Η αόρατη πληγή: Το αντίκτυπο της πανδημίας στην ψυχική σου υγεία

Κλείσαμε ένα χρόνο με την πανδημία να έχει μονοπωλήσει το ενδιαφέρον, την ανησυχία, τις συζητήσεις, την καθημερινότητα και τη ζωή όλων μας. Έναν χρόνο μετά με το εμβόλιο επιτέλους να έχει μπει σε πρόγραμμα νιώθεις μια μικρή αισιοδοξία, ωστόσο με το νέο σκληρό lockdown και τον αριθμό των κρουσμάτων να παραμένουν υψηλά δεν καταφέρνεις να αναθαρρήσεις αρκετά.

Οι φυσικές πτυχές της πανδημίας είναι πραγματικά ορατές, υπάρχει ακόμα έλλειψη εφοδιασμού και οικονομικό άγχος, φόβος ασθένειας και η διαταραγμένη καθημερινή ρουτίνα έχε επιφέρει μια πραγματική θλίψη που δεν αφήνει κανέναν ανεπηρέαστο.

Δεν έχουμε εμβόλιο για την ψυχική υγεία οπότε θα χρειαστεί ακόμα περισσότερος χρόνος για να ξεπεράσει κανείς τις προκλήσεις που έχει ως αντίκτυπο η πανδημία στην ψυχική υγεία.

Οι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας καλούνται να βοηθήσουν, να ανακουφίσουν και να βρουν λύσεις για αρκετά θέματα που θα συνεχίζουν να σε απασχολούν και το 2021 και απ’ ό,τι φαίνεται έχουν ακόμα δύσκολο δρόμο μπροστά τους – προκειμένου να σου προσφέρουν ψυχική στήριξη.

Εξάντληση και στασιμότητα

Η ζωή ήταν αγχωτική ήδη πριν από την πανδημία, αλλά οι νέες προκλήσεις συνέβαλαν στο να αυξηθεί η ψυχική πίεση πολύ περισσότερο. Η τηλεκπαίδευση στο σπίτι, η ανασφάλεια, οι οικονομικές δυσκολίες, η τηλεργασία, η συνεχής ενημέρωση για όλες τις νέες πληροφορίες και η αντιμετώπιση της ασθένειας, του θανάτου και της κάθε μορφής απώλειας μπορούν να κάνουν τη ζωή να μοιάζει σαν ένα ατελείωτο παιχνίδι που κάθε επόμενη πίστα ανεβαίνει σε βαθμό δυσκολίας και αναρωτιέσαι πόσες «ζωές» σου έχουν μείνει ακόμα.

Η απομόνωση, που μπορεί να οδηγήσει σε μοναξιά, έχει πλήξει ανθρώπους όλων των ηλικιών. Πολλά παιδιά και έφηβοι έχουν χάσει ευκαιρίες σημαντικές για την κοινωνική τους ανάπτυξη.

Οι ειδικοί υποστηρίζουν: «ο  τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεσαι το άγχος είναι ζωτικής σημασίας για να βρεις ανάπαυλα από την πανδημία. Το να είσαι ασφαλής σε εξωτερικούς χώρους και γύρω από δέντρα μπορεί να βελτιώσει τη γενική υγεία σου. Όταν μπορείς, αφιέρωσε λίγο χρόνο για να κλείσεις τις εφαρμογές και να αποσυνδεθείς από τις ειδήσεις».

Η εστίαση «στα βασικά: ύπνος, ισορροπημένη διατροφή, κίνηση και κάποια μορφή άσκησης, χρόνος με τα κατοικίδια ζώα και τους αγαπημένους είναι εξαιρετικά σημαντικά, όπως και η φροντίδα του εαυτού σου πρέπει να είναι στο επίκεντρο».

Όταν η πανδημία σαμποτάρει τον ύπνο

Δεδομένου ότι περισσότερος χρόνος στο σπίτι σήμαινε περισσότερη αναβολή για ορισμένους, τα περίεργα «πανδημικά όνειρα» έχουν περισσότερες ευκαιρίες να εμφανιστούν – δεν είσαι η μόνη δηλαδή και δεν φταίνε οι σειρές του Netflix με τις οποίες ξημεροβραδιάζεσαι.

