Ιεροκλής Μιχαηλίδης: «Η δημόσια ζωή έχει γίνει σατιρική από μόνη της»

Δε μ’ αρέσουν οι τηλεφωνικές συνεντεύξεις. Θέλουν ταχύτητα και σου στερούν την προσωπική επαφή. Όμως, τι να κάνουμε που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αναγκαίες. Ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης, βρισκόταν εκτός Αθηνών και δε γινόταν να μη χρησιμοποιήσουμε την… τεχνολογία, για να επικοινωνήσουμε. Η αντίστροφη μέτρηση για τις συλλεκτικές παραστάσεις των Άγαμων Θυτών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη έχει ξεκινήσει. Και ήθελα λίγο πριν την έναρξη τους, να μιλήσω μαζί του. Να ταξιδέψουμε πίσω στο χρόνο, αλλά και μπροστά. Να μιλήσουμε για σάτιρα, για ομαδικότητα, για το παρόν και το μέλλον.

Έτσι και έγινε. Ο χρόνος λίγος αλλά η κουβέντα γεμάτη. Τόσο, που θεώρησα ότι δεν έχει νόημα να παρεμβάλλω τις ερωτήσεις μου. Παρακάτω, μοιράζομαι μαζί σου όσα άκουσα από τον γνωστό ηθοποιό και “πατέρα” των Άγαμων Θυτών. Νομίζω είναι ένας… μονόλογος που θα σε κάνει να κλείσεις εισιτήρια το συντομότερο.

Άγαμοι Θύται, η αρχή

Ήταν μια ιδεοληψία δική μου, ένας χώρος που με ενδιέφερε, αυτός ας πούμε του καμπαρέ και της επιθεώρησης αυτού του είδους, που δεν έχει και μεγάλη παράδοση στην Ελλάδα - είναι λίγοι οι άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί. Ήθελα να το κάνω με έναν πιο προσωπικό τρόπο.

Στην αρχή είχα αποπειραθεί σε κάποια καφεθέατρα να το κάνω περιστασιακά, αυτόνομα, ως θεατρικό διάλειμμα στη μουσική, αλλά δεν ήταν ενδιαφέρον. Με ενοχλούσε. Εκεί, όμως, γνωρίστηκα με μουσικούς, μπάντες και τραγουδιστές και κουβεντιάζοντας μαζί τους, είπαμε να κάνουμε ένα πράγμα να είναι απόλυτα ελεγχόμενο. Και έτσι ξεκίνησε μια παράσταση του ύφους αυτού που ξέρετε των Αγάμων.

Ήταν λίγο one man show με την έννοια ότι όλο τo θεατρικό κομμάτι το έκανα εγώ, τα παιδιά είχαν όλο το μουσικό κομμάτι και ήταν εναλλαγή κομικών σκετς, σατιρικών κειμένων και τραγουδιών.

Στην αρχή αυτό το πράγμα δεν πήγαινε καλά, δεν ερχόταν και πολύς κόσμος να μας δει για μερικούς μήνες. Ήταν αρκετά προκλητικό και «αιρετικό» για τα χρόνια που ξεκίνησε αλλά αυτό ήταν και το ενδιαφέρον.

Σιγά σιγά, μέσα από τη δουλειά, απέκτησε μια ταυτότητα και μια αισθητική και αποφάσισα να το εξελίξω βάζοντας και άλλους συνεργάτες. Έτσι οι Άγαμοι διένυσαν αυτά τα χρόνια  με μεγάλα κενά, δηλαδή τα 26 χρόνια είναι τα 14 ενεργά και τα 12 παύσεις, με πολλούς συνεργάτες που έχουν ξεπεράσει τους 40-50, δεν έχω κάτσει να τους μετρήσω.

Με κάποιους ανθρώπους έχουμε μεγαλύτερη και στενή σχέση όπως με τον Σταρόβα, που ήταν σε όλες τις παραστάσεις εκτός από μια χρονιά. Ξεκίνησε ως μουσικός και ενορχηστρωτής γιατί ήταν και παραμένει κορυφαίος μουσικός αλλά με το σπορ αυτό δεν είχε και πολύ σχέση. Βέβαια, εγώ διέβλεπα τη φυσική του κλίση στην κωμωδία. Αρνήθηκε κανά δυο χρόνια να συμμετέχει στο υπόλοιπο κομμάτι αλλά σιγά σιγά… πείστηκε και ακολούθησε. Μετά προστέθηκαν πολλά παιδιά και πήρε αυτή τη μορφή που πήρε.
 

