Αιμίλιος Χειλάκης: «Αν μπορούσα να φύγω θα άλλαζα πλανήτη, όχι χώρα»

Μετά την επιτυχημένη «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, o Αιμίλιος Χειλάκης και o Μανώλης Δούνιας συν-σκηνοθετούν φέτος την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Οι δύο σκηνοθέτες ακολουθούν τα πρότυπα της αρχαίας τραγωδίας, όπου όλοι οι χαρακτήρες του δράματος μοιράζονται σε τρεις υποκριτές. Έτσι, ο Αιμίλιος Χειλάκης γίνεται Κρέοντας και Ευρυδίκη, η Αθηνά Μαξίμου, Αντιγόνη και Τειρεσίας και ο Μιχάλης Σαράντης, Αίμονας, Σκοπός και Ισμήνη. Τα οκτώ μέλη του χορού αναλαμβάνουν το ρόλο των αφηγητών και διηγούνται την ιστορία της εμμονικής σχέσης των ηρώων με τα πιστεύω τους. Αυτά που τους οδηγούν στην καταστροφή τους, αφού ο Κρέοντας είναι αποφασισμένος να επιβληθεί και η Αντιγόνη αποφασισμένη να πεθάνει. Στο μεταξύ, οι πολίτες παραδομένοι στον φόβο, ψιθυρίζουν κρυφά, μα δεν τολμούν να αντιδράσουν, ενώ η πόλη παραμένει ακυβέρνητη.

«Από τη στιγμή που αποφασίσαμε με τον Μανώλη Δούνια να ξεκινήσουμε να σκηνοθετούμε, καταλάβαμε όχι μόνο ότι έχει πολύ ψωμί το κλασικό θέατρο -και δεν εννοώ μόνο τον Ευριπίδη και τον Σοφοκλή με τους οποίους έχουμε ασχοληθεί, εννοώ και τον Σαίξπηρ και τον Μολιέρο- αλλά επίσης, δίνει λύσεις και απαντήσεις σε προβληματισμούς που έχει ο ηθοποιός και ο σκηνοθέτης στη δραματουργία: Τι είναι δηλαδή ο ψυχολογισμός; Τι είναι μπαίνω στο ρόλο; Αυτό το βάσανο του Έλληνα ηθοποιού ‘’μπήκες στο ρόλο; Όχι δεν μπόρεσα ήτανε άλλος μέσα’’, χα χα! Αυτά είναι ψευδοπροβληματισμοί που μας έχουν γεννηθεί από μεγάλους δασκάλους όπως ο
Στανισλάφσκι ή ο Άντλερ, ότι ο ηθοποιός πρέπει να γίνεται ένα με το χαρακτήρα.
Το κλασικό θέατρο δεν το ζητάει αυτό -και δη το αρχαίο δράμα. Γι’ αυτό και εμείς μελετάμε το ύφος των τριών υποκριτών που σε βοηθάει να μην είσαι ψυχολογικά δοσμένος στο ρόλο. Εγώ παίζω τον Κρέοντα, αλλά παίζω και την Ευριδίκη, η Αθηνά παίζει την Αντιγόνη και τον Τειρεσία. Αν παίζαμε μόνο την Αντιγόνη και τον Κρέοντα θα ήμασταν δύο πολύ κλειστά κυκλώματα, όσο κι αν θέλαμε να είμαστε ανοιχτοί να παίξουμε την ψυχολογία του ρόλου. Το αρχαίο δράμα δεν το ζητάει αυτό, δεν υπαινίσσεται κάτι, τα πράγματα είναι φανερά. Οι υπαινιγμοί έχουν έρθει στο θέατρο του 19ου και 20ου αιώνα, σε μεγάλους συγγραφείς βέβαια. Εμείς θέλουμε να ξαναβρούμε ποια είναι η ενέργεια του ηθοποιού επί σκηνής. Είναι το να ζήσει την ιστορία ή να σου πει την ιστορία; Εμείς θέλουμε να λέμε τις ιστορίες, όχι να τις παίζουμε ή να τις ζούμε».