Το άγχος, το τραύμα και οι νέες προκλήσεις είναι επιπλέον παράγοντες που έχουν οδηγήσει σε διαταραχές και προβλήματα του ύπνου. Οι άνθρωποι που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της υγειονομικής περίθαλψης, όσοι νόσησαν ή έχασαν ανθρώπους από τον ιό μπορεί να βιώσουν μετατραυματικό στρες που μπορεί να οδηγήσει σε αϋπνία και εφιάλτες.

Η έλλειψη διαχωρισμού μεταξύ εργασίας και σπιτιού μπορεί να σημαίνει ακανόνιστα μοτίβα ύπνου. Η πανδημία έχει πραγματικά επηρεάσει τον κιρκαδικό ρυθμό σου.

Επίσης, πολλοί άνθρωποι έχουν κερδίσει βάρος και το πάχος είναι πάντα ένας παράγοντας κινδύνου όταν μιλάμε για προβλήματα όπως η αποφρακτική άπνοια ύπνου. Η άπνοια ύπνου έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης και άγχους.

Δεδομένου ότι η ποιότητα του ύπνου συνδέεται με την ψυχική υγεία, η λήψη αρκετού ηλιακού φωτός για έναν κανονικό κιρκαδικό ρυθμό, η ανάπτυξη ρουτίνας ύπνου και η εξάσκηση τεχνικών χαλάρωσης συνεχίζει να είναι ζωτικής σημασίας.

Ορισμένες διαταραχές ευδοκιμούν στο lockdown

Χωρίς υποστήριξη και υπευθυνότητα, η ανάρρωση ορισμένων ανθρώπων από τις διατροφικές διαταραχές και τις διαταραχές χρήσης ουσιών είναι σαν να έπεσε πάνω σε έναν τοίχο. Το συλλογικό τραύμα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι συμβάλλει στην αύξηση του άγχους, της κατάθλιψης και άλλων παραγόντων ψυχικής υγείας που σχετίζονται συνήθως με διατροφικές διαταραχές τονίζουν οι ψυχολόγοι.

Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν ανησυχία σχετικά με την έλλειψη δομής, περισσότερο χρόνο σε ένα περιβάλλον που ευνοεί την υποτροπή και δυσκολία εύρεσης απορρήτου για συνεδρίες τηλε-υγείας και άλλη εικονική υποστήριξη. Ορισμένα άτομα με διατροφικές διαταραχές έχουν επίσης παρουσιάσει αυξημένα συμπτώματα, όπως ανορεξία ή υπερβολικό φαγητό ή υποτροπές.

Για εκείνους που δεν είναι έτοιμοι να αναρρώσουν ή εξακολουθούν να είναι ενεργοί στις διαταραχές τους, η απομόνωση ήταν μια ευκαιρία για να διατηρήσουν συμπεριφορές διαταραχής- μια ευκαιρία για την οποία μερικοί μπορεί να είναι ευγνώμονες, ενώ άλλοι να νιώθουν περίεργα.

Οι υποτροπές σε καταχρήσεις ουσιών όπως ναρκωτικά, αλκοόλ και οπιοειδή έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Δεν βιώνουμε τις ίδιες συνθήκες όλοι με το ίδιο ψυχικό σθένος ή το ίδιο βιοτικό επίπεδο

Το πώς βιώνει κανείς ένα lockdown ή τι επιπτώσεις έχει η πανδημία στην ψυχική του υγεία έχει να κάνει και με το πόσο έχει και σε τι βαθμό έχει επηρεάσει συνολικά τις συνθήκες ζωής του. Πόσο έχει πλήξει, με λίγα λόγια, την οικονομική του κατάσταση, την επαγγελματική του ρουτίνα, το εισόδημα, τις ώρες εργασίας, τη σχέση του, την οικογενειακή του κατάσταση αλλά και την υγεία του. Το σε ποια κοινωνική ομάδα ανήκει επίσης επηρεάζει επιπρόσθετα το αντίκτυπο στην ψυχική του ευημερία.

Πολλοί άνθρωποι που έπασχαν από άγχος και κατάθλιψη πριν από την πανδημία έχουν βιώσει τα επίπεδα αβεβαιότητας, φόβου και αγωνίας σε διπλό βαθμό ή κι ακόμα χειρότερα. Το υπερβολικό πλύσιμο των χεριών και οι φόβοι μόλυνσης μπορεί να είναι ορόσημα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής - τώρα και στο μέλλον, ορισμένα άτομα με OCD μπορεί να αισθάνονται παρηγοριά από την αποδοχή του κοινού από τις συμπεριφορές ασφαλείας, αλλά επίσης αγωνίζονται να μην γίνουν όλο και πιο εμμονικοί.

Οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό είναι ένας κλάδος που οι επιπτώσεις της πανδημίας θα αφήσουν ισχυρό σημάδι για πολύ καιρό στους ανθρώπους αυτούς.

Για ορισμένα άτομα στην κοινότητα LGBTQ +, η πανδημία σήμαινε ότι έπρεπε να συνυπάρξουν με άτομα που δεν αποδέχονται το φύλο ή τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό. Τα ποσοστά αυτοκτονικού ιδεασμού είναι υψηλότερα μεταξύ των νέων το 2020, αλλά ειδικά μεταξύ των νέων LGBTQ +.

Τα κατώτερα οικονομικά στρώματα βλέπουν την ψαλίδα ανισότητας να μεγαλώνει και οι συνθήκες διαβίωσης και ασφάλειας γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες.  

Το απλό γεγονός είναι ότι η ανισότητα σκοτώνει, αναγνωρίζουν όλο και περισσότεροι σε όλον τον κόσμο, βλέποντας την αντιμετώπιση που έχουν άτομα διαφορετικής φυλής/χρώματος/καταγωγής/κοινωνικής τάξης σε σχέση με τον κορωνοϊό από τις κρατικές υποδομές σε διάφορες χώρες.

Υπάρχει φως στο τούνελ;

Το πνευματικό βάρος της πανδημίας διευκόλυνε την ειλικρίνεια και την ενσυναίσθηση γύρω από την ψυχική υγεία, κάτι που μπορεί να γίνει το κλειδί για την εξάλειψη του στίγματος, που αποτρέπει ακόμα και σήμερα ορισμένα άτομα από το να αναζητήσουν βοήθεια.

Ένα άλλο θετικό είναι ότι περισσότεροι άνθρωποι πρόσφεραν βοήθεια εξυπηρετώντας άλλους - είτε με δωρεές, είτε κάνοντας ψώνια σε γείτονες ή ζητωκραυγάζοντας αυτούς που εξυπηρετούν το κοινό καλό. Η ευγένεια έχει τα δικά της οφέλη για την ψυχική υγεία.

Μερικοί άνθρωποι βρήκαν παρηγοριά στις υπηρεσίες τηλεθεραπείας, μια αυξανόμενη τάση στη λήψη φροντίδας που μπορεί να είναι ευκολότερη και πιο προσιτή. Και πολλοί αποκτούν χόμπι και υγιεινές συνήθειες που προάγουν την ψυχική υγεία - συμπεριλαμβανομένου του διαλογισμού, της κηπουρικής, της υιοθέτησης κατοικίδιων ζώων ακόμα και του ψησίματος ψωμιού - ασχολίες που αποδεικνύεται ότι μπορούν να σε βοηθήσουν να αισθανθείς καλύτερα μερικές φορές.

Και πάνω απ’ όλα, το σημαντικότερο μάθημα που ένα χρόνο σου έδωσε η πανδημία είναι ότι είσαι κοινωνικό ον και τρέφεσαι από την ανάγκη σου για επαφή – ακόμα και σε συνθήκες σκληρού lockdown πρέπει να συνεχίσεις να φροντίζεις να έρχεσαι σε επαφή έστω και μέσω της οθόνης ή μέσω των δύο μέτρων απόστασης με τους δικούς σου ανθρώπους.

Η πανδημία έχει καταστήσει σαφές ότι παρόλο που όλοι νιώθουμε περισσότερο μόνοι από ποτέ, κανείς δεν πρέπει να είναι μόνος σε όλο αυτό, αλλά όλοι μαζί αποκτάμε δύναμη και μόνο μαζί μπορούμε να βγούμε πιο δυνατοί από την πανδημία. Ένα «μαζί» ωστόσο που θα στηρίζεται στην ασφάλεια, τη φροντίδα και τον σεβασμό των ιδιαίτερων αναγκών του ενός από του άλλου. Ειδικά ως προς την ψυχική υγεία κάθε βάρος γίνεται αυτομάτως μικρότερο όταν μοιράζεται.