Το όνομα "Άγαμοι Θύται" είναι από λογοπαίγνιο ενός κυρίου, έτσι λίγο ιδιόρρυθμου, που συναντούσαμε ως φοιτητές της δραματικής σχολής, απέναντι από το ΚΘΒΕ. Του άρεσαν τα λογοπαίγνια, οι καρκινικές επιγραφές, τα αινίγματα… Μεγάλος σε ηλικία, εμείς πιτσιρικάδες, ερχόταν και μας έκανε διάφορα παιχνίδια το βράδυ. Περνούσε από την παρέα, στα ξενύχτια μας, τα καλοκαίρια. Οπότε μου είχε εντυπωθεί. Αυτό καμιά δεκαριά χρόνια πριν τους Άγαμους. Όταν, λοιπόν, ξεκίνησαν οι Άγαμοι και έπρεπε να βγουν αφίσες, μου ήρθε ως… φλασιά, γιατί δεν ήθελα να δώσω προσωπικό χαρακτήρα, ήθελα να έχει μια ταυτότητα και να είναι ας πούμε μια ομάδα. Όχι με τη κλειστή έννοια ότι έχει συνεταίρους και μέλη γιατί έτσι δε γίνεται, αυτό διαλύεται από τον πρώτο χρόνο. 

Στην αρχή ειδικά, η οργάνωση της ομάδας ήταν πιο δύσκολη, γιατί δεν καθορίστηκε όλο το πλαίσιο αυστηρά. Όσο πήγαινε να κλείσει η ομάδα, τόσο πιο δύσκολο ήταν.

Επίτηδες άνοιξα την ομάδα, για να μπορούμε να έχουμε μια διαδικασία που είναι πιο συλλογική και να μην μπορούν οι εγωισμοί να διαλύσουν όλο το πράγμα.

Την ομάδα την κάνεις για να μπορεί να μιλάει ο άλλος και να είναι συνδημιουργός. Μ’ αρέσει η ανοιχτή διαδικασία της συνεργασίας, οπότε είναι όλοι δημιουργοί αλλά έχω τον τελικό λόγο.  Κάποιος πρέπει να πάρει την τελική απόφαση, δε μπορεί να είναι συλλογικό προϊόν.

Είναι ένα πολύ δύσκολο είδος που απαιτεί απλώς να ορίζεις την γραμμή πλεύσης του και από εκεί και πέρα να μπορεί ο καθένας να μπορεί να είναι δημιουργικός και να μην εξοκείλει. Δε μπορεί να μπει ένα αστείο πράγμα που εγώ το θεωρώ χυδαίο. Πρέπει κάποιος να πει "παιδιά αυτή είναι αυτή η ταυτότητα μέσα σε αυτά τα όρια λειτουργούμε". Αυτό είναι κάτι για το οποίο κατηγορείσαι πολλές φορές, ότι έκοψες κάτι πολύ καλό ή κράτησες κάτι που δεν άρεσε. Κάποιος πρέπει να το κάνει, όμως, και αυτός που πρέπει να το κάνει, μπορεί να κάνει και λάθη. Αλλά με αυτόν τον τρόπο προχωράει και έτσι αποκτάει το ύφος του και την ταυτότητα του. 

Στιγμές καλές στην πορεία των Άγαμων Θυτών, υπάρχουν χιλιάδες, κυριολεκτικά. Συγκλονιστικά καλές.

Οι κακές στιγμές είναι πάρα πολύ λίγες και όχι σημαντικές.

Τις συγκρούσεις τις βάζω στις καλές στιγμές, εκτός ελαχιστοτάτων εξαιρέσεων, γιατί συγκρούσεις υπήρχαν πολύ έντονες γιατί αυτό το κλίμα που περιέγραψα δημιουργεί συγκρούσεις. Μέχρι ένα βαθμό, όχι μόνο δε με ενοχλεί, το προκαλώ κιόλας. Μ’ αρέσει γιατί έχει αποτέλεσμα. Με την προϋπόθεση ότι οι συγκρούσεις δεν γίνονται σε επίπεδο ατομικό εγωισμών κλπ αλλά για το αποτέλεσμα της δουλειάς.

