Skip to main content

INTERVIEW

Τζέφρυ Ευγενίδης: «Μεγάλωσα σε έναν δρόμο που λέγεται Middlesex Boulevard»

Στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα ο βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας συναντήθηκε με δημοσιογράφους. Η Γωγώ Καρκάνη και το AllYou.gr ήταν εκεί.


Γωγώ Καρκάνη

«Οι άντρες είχαν συχνά την άποψη ότι οι γυναίκες τους παραπονιόνταν υπερβολικά. Όμως αυτό ήταν ένα παράπονο από μόνο του. Ένας τρόπος που είχαν οι άντρες να κλείνουν το στόμα των γυναικών. Κι όμως, η Ντέλλα και η Κάθυ ήξεραν πως για ένα μέρος της δυστυχίας τους έφταιγαν οι ίδιες. Άφηναν τα πράγματα να κακοφορμίζουν, έπεφταν σε κατάθλιψη, κατσούφιαζαν. Ακόμα κι αν οι άντρες τους τις ρωτούσαν τι δεν πήγαινε καλά, εκείνες δεν έλεγαν. Τους καλάρεσε να το παίζουν θύμα. Για να βρουν παρηγοριά, έπρεπε να απαρνηθούν τον εαυτό τους».

Το απόσπασμα προέρχεται από την πρώτη συλλογή διηγημάτων του Τζέφρυ Ευγενίδη «Δελτία παραπόνων» (εκδ. Πατάκη), που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά σε μετάφραση της Άννας Παπασταύρου, και συγκεκριμένα από το διήγημα «Παραπονιάρες». Είναι ενδεικτικό του χαρίσματος του Ελληνοαμερικανού συγγραφέα να χτίζει στο χαρτί ολοζώντανους χαρακτήρες, ακόμα και πολύ διαφορετικούς από εκείνον, και να συλλαμβάνει τις δυναμικές που αναπτύσσονται μεταξύ τους. 

Και αυτή, αναμφίβολα, δεν είναι η μοναδική από τις συγγραφικές αρετές του Ευγενίδη. Το λογοτεχνικό ντεμπούτο του, «Αυτόχειρες παρθένοι» (εκδ. Libro), που έγραψε σε ηλικία μόλις 33 ετών, μεταφράστηκε σε δεκάδες διαφορετικές γλώσσες και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τη Σοφία Κόπολα, ενώ το δεύτερο μυθιστόρημά του, «Middlesex» (εκδ. Πατάκη), με ήρωα έναν ίντερσεξ χαρακτήρα, την Καλλιόπη/Καλ Στεφανίδη, του χάρισε το Πούλιτζερ. 

middlesex.jpg

Πριν από λίγες μέρες ο Τζέφρυ Ευγενίδης επισκέφτηκε τη χώρα μας -στο πλαίσιο της διοργάνωσης Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα του Βιβλίου 2018 και με χορηγό το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος- και συναντήθηκε με δημοσιογράφους στο Δημαρχιακό Μέγαρο. Η ευγένεια, ο σεβασμός, η προθυμία με τις οποίες απάντησε στις ερωτήσεις μας επιβεβαίωσαν ότι αυτές οι αρχές είναι θεμελιώδεις σε έναν άνθρωπο με ουσιαστική παιδεία. 

Αυτή είναι η ερώτηση