Το κλασσικό θέατρο σε κάνει καλύτερο ηθοποιό; Είναι κάτι από το οποίο πρέπει να περάσουν όλοι;
«Η ενασχόληση με τα μεγάλα κείμενα πάντα σε κάνει πιο πλούσιο στη γνώση σου. Στην εμπειρία σου στην υποκριτική είναι θέμα καθαρά του κάθε ηθοποιού. Πάντως, σίγουρα το να πάρεις την «Αντιγόνη» και να την μελετήσεις για να καταλάβεις τι είναι ο δημόσιος και ιδιωτικός λόγος σε μία εποχή όπου τα πάντα γίνονται σχεδόν κρυφά είναι σπουδαίο. Γιατί, ενώ ζούμε στην εποχή της πληροφορίας, η πολλή πληροφορία ουσιαστικά θολώνει. Όταν λοιπόν καταλάβεις ότι αυτά τα κείμενα σου δίνουν πολύ ωραίες ερωτήσεις για το ποιος είσαι, τι είσαι, που ανήκεις, σε ποια πολιτεία ανήκεις -το αρχαίο δράμα ήταν ένα εργαλείο της αθηναϊκής δημοκρατίας- όταν μπεις σε αυτή την διαδικασία αρχίζεις να καταλαβαίνεις. Είναι βραχύς ο βίος μας και πρέπει να προλάβουμε να καταλάβουμε πολλά πράγματα».

Και Κρέοντας και Ευρυδίκη επί σκηνής. Όχι μόνο άλλα φύλα αλλά και διαφορετικές ψυχοσυνθέσεις. Σας δυσκόλεψε αυτό;
«Επειδή ακριβώς δεν ψάξαμε την ψυχολογία του κάθε ήρωα, δεν μας δυσκόλεψε καθόλου. Πολύ συχνά μάς ρωτάνε αν είναι δύσκολο να παίζουμε δύο ή τρεις ρόλους σε ένα δράμα. Όχι, είναι πιο απελευθερωτικό γιατί ακολουθείς το ρυθμό της σκηνής, τον ρυθμό τον των λόγων. Και η μετάφραση του Μπλάνα σε διευκολύνει έτσι κι αλλιώς περισσότερο στο να αφεθείς στα κύματα των λέξεων και των εννοιών κι
όταν όλο αυτό φτάνει στα αυτιά του θεατή είναι μία ολοκληρωμένη ιστορία. Το σημαντικό για μας είναι να πούμε την ιστορία. Κι αυτό είναι και το μότο μας τα τελευταία πέντε χρόνια που κάνουμε σκηνοθεσίες».

Αυτό το έργο έχει κάποια σχέση με τη σημερινή πραγματικότητα, συμβολικά; Η κοινωνία είναι φοβισμένη, δεν αντιδρά…
«Αν κάνουμε το λάθος να πάρουμε αυτές τις ιστορίες και να τις βάλουμε στο σήμερα για να επιβεβαιώσουμε το αρνητικό ή το θετικό πρόσημο για την εποχή μας, χάνουμε κάτι από το μεγαλείο τους».