Μπορώ να πω, πολύ υποκειμενικά, ότι για μένα τα πιο ενδιαφέροντα χρόνια ήταν τα δύο πρώτα χρόνια. Ήταν τα πιο απολαυστικά, τα πιο δύσκολα και τα πιο παθιασμένα σε σχέση με τη δουλειά. Ήταν και όλο αυτό που έβλεπες, την πρώτη αποδοχή και την προοπτική ότι αυτό το πράγμα μπορεί να γίνει αποδεκτό, κάποιος να το αγαπάει και να αποκτήσει το κοινό του. Και μια γραφή  η οποία άρχιζε σιγά σιγά να διαμορφώνεται και να αποκτάει στιλ.

Δεν το περίμενα ότι θα φτάναμε εδώ. Μάλιστα θυμάμαι ένα καβγά που έγινε την πρώτη χρονιά για το αν αυτό το πράγμα θα μπορούσε να σταθεί έξω από το μικρόκοσμό του, δηλαδή έξω από ένα μικρό μαγαζί απέναντι από τα πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης - σχεδόν καταγώγιο, ήταν πιο «περιθωριακό»…Αν θα μπορούσε να σταθεί σε ένα πιο κεντρικό σημείο και να αποκτήσει ένα μεγαλύτερο κοινό και να αφορά περισσότερο κόσμο. Κι αν αυτό το πράγμα είναι ικανό, όχι εμπορικά αλλά καλλιτεχνικά, να αντέξει στο χρόνο, δηλαδή αν έχει κάτι να πει…

Το αν είχε κάτι να πει όντως, θα το κρίνουν οι άνθρωποι και η ιστορία. Η διάρκεια είναι μια καλή ένδειξη.

Η μισή μου επαγγελματική ζωή, από άποψη κόπου και ενασχόλησης, είναι οι Άγαμοι Θύται. Μπορεί να έχω κάνει πολλά άλλα πράγματα αλλά ποτέ δεν το άφησα σε δεύτερη μοίρα. Γιατί μπορεί να θέλω σε επίπεδο ψυχολογικό και στάσης να κρατάμε έναν ερασιτεχνισμό, αλλά από την άλλη έχει απόλυτα επαγγελματικό υπόβαθρο και αυστηρότητα, αλλιώς δε ζει. 

Αρνήθηκα πεισματικά να το πάμε όλο αυτό στην τηλεόραση, γιατί φοβόμουν ότι θα γίνει κάτι άλλο. Στην τηλεόραση θα χανόταν η πεμπτουσία της ατμόσφαιράς του. Η τηλεόραση έχει άλλο κώδικα και δεν μπορούσα να τον οικειοποιηθώ. 

Πρόθεσή μας είναι ο θεατής να ζει μια λυτρωτική εμπειρία. Να φύγει γεμάτος και πιο ελαφρύς από ότι ήρθε. 

Δε νομίζω ότι ποτέ το χιούμορ κάνει κακό. Ίσα ίσα, λειτουργεί ψυχωφέλημα. Υπάρχει καλής και κακής ποιότητας - το τι είναι καλή και κακή ποιότητα είναι άλλη κουβέντα. Ο χαβαλές νομίζω δεν είναι αξιόλογο κομμάτι του γέλιου και της κωμωδίας. Υπάρχουν πράγματα όμως που είναι υποδειγματικά. Και μέσα από αυτά είναι ότι υπάρχεις, παρηγορείσαι, μέσα από μια άλλη αισθητική. Είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής μας. Όλες οι λειτουργίες που έχουν να κάνουν με την τέχνη. Το γέλιο είναι το ίδιο σημαντικό. Δε μπορεί να λείπει από τη ζωή μας. 
 

