Όταν έρχονται τα πάνω κάτω, εσύ μπες απλώς στη μαγεία μιας χιονόμπαλας

Η φετινή χρονιά ήταν απόλυτα επεισοδιακή, δεν άφησε τίποτα σχεδόν όρθιο ή όπως τουλάχιστον το ήξερες μέχρι πρόσφατα. Αυτές τις γιορτές θες ίσως περισσότερο από ποτέ να ξαναπιστέψεις στο θαύμα των Χριστουγέννων, να νιώσεις ασφαλής, όπως όταν ήσουν παιδί και περίμενες το δώρο σου από τον Άγιο Βασίλη. Στο υπέροχο καταφύγιο των παιδικών αναμνήσεων είναι φυσικό να θες να επιστρέφεις τις μέρες των γιορτών. Ειδικά όταν νιώθεις ότι έχουν έρθει τα πάνω κάτω.

Αλλά για ένα λεπτό, είναι πάντα κακό να έρχονται τα πάνω κάτω; Υπάρχει κάτι που όταν το ανακινείς βλέπεις να συμβαίνει κάτι μαγικό – κάτι που όταν ήσουν παιδί έμοιαζε με ξαφνική χιονόπτωση. Ακόμα και τώρα που μεγάλωσες οι χιονόμπαλες παραμένουν ένα αντικείμενο «φετίχ»… με την έννοια ότι μαζί με δυο τρία ακόμα αντικείμενα έχει την ικανότητα να σταματάει τον χρόνο ή να σε γυρίζει σε μια ξεχωριστή ανάμνηση.

Κι αν στη χώρα μας οι χιονόμπαλες δεν έχουν τόσο μακρά ιστορία, η πρώτη σφαίρα χιονιού ανάγεται στην Ευρώπη κοντά στα τέλη του 19ου αιώνα. Η παλαιότερη γνωστή περιγραφή ενός αντικειμένου σαν σφαίρα χιονιού προέρχεται από μια έκθεση των Επιτρόπων των ΗΠΑ του 1880 σχετικά με την Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού το 1878, όπου μια τοπική εταιρεία υαλικών παρουσίασε μια ομάδα «χάρτινων βαρών κοίλων σφαιρών γεμάτων με νερό, που περιείχαν έναν άνδρα με ομπρέλα». Τα αντικείμενα περιείχαν επίσης λευκή σκόνη που έμοιαζε με «μίμηση μιας χιονοθύελλας» όταν αναποδογυριζόταν. Τέτοιες κατασκευές με θόλο από γυαλί ήταν δημοφιλείς στα τέλη του 1800, αλλά αυτό φαίνεται να είναι το πρώτο που περιλαμβάνει ένα τόσο παιχνιδιάρικο χαρακτηριστικό - και φημολογείται να ήταν η πρώτη σφαίρα χιονιού στον κόσμο.

https://www.instagram.com/p/CIz4cKKhTYt/

Ωστόσο, ήταν ένας Αυστριακός με το όνομα Erwin Perzy που θεωρείται ευρέως ως ο «εφευρέτης» της, αν και τυχαία. Το 1900, ενώ ζούσε έξω από τη Βιέννη, όπου διοικούσε μια επιχείρηση παροχής ιατρικών οργάνων, ο Perzy κλήθηκε από έναν τοπικό χειρουργό να βελτιώσει την τότε νέα λάμπα του Thomas Edison, την οποία ο χειρούργος ήθελε να κάνει πιο φωτεινή για το χειρουργείο του. Στηριζόμενος σε μια μέθοδο που χρησιμοποίησαν οι τεχνίτες για να φτιάξουν «προβολείς», ο Perzy τοποθέτησε μια γυάλινη σφαίρα γεμάτη νερό μπροστά από ένα κερί, η οποία αύξησε τη μεγέθυνση του φωτός και πασπάλισε μικροσκοπικά κομμάτια αντανακλαστικής λάμψης για να τη φωτίσει ακόμα περισσότερο.

Αλλά η λάμψη βυθίστηκε πολύ γρήγορα, οπότε ο Perzy δοκίμασε νιφάδες σιμιγδάλι (που βρίσκονται συνήθως σε παιδικές τροφές). Ούτε αυτές λειτούργησαν αρκετά, αλλά η εμφάνιση των μικρών, λευκών σωματιδίων που παρασύρονταν θύμισε στον Perzy τις χιονοπτώσεις - και κάπως έτσι κατέθεσε το πρώτο επίσημο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια σφαίρα χιονιού, ή Schneekugel. Μέχρι το 1905, έβγαλε δεκάδες χειροποίητες σφαίρες χιονιού - συχνά με μικρά εκκλησιαστικά ειδώλια από κασσίτερο - μέσω της εταιρείας του, Firm Perzy. Έγιναν τόσο δημοφιλείς στους εύπορους Αυστριακούς που το 1908, ο Perzy τιμήθηκε επίσημα για το πολύτιμο αντικείμενό του από τον αυτοκράτορα Franz Joseph I.

