λέμε ο επιτονισμός– φτάνει αλλοιωμένος και η στάση του σώματός σου φτάνει ελλιπής (φαίνεται ότι κουνάς, για παράδειγμα, νευρικά τα πόδια σου την ώρα του meeting;), κυρίως όμως αυτό που χάνεται είναι αυτό που νιώθεις – κι αυτό που νιώθουν οι άλλοι. Τα βλέμματα, οι αυθόρμητες μικρές κινήσεις, λεπτομέρειες –σημαντικές ωστόσο– που συνθέτουν το ψηφιδωτό της επικοινωνίας περνάνε σε δεύτερη μοίρα ή περνάνε εντελώς απαρατήρητες.

 

 

 

Επικοινωνιακή ορατότητα

Όταν μιλάς σε κάποιον πρόσωπο με πρόσωπο είσαι μπροστά του ολόκληρη. Έχει σημασία –και δίνει κι ο άλλος σημασία– το τι φοράς, το πώς φαίνεσαι, το πώς κινείσαι, το πώς είσαι στημένη, η χροιά της φωνής σου, ο τόνος σου, οι παύσεις που κάνεις, το βλέμμα σου, αν τον κοιτάς την ώρα που συζητάτε, πού κοιτάς την ώρα που σου μιλάει εκείνος – στοιχεία που απαρτίζουν την επικοινωνιακή ορατότητα.

Δεν είσαι μόνο ήχος. Πολλές συζητήσεις όλο αυτό το διάστημα γίνονταν μόνο ηχητικά, αποκλείοντας την όραση, ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της επικοινωνίας.

 

 

 

Χαμένη στη μετάφραση – ή έγινε παρεξήγηση κι εξήγηση δεν δόθηκε

Στις περιπτώσεις μάλιστα που από την επικοινωνία απουσιάζει και ο ήχος –δηλαδή γινόταν γραπτώς–, τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα, πιο περίεργα και πιο «αποστειρωμένα». Τα emails, τα μηνύματα, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν με κανέναν τρόπο τη εξ επαφής επικοινωνία. Οι ίδιες λέξεις αποκτάνε άλλη βαρύτητα. Το ίδιο αστειάκι που θα έλεγες ή θα άκουγες από κοντά, γραμμένο παίρνει άλλη διάσταση – μπορεί να θεωρηθεί χοντροκομμένο, ατυχές μέχρι και προσβλητικό. Όταν ο άλλος δεν ακούει τον τόνο της φωνής χάνει το συναίσθημα – και χάνοντας το συναίσθημα χάνει και την πρόθεσή σου. Η ευγένεια, η τρυφερότητα, το ενδιαφέρον δεν καταφέρνουν πάντα να διεισδύσουν σε ένα γραπτό κείμενο.

Ένα γραπτό κείμενο μπορεί να έχει αρχή, μέση και τέλος, μπορεί να σταθεί μόνο του αλλά μπορεί να παρερμηνευτεί χωρίς να έχει τη δυνατότητα να εξηγήσει ή να αποσαφηνίσει ή να δικαιολογήσει αυτά που θέλει να πεις σε περίπτωση που τα καταλάβουν αλλιώς αυτά που ήθελες να πεις. Όταν λες τα ίδια όμως από κοντά, βλέπεις τον άλλον πώς αντιδρά, βλέπεις το βλέμμα, τις κινήσεις και καταλαβαίνεις αν κάτι τον ενοχλεί, αν κάτι το παρεξηγεί κι όπως μιλάς έχεις τη δυνατότητα να αναπροσαρμόσεις το λόγο σου. Μια δυνατότητα που δεν την έχεις όταν ο λόγος σου γράφεται μια κι έξω.

 

 

 

Η γλώσσα του σώματος

Για αυτό άλλωστε οι επικοινωνιολόγοι θεωρούν τόσο σημαντική και αναδεικνύουν τον ρόλο που παίζει η γλώσσα του σώματος. Έχει καθιερωθεί σε τέχνη και σε κανονική επιστήμη. Οποιοσδήποτε θέλει να διακριθεί στη ρητορική, στην αποτελεσματική επικοινωνία, στην πειθώ, στη δικηγορία μέχρι την πολιτική, πρέπει να κατέχει τα μυστικά της γλώσσας του σώματος.