Και μετά από τις συλλεκτικές παραστάσεις, τι;

Θα κάνουμε μια παύση μεγάλη και βλέπουμε. Το τι σημαίνει αυτό, θα δείξει. Eδώ και 4-5 χρόνια σκέφτομαι ότι κάποια στιγμή αυτό πρέπει να κλείσει. Αν δω ότι η χρονιά δε δουλεύει όπως θέλω θα κλείσει βίαια.

Από την άλλη, μια σκέψη που επεξεργάζομαι και διερευνώ πρακτικά είναι να περάσει σε καινούργια χέρια. Δηλαδή, αν πούμε ότι είναι ένα είδος δουλειάς με μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, αν δεν είμαι εγώ θα αλλάξει αισθητική και ταυτότητα, αλλά θα περάσει σε νεότερα χέρια και θα παραμείνει σαν είδος με νεότεορoυς ανθρώπους.

Ήδη έχω πει στους υπάρχοντες νεότερους, σιγά σιγά αρχίστε να σκέφτεστε ότι θα το αναλάβετε. Στην αρχή μπορεί να βοηθάω ή να υπάρχουμε μαζί αλλά θα αναλάβετε την ευθύνη. Γιατί συνήθως μου κάνουν κριτική και επιτίθενται και τους λέω οκ, θες; Κάν' το και θα έρθω να βοηθήσω, όχι να έχω την ευθύνη εγώ. Και νομίζω ότι κάποιοι αρχίζουν και το σκέφτονται οπότε αυτό είναι μια υγιής διαδικασία.

Δεν είναι θέσφατο, ούτε κανένα ιερό κειμήλιο. Μια δουλειά είναι που ξεκίνησε μόνο από το μεράκι, σχεδόν για πλάκα, ως πάρεργο, με πολύ σοβαρότητα, αγάπη, φανατισμό και πολλή κούραση. Αν χαλάσει, χάλασε.

Αν δεν περάσει στους νέους, θα κάνουμε ένα reunion που, βέβαια, πρέπει να κρατήσει 2-3 χρόνια για να προλάβουν να περάσουν όλοι οι συνεργάτες. Θα δείξει. Δε γίνεται να είμαστε - αν ζούμε κ είμαστε γεροί - 72 χρονών και να κάνουμε Άγαμους. Κάποια στιγμή πρέπει να κλείσει.

Το αντικείμενο της σάτιρας και το σήμερα

Οι εμμονές σου και τα πράγματα που σε απασχολούν, επί της ουσίας είναι ίδια. Σε ένα έργο κάθε ανθρώπου που κάνει μια ελάχιστη δημιουργία, η προβληματική είναι ίδια. Εξωτερικά φυσικά αλλάζουν, δε μπορεί τα γεγονότα να είναι αυτά καθαυτά ίδια. Ο τρόπος είναι που τα κάνει να συνδέονται. 

Για εμάς, τώρα, υπάρχει λιγότερο υλικό για σάτιρα, για δύο λόγους. Γιατί πρώτον, ο δημόσιος λόγος και η δημόσια ζωή έχει γίνει σατιρική από μόνη της. Ξεφεύγουν τόσο πολύ από τα όρια της υπερβολής που είναι παρωδία του εαυτού τους...

Σου κλέβουν τη δουλειά γιατί ένα από τα στοιχεία της κωμωδίας και της σάτιρας είναι η παραμόρφωση, η υπερβολή,  η παρωδία. Όταν ο άλλος είναι ήδη σε αυτά τα όρια, παίζει στα όρια της σοβαρότητας, εσύ πώς να το διακωμωδήσεις; Eίναι κωμικός από μόνος του.

Το άλλο που περιορίζει το υλικό για σάτιρα, είναι ότι συχνά προσπαθώντας να κοιτάξεις πίσω από τα πράγματα, μέσα από το παραμορφωτικό πρίσμα, μέσα στο χρόνο, αρχίζεις και στερεύεις. Είναι φυσιολογικό. Οπότε έχεις μια διαρκή αίσθηση να το κάνεις σα να είναι μια καινούργια ματιά, κάθε φορά να ξεκινάς από το μηδέν. Για να μην αρχίσεις να επαναλαμβάνεσαι με την κακή έννοια. 