Όταν παίζετε με την Αθηνά Μαξίμου (είναι η σύζυγός του) νιώθετε ασφάλεια ή αγωνία; Ή την αντιμετωπίζετε σαν οποιοδήποτε άλλον ηθοποιό;
«Την αντιμετωπίζω ως οποιονδήποτε άλλο ηθοποιό που είναι τόσο εξαιρετικός και τόσο σπουδαίο εργαλείο και μπορώ να νιώθω ασφάλεια. Όταν έχεις έναν άνθρωπο που είναι μελετημένος και παιδεμένος, ακόμα και το λάθος του επί σκηνής έχει μία σκέψη μέσα του, μπορείς να αφεθείς σε κάτι που είναι πραγματικό και όχι σε κάτι το οποίο έτυχε. Δεν έτυχε. Πέτυχε. Οι εξ αγχιστείας συγγενείς σου, όπως είναι ο σύζυγος, ο φίλος ένας άνθρωπος που έχεις διαλέξει να είναι στη ζωή σου είναι μεγάλες αποφάσεις. Και ειδικά στα ζευγάρια όπως είμαστε εμείς που μετράμε 15 χρόνια μαζί, αυτό σημαίνει ότι έχουν απαντηθεί ακόμη και μικρές και μεγάλες ερωτήσεις. Εξ αγχιστείας συγγενείς είναι και ο άνθρωποι με τους οποίους επιλέγεις να δουλεύεις μαζί. Τέτοιοι είναι και ο Μανώλης Δούνιας και έχει γίνει και ο Μπλάνας».

Είναι ο ένας για τον άλλον αυστηρός κριτής;
«Πιο αυστηροί κριτές δεν υπάρχουν. Όμως δεν έχεις έναν άνθρωπο που σε κρίνει απλά για να σου σπάσει τα νεύρα, σε κρίνει σε σχέση με το στόχο που έχεις βάλει και σου λέει αν παρεκκλίνεις ή όχι».

Είστε δύσκολος, ιδιότροπος άνθρωπος;
«Για κάποιους το να λες τη γνώμη σου είναι η ιδιορρυθμία, άρα ναι, είμαι. Μου λένε όλοι ‘’μη λες συνεχώς τη γνώμη σου για τα πολιτικά πράγματα’’ και απαντώ ‘’μα τη λέω ούτως ή άλλως ανεβαίνοντας στη σκηνή’’. Αυτό είναι ιδιοτροπία. Κάποιοι άλλοι θέλουν να είναι ήσυχοι στη γωνιά τους».

Δεν την αντέχουν οι άνθρωποι την αλήθεια νομίζετε;
«Δεν αντέχουν να σκεφτούν καταρχήν τι είναι η αλήθεια. Εγώ απολαμβάνω να πω τη γνώμη μου και να ακούσω τη δική σου γιατί ξέρω ότι στο βάθος η διχογνωμία μας μπορεί να γεννήσει μία καινούργια θέση που θα μας πείσει και τους δύο. Είμαι άνθρωπος της συζήτησης, δεν αντέχω τους ανθρώπους που δεν δέχονται με τίποτα ότι πέρα από τη γνώμη τους δεν υπάρχει κάτι άλλο. Η απολυτότητα ενέχει και το τέλος μέσα της. Θες να πεθάνεις; Τόσο γρήγορα τα έχεις βρει τα πράγματα; Εγώ θα σε ακούσω γιατί μπορεί να έχεις καταλάβει κάτι βαθύτερο από μένα ή πιο επιφανειακό από μένα που θα μου δώσει μία λύση και θέλω να σε ακούσω».

Έτσι όπως το ακούω να φανταστώ ότι συγχωρείτε και εύκολα;
«Κοίτα, όταν αποφασίσω να μη συγχωρήσω, δεν συγχωρώ με τίποτα! Δεν συμβαίνει συχνά αλλά συμβαίνει. Δεν θεωρώ τους ανθρώπους βλάκες. Θέλω πάντα να τους ακούω, πάντα κάτι έχουν να πουν. Βλακεία είναι να θεωρείς ότι αυτό που λες εσύ είναι οπωσδήποτε το σωστό. Έχει τύχει να μιλήσω για την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας με έναν οικονομολόγο, με άνθρωπο της κυβέρνησης, με άνθρωπο της αντιπολίτευσης και ακούω νέες θέσεις και νέες πραγματικότητες. Και λέω ‘’εγώ ξέρω ποια είναι η οικονομική πραγματικότητα γιατί τη βιώνω στην τσέπη μου’’ αλλά ακούω τις αιτήσεις τους τα αιτιατά τους και αρχίζω να διαμορφώνω καινούργια άποψη».