Ίσως στο μέλλον να βγει κάποιο παρακλάδι για την εικονική γλώσσα του σώματος και τη χρήση της στην επικοινωνία μέσω των τεχνολογικών εφαρμογών.

 

 

 

Μάθηση σημαίνει συμμετοχή και προσωπική εμπλοκή

Η εξ αποστάσεως μάθηση προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα, γίνεται στον χώρο και χρόνο που θες, όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι πιο αποτελεσματική από τη διά ζώσης μάθηση – και δεν είναι τυχαίο που τα παιδιά κατά τη διάρκεια της καραντίνας πιέστηκαν πάρα πολύ με τη νέα αυτή εκπαιδευτική καθημερινότητά τους. Κι ας έχουν εκπαιδευτεί στις νέες τεχνολογίες και τις οθόνες, μερικές φορές περισσότερο ακόμα κι από τους γονείς τους.

Χωρίς προσωπική εμπλοκή σε real time, χωρίς τη δυνατότητα να κρατήσεις τις δικές σου σημειώσεις, χωρίς να μπορείς να εκφράσεις την απορία σου την ώρα που σου δημιουργείται χάνεται ένα κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας που δεν μπορεί να αναπληρωθεί με κανέναν άλλον τρόπο. Η βιωματική εκπαίδευση είναι βασική και δεν έχει να κάνει με το σε ποια βαθμίδα ανήκεις ή με το πόσο χρονών είσαι.

 

 

 

Από την ενσυναίσθηση στην αποξένωση

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ευνοούν τις νέες μορφές επικοινωνίας – μάλιστα, πολύ πριν την πανδημία του κορωνοϊού και την οποιαδήποτε καραντίνα. Ακτιβιστικές πράξεις, ολόκληρα κινήματα, εθελοντικές δράσεις, κοινωνική και περιβαλλοντική δραστηριοποίηση περνάνε μέσα από το πληκτρολόγιό σου και μπορείς να είσαι ενεργός πολίτης από την άνεση του γραφείου σου. Και δεν θα σου πω εγώ ότι είναι διαφορετικό το να βγεις στο δρόμο και να πάρεις μέρος σε μια διαδήλωση – αλλά νομίζω ότι θα συμφωνήσεις ότι δεν μπορείς να σώσεις τον κόσμο μέσω των αναρτήσεών σου ή κάνοντας like στις αναρτήσεις των άλλων. Ούτε υπογράφοντας απλώς τα ψηφίσματα του avaaz.

Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι η αλόγιστη χρήση των κοινωνικών μέσων σε κάνουν λιγότερο κοινωνική, μειώνουν την κοινωνική σου ευαισθησία και την κοινωνική σου ενσυναίσθηση, καθώς ατροφούν τα κοινωνικά σου αντανακλαστικά και συνηθίζεις μια νέα μορφή απάθειας.

 

 

 

Virtual επικοινωνία, αίσθημα μοναξιάς και κατάθλιψη

Κι ενώ μπορεί σε μεγάλο ποσοστό η ψυχική σου υγεία κατά τη διάρκεια της καραντίνας να διασώθηκε χάρη στη διάδραση που είχες την ευκαιρία να έχεις μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και των τεχνολογικών εφαρμογών που σου έδωσαν τη δυνατότητα να επικοινωνείς με τους εγκλωβισμένους κολλητούς σου σε όλον τον κόσμο μέχρι τους γονείς σου στον επάνω όροφο, έχει ωστόσο αποδειχθεί ότι η παρατεταμένη τους χρήση (ειδικά μετά ή πριν την καραντίνα) είναι συνδεδεμένη με εντεινόμενο αίσθημα μοναξιάς και αύξηση καταθλιπτικών επεισοδίων.