Το Survivor, τα ριάλιτι, είναι παροδικά φαινόμενα και φυσιολογικά. Θα επανέρθει η ισορροπία. Η μυθοπλασία δε χάνει, θα κάνει λίγο χώρο, θα τον ανακτήσει. Να εξαφανιστεί δε γίνεται. Θα έχει ένα σταθερό κομμάτι, στην τηλεόραση, στο σινεμά, στο θέατρο.

Δε νομίζω ότι κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν άμεσα το κομμάτι τις ψυχαγωγίας. Μπορείς να δεις μέσα στις πιο δύσκολες εποχές αριστουργήματα στην τέχνη και σε περιόδους ευμάρειας να έχουμε μεγάλη υποχώρηση, να υπάρχει κρίση καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μπορεί να είναι μια παράμετρος το οικονομικό για παραγωγές αλλά δεν είναι αυτό το σημαντικό.

Κάποια στιγμή τα πράγματα θα επανέλθουν. Χρειαζόμαστε ανθρώπους με ταλέντο και μυαλό, με μεράκι και με όρεξη πολύ. Έχουμε καλό υλικό και οι νέοι είναι αξιόλογοι και σημαντικοί.

Τα δύσκολα είναι πέρα από το κομμάτι της ψυχαγωγίας ή της δημιουργίας. Το θέμα είναι που πάμε και αν θα υπάρχουμε σαν χώρα.

Υπάρχει Έλληνας που δεν το αναρωτιέται; Η ιστορία έχει μεγάλες εκπλήξεις και ανατροπές πολύ μεγάλες. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι ως κοινωνία να αντιμετωπίσουμε και τις δυσκολίες, να βγούμε και από  αυτές τις βαθύτερες κρίσεις που δεν είναι μόνο οικονομικές  είναι και πολιτισμικές και αξιακές. Πρέπει να κάνουμε μια μεγάλη δημόσια κουβέντα και να δούμε αν θα επιβιώσουμε ως έθνος, ως χώρα, και μετά να συζητάμε όλα τα άλλα.

INFO

«25 Χρόνια Άγαμοι Θύται»

22/6: Θέατρο Βράχων, Αθήνα

Επί σκηνής, πρωταγωνιστούν οι: Ιεροκλής Μιχαηλίδης, Δημήτρης Σταρόβας, Χρήστος Μητρέντζης, Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Γιώργος Χρυσοστόμου, Γιώργος Χατζής, Σοφία Παπουλάκου, Ρούλα Μανισάνου, Σπύρος Παπαδόπουλος. 

Σκηνοθεσία: Ιεροκλής Μιχαηλίδης

Κείμενα: Δήμητρα Παπαδοπούλου Χρ.Τολιάδης, Ιερ. Μιχαηλίδης
Ενορχηστρώσεις: Γιώργος Χατζής

Μουσική επιμέλεια: B. Gatz, Ιεροκλής Μιχαηλίδης
Ενδυματολογική επιμέλεια: Νικόλ Παναγιώτου

Βοηθός σκηνοθέτη - παραγωγής: Πένυ Μιχαηλίδου
Οργάνωση παραγωγής: Juanjo Corrales

Σχεδιασμός ήχου: Μιχάλης Αλεξάκης
Σχεδιασμός φωτισμού: Φίλιππος Τρέπας
Επικοινωνία : Μύρο Παπαδοπούλου

Παραγωγή: Ηχόχρωμα - LIVE ihohroma

Μουσικοί:

Γιάννης Αρβανιτάκης – τρομπόνι

Αποστόλης Παπαπέτρος – κοντραμπάσο

Χρήστος Ταμπουρατζής – κιθάρα

Θανάσης Τσαουσέλης – πιάνο

Μεχάκ Χατσατριάν – ακορντεόν

Γιάννης Ψάλτης – τύμπανα

Eπόμενες παραστάσεις:

27/6: Θέατρο ΕΗΜ - Φρόντζου, Ιωάννινα / Άγαμοι Θύται Pocket
29/6: Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη / 25 Χρόνια Άγαμοι Θύται
6/7: Θέατρο Μεσαιωνικής Τάφρου, Ρόδος / Άγαμοι Θύται Pocket
12/7: Χώρα Τόπος Τεχνών,  Λαμία / Άγαμοι Θύται Pocket