Η Ελλάδα έχει μέλλον;
«Το πρόβλημα το έχει η Ευρώπη, η Ελλάδα ακολουθεί. Η Ελλάδα δεν αυτοτροφοδοτείται. Όλοι μου λένε ότι έχουμε τους πολιτικούς που μας αξίζουν. Όχι, αυτό είναι λαϊκισμός. Στην πραγματικότητα οι πολιτικοί έχουν τους ψηφοφόρους που τους αξίζουν. Μέγα ψέμα είναι επίσης. ότι υπάρχει τεμπέλης λαός. Δεν υπάρχει. Το θέμα είναι πως το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει ορίσει το τι είναι ο πλούτος.

Εμείς οι Έλληνες είμαστε μιας συγκεκριμένης Παιδείας, η οποία ακόμα δεν έχει ξεχωρίσει τον χριστιανό από τον πολίτη. Εγώ όταν ήμουν στο δημοτικό νόμιζα ότι ο Πλάτωνας είναι χριστιανός γιατί είχαμε συνδέσει το Βυζάντιο με την αρχαία Ελλάδα. Δεν έχουν καμία σχέση αυτά. Όταν λοιπόν εμείς οι Έλληνες που ψηφίζουμε, νομίζουμε ότι είμαστε καλύτεροι του κόσμου, ότι είμαστε απόγονοι του Πλάτωνα, του Σοφοκλή, του Σωκράτη -που απόγονοι αυτών είναι όλη η Κεντρική Ευρώπη πολύ πιο νωρίς από μας λόγω Αναγέννησης και Διαφωτισμού- όταν λοιπόν εμείς ξαφνικά διεκδικούμε προστατευόμενη ονομασία προέλευσης του Σοφοκλή, κάπου κάνουμε λάθος και έτσι θα ψηφίσουμε. Θα ψηφίσουμε αυτόν ο οποίος δεν θα μας πει το πραγματικό πρόβλημα, αλλά θα γιγαντώσει ένα πρόβλημα στο οποίο θεωρεί ότι αυτός μπορεί να δώσει λύση. Για να γυρίσουμε λοιπόν στο ερώτημά σου αν η Ελλάδα έχει μέλλον, θα σου πω ότι η Ευρώπη δεν έχει μέλλον όταν αφήνει μία χώρα να χρωστάει για 60 χρόνια».

Θα φεύγατε από την Ελλάδα;
«Δεν μπορώ να φύγω. Πρέπει να αλλάξω δουλειά και να κάνω κάτι που δεν θα μου δημιουργεί πρόβλημα με τη γλώσσα».

Αν μπορούσατε όμως θα φεύγατε ή είστε από εκείνους που λένε ότι μένουν εδώ για να στηρίξουν την πατρίδα τους;
«Αν μπορούσα να φύγω θα άλλαζα πλανήτη, όχι χώρα».

Καταλαβαίνω ότι δεν θα πηγαίνατε στην Ευρώπη αφού θεωρείτε ότι δεν έχει μέλλον. Στην Αμερική θα πηγαίνατε;
«Όχι δεν θα πήγαινα γιατί δεν υπάρχει Κοινωνικό Κράτος πουθενά στον κόσμο αυτή τη στιγμή. Δεν θα νιώσω ασφαλής. Το μεγάλο πρόβλημα του φιλελευθερισμού είναι ότι δεν δέχεται το Κοινωνικό Κράτος και Κοινωνικό Κράτος σημαίνει δωρεάν υγεία, δωρεάν παιδεία, δωρεάν μετακινήσεις, ό,τι μπορεί να κάνει έναν πολίτη να είναι παραγωγικός: να έχει την υγεία του, την παιδεία του και να μπορεί να πηγαίνει στη δουλειά του».