Ο άνθρωπος είναι πλάσμα που προσαρμόζεται, έχει καταφέρει να έχει στα δύσκολα την τεχνολογία, αρκεί να την χρησιμοποιεί έλλογα και συνετά. Όσο λιγότερο χρόνο αφιερώνεις στα social, όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνεις σε από κοντά –ζωντανές– επαφές, τόσο λιγότερη μοναξιά θα νιώθεις και ακόμα λιγότερη θλίψη.

 

 

 

Κάτω από τη μάσκα

Ακόμα κι αν έχεις να επιλέξεις ανάμεσα σε μια διά ζώσης συνομιλία με την προϋπόθεση να φοράς μάσκα ή το να κάνεις την επικοινωνία από την ασφάλεια του κινητού/υπολογιστή/τάμπλετ σου, να επιλέξεις το πρώτο. Ακόμα και φορώντας μάσκα πάλι θα έχεις τη δυνατότητα να αξιοποιήσεις αλλά και να απολαύσεις τη χροιά της φωνής, τη στάση και τη γλώσσα του σώματος και πάντα θα έχεις την ευκαιρία κάτω από τη μάσκα να χαμογελάς, με το χαμόγελο να ακτινοβολεί στο βλέμμα σου!

 

 

 

Connect – disconnect – reconnect

Η εποχή που ζούμε σου δίνει μια μοναδική ευκαιρία. Να φτιάξεις από την αρχή νέες υγιείς συνήθειες επικοινωνίας. Να επιλέξεις τα δυνατά στοιχεία απ’ όλους τους τρόπους που σου προσφέρονται και να τα φέρεις στα μέτρα σου. Συνδέσου με τις επικοινωνιακές και κοινωνικές σου ανάγκες. Αποσυνδέσου από οτιδήποτε ψεύτικο, υπερφίαλο, τοξικό κι επικίνδυνο. Επανασυνδέσου με ό,τι έχει αξία και σου κάνει καλό. Μείνε συνδεδεμένη με την αλήθεια σου και όσους πραγματικά χρειάζεσαι στη ζωή σου.

 

 

 

Διαβάστε επίσης

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ

«Ως γυναίκα δεν έχω χώρα. Ως γυναίκα, η χώρα μου είναι όλος ο κόσμος» Virginia Woolf

Η εμβληματική συγγραφέας Virginia Woolf αποφάσισε να φύγει από τη ζωή στις 28 Μαρτίου 1941, αφήνοντας πίσω της ένα μεγαλειώδες έργο

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ

Jon Fosse «Ο πόλεμος και η τέχνη είναι αντίθετα. Η τέχνη είναι ειρήνη».

Ο Νορβηγός νομπελίστας συγγραφέας, Jon Fosse, μας συγκινεί με το μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2024

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ

«Γράφω για το σεξ, όχι για την αγάπη. Τι ξέρω για την αγάπη;» Sarah Jessica Parker

Η Sarah Jessica Parker γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου 1965 και συνεχίζει να ενσαρκώνει τη φαντασίωση ζωής πολλών γυναικών

Προτεινόμενα

ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ

Ζώδια Παρασκευής 29 Μαρτίου

Μην αποφύγετε να βρείτε τη λύση σε κάτι που σας βασανίζει, όσο και αν φοβάστε μήπως πληγωθείτε

BLOGS

Η Beyoncé αποκαλύπτει την tracklist του νέου της δίσκου, Cowboy Carter

Ο οποίος θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ένα cover του “Jolene” της Dolly Parton, αλλά και συμμετοχή του θρύλου της country, Willie Nelson

VIRAL

Το teaser trailer της νέας ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου Kinds Of Kindness είναι εδώ

Στο Ιστορίες Καλοσύνης πρωταγωνιστεί η άρτι βραβευθείσα με Όσκαρ Emma Stone, ενώ το σενάριο της ταινίας συνυπογράφει το δίδυμο Γιώργος Λάνθιμος-Ευθύμης Φιλίππου.