Πράγματι, η σφαίρα χιονιού εμφανίστηκε σε μια εποχή που οικογένειες ανώτερης μεσαίας τάξης, πρόσφατα πλούσιες μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση, άρχισαν να συλλέγουν περίπλοκα, καλλιτεχνικά αντικείμενα και να τα εμφανίζουν στα σπίτια τους. Αν και δεν είναι σαφές ακριβώς πόσο κόστιζαν αυτές οι πρώιμες σφαίρες, ήταν ακριβές λόγω του χρόνου που απαιτούσαν για τη βαφή, τη φόρμα και τη συναρμολόγηση τους. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο που ολοκληρώθηκε το 1918, μια ώθηση στον τουρισμό οδήγησε σε μεγαλύτερη ζήτηση για εντυπωσιακά αναμνηστικά - ειδικά τις σφαίρες χιονιού.

https://www.instagram.com/p/CIy1SSgFcAU/

Σταδιακά, τα νέα του εντυπωσιακού αυτού διακοσμητικού έφτασαν στην Αμερική. Το 1927, ένας άντρας από το Πίτσμπουργκ με την ονομασία Joseph Garaja υπέβαλε αίτηση για το πρώτο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας σφαίρας χιονιού εκεί, και με αυτό, εισήγαγε μια ριζική νέα μέθοδο: την υποβρύχια συναρμολόγηση. Αυτό εξασφάλιζε ότι κάθε σφαίρα θα γέμιζε πλήρως με υγρό και θα εξοικονομούσε σημαντικό χρόνο και χρήμα - μετατρέποντας τη σφαίρα χιονιού από μια ακριβή πολυτέλεια στο προσιτό αντικείμενο που γνωρίζουμε σήμερα.

Από πολύ φθηνές μαζικής παραγωγής σφαίρες χιονιού που κοστίζουν μόλις ένα ευρώ μπορείς ακόμα να βρεις περίτεχνες και συλλεκτικές χιονόμπαλες που μπορούν να κοστίζουν αρκετά ακριβά. Κάποιες πλέον διαθέτουν μουσική ή φως που μπορεί να αλλάζει χρώματα. Όπως ήταν αναμενόμενο και η ποπ κουλτούρα υιοθέτησε αυτό το ιδιαίτερο διακοσμητικό που συνεχίζει μέχρι σήμερα να εντυπωσιάζει κάποιον που το κρατάει στα χέρια του για πρώτη φορά.

Μεταξύ των πιο διάσημων συλλεκτών τους ήταν ο Walter Benjamin, ένας Γερμανός φιλόσοφος: οι μικρές «γυάλινες μπάλες που περιείχαν ένα τοπίο στο οποίο έπεφτε χιόνι όταν κλονιζόταν», παρατήρησε ο φίλος του Theodor W. Adorno, «ήταν από τα αγαπημένα του αντικείμενα».

Κι έφτασε η στιγμή που αξιοποιήθηκε από το Χόλιγουντ και έγινε guest star ταινιών! Το υποψήφιο για Όσκαρ δράμα του 1940, Kitty Foyle, χρησιμοποιούσε μια σφαίρα χιονιού ως μέρος της πλοκής για να πυροδοτήσει σκηνές αναδρομής, και συνέβαλε στην αύξηση των πωλήσεων κατά 200%, σύμφωνα με τους συλλέκτες και συγγραφείς Connie Moore και Harry Rinker. Ενώ και το 1941, το επικό Citizen Kane του Orson Welles πρόβαλε μια σφαίρα χιονιού, επίσης - στη θρυλική σκηνή της έναρξης, όπου ο Charles Kane πεθαίνει κρατώντας μια γυάλινη σφαίρα, η οποία πέφτει και καταρρέει στο έδαφος. Η πιο γνωστή σφαίρα χιονιού της Walt Disney, μια με μινιατούρα Bambi, χρονολογείται από το 1959. Φτάνοντας στο 2007 όπου βγήκε ταινία με τίτλο «Snowglobe» ή το 2013 με την ταινία «A snowglobe Christmas». Ενώ μέχρι και ο Karl Lagerfeld έφτιαξε τη δική του χιονόμπαλα το 2011 σε συνεργασία με τα Sephora. Κι η Lily-Rose Depp συμμετείχε σε μια εντυπωσιακή καμπάνια της Chanel με μια χιονόμπαλα σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ακόμα κι αν πλέον στις μέρες μας υπάρχουν πολλές εκδοχές από σφαίρες χιονιού που δεν είναι μόνο χριστουγεννιάτικες πάρε μία στα χέρια σου ή διάλεξε μία για να την κάνεις δώρο, γιατί αυτές τις μέρες όλοι χρειαζόμαστε λίγη έξτρα δόση μαγείας…

Cover photo courtesy of Chanel