Σας κερδίζει όλο και περισσότερο η σκηνοθεσία;
«Όχι, δεν έχω σκηνοθετήσει κάτι που δεν παίζω. Δεν ορίζω τον εαυτό μου σκηνοθέτη. Αν ήμουν θα άφηνα την παράσταση στην γενική πρόβα. Και δεν σκέφτομαι, μέχρι στιγμής, να γίνω σκηνοθέτης. Δεν μου αρέσει. Θέλω να είμαι παρών και στην πρεμιέρα αλλά και στην τελευταία παράσταση».

Σας λείπει η τηλεόραση;
«Έχω μία στο σπίτι».

Κατάλαβα. Ωστόσο, σάς έχουν κάνει προτάσεις τα τελευταία χρόνια;
«Ναι, αρκετές και έχω πει όχι γιατί δεν μου ταιριάζουν οι συνθήκες. Εμείς κάποτε κάναμε 7 μέρες το κάθε επεισόδιο, αυτό σημαίνει 6 λεπτά ωφέλιμου χρόνου την ημέρα. Δηλαδή κάναμε 10 ώρες γύρισμα και βγάζαμε 6 λεπτά που θα ήταν μέρος του υλικού που θα προβαλλόταν. Άρα είχες το χρόνο έστω να μάθεις τα λόγια σου. Τώρα γίνονται μία ή
δύο μέρες το κάθε επεισόδιο. Δηλαδή θα γυρίσεις 20 λεπτά την ημέρα; Και πότε στο διάολο θα μάθεις τα λόγια σου; Δεν υπάρχουν οι συνθήκες για τη μυθοπλασία και αποδεικνύεται από τα τελικά προϊόντα».

Έχετε μετανιώσει για κάποια συνεργασία που έχετε κάνει στην τηλεόραση;
«Και βέβαια! Στην τηλεόραση πάντως για λιγότερες από ότι στο θέατρο. Και δεν έχει σημασία αν ήταν επιτυχία το τελικό προϊόν, μετάνιωσα τη συνεργασία. Εμένα οι δουλειές μου πάντα βαφτίζονται από τις συνεργασίες. Αν ρωτήσεις άλλους συναδέλφους μπορεί να σου πουν ‘’εγώ πήγα είπα τα λόγια μου, τελείωσα και όλα καλά’’. Δεν με ενδιαφέρει αυτό».

Δηλαδή υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με τους οποίους δεν θα συνεργαζόσασταν ξανά…
«Βέβαια. Για ποιο λόγο να ταλαιπωρηθούμε; Πάντως είναι λιγότεροι από αυτούς με τους οποίους θέλω να συνεργαστώ. Ξέρεις, είμαστε πολύ γνωστοί σε αυτή τη δουλειά και ξέρουμε πια με ποιους ταιριάζουν τα χνώτα μας. Γνωρίζεις ποιος είναι ο εύκολος, ποιος είναι ο δύσκολος μετά από τόσα χρόνια ξέρεις ποιος είναι αυτός ο οποίος μπορεί να είναι θαυμαστός, αλλά τελικά δεν θέλεις με τίποτα να βρεθείς μαζί του. Δεν παύεις να τον θαυμάζεις στο τελικό του αποτέλεσμα, απλά λες ‘’προτιμώ να τον βλέπω να παίζει παρά να παίζω εγώ μαζί του’’. Μεγαλώνοντας, δεν έχω πια τον χρόνο να αντέξω τις παραξενιές. Προτιμώ να βρεθώ με ανθρώπους που δεν θα είναι παράξενοι, βάσει της δικής μου βαθμίδας παραξενιάς. Βέβαια, με κάποιους από αυτούς έχουμε συνεργαστεί και δεύτερη φορά, αλλά το τρις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού. Η μεγαλύτερη διάψευση των προσδοκιών σου είναι να βλέπεις ότι κάποιος ασχολείται πιο πολύ με τον εαυτό του παρά με το τελικό αποτέλεσμα. Εμένα αυτό με ξενερώνει και λέω ‘’γεια σας κ να είστε καλά΄΄».

Βλέπετε τηλεόραση;
«Κατά βάσιν όχι. Όταν γυρίζουμε με την Αθηνά στο σπίτι στις 2 τη νύχτα, αποφεύγουμε να βλέπουμε πράγματα που ξέρουμε ότι δεν θα μας αρέσουν, οπότε προτιμούμε να απολαμβάνουμε ταινίες στα συνδρομητικά κανάλια».

Δελτία ειδήσεων παρακολουθείτε;
«Θα χάσω εγώ αυτές τις κωμωδίες; Είναι υπέροχες κωμωδίες τα δελτία ειδήσεων. Απλώς, ακόμη δεν έχουν αποφασίσει να μας πουν καθαρά ‘’παιδιά ελάτε, ξεκινάμε να σας πούμε την προπαγάνδα μας έναντι του θέματος που σας απασχολεί’’. Λοιπόν, όχι, δε βλέπω ειδήσεις».

Συμβαίνει στους περισσότερους ανθρώπους με δημόσια εικόνα και λόγο. Εσείς που έχετε και όλο το «πακέτο», είστε εξαίρετος ηθοποιός, όμορφος, γοητευτικός, επιτυχημένος, καταλάβατε κάποια στιγμή ότι… ψωνιστήκατε; Ότι «καβαλήσατε το καλάμι»;
«Να στο πω λαϊκά; Να το καβαλήσεις το καλάμι, αλλά μην το χρησιμοποιήσεις για άλλη χρήση… Δεν είναι κακό να πανηγυρίσεις κάποια στιγμή για ένα επίτευγμα σου. Ναι, έχω περάσει από αυτή τη φάση, αν δεν την περάσεις σημαίνει ότι είσαι σαμάνος ή μοναχός. Θέλω να πιστεύω ότι το ξεπέρασα».

Μετά την «Αντιγόνη», τι θα κάνετε;
«Τον χειμώνα η Αθηνά και εγώ θα ανήκουμε στον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη. Η Αθηνά θα είναι στον «Βυσσινόκηπο» που θα σκηνοθετήσει ο Κωνσταντίνος κι εγώ θα είμαι, όπως και πέρυσι, στην παράσταση «Ο Φάρος» που σκηνοθετεί ο ίδιος. Και από σχέδια άλλο τίποτα, να φάνε και οι κότες. Δικές μας ιδέες πια, με την Αθηνά και τον Μανώλη (Δούνια) που σκεφτόμαστε να κάνουμε διάφορα. Και έχουμε βρει και έναν πολύ μεγάλο σύμμαχο, τον Μάριο Τάγαρη, στην παραγωγή».

INFO
“Αντιγόνη” του Σοφοκλή
Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας
Σκηνοθεσία: Αιμίλιος Χειλάκης - Μανώλης Δούνιας
Διασκευή: Μανώλης Δούνιας
Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης
Σκηνικά-Κοστούμια: Εύα Νάθενα
Κίνηση: Αγγελική Στελλάτου
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Μουσική Διδασκαλία-Ακορντεόν: Άννα Λάκη
Βοηθός Σκηνοθετών: Αλέξανδρος Βάρθης
Βοηθός Σκηνογράφου: Ερατώ Τσάτσου
Βοηθός Ενδυματολόγου: Δανάη Ψωμοδότη
Φωτογράφος: Μαριλένα Αναστασιάδου
Παραγωγή: Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη

Ερμηνεύουν: Αθηνά Μαξίμου, Αιμίλιος Χειλάκης, Μιχάλης Σαράντης
Χορός: Σωκράτης Πατσίκας, Παναγιώτης Κλίνης, Κρις Ραντάνοφ, Σμαράγδα Κάκκινου, Μαρία Τζάνη, Πάρις Θωμόπουλος, Τίτος Λίτινας, Άννα Λάκη.

Τα σημεία της περιοδείας θα τα βρεις εδώ: https://www.viva.gr/tickets/theater/periodeia/antigoni-tou-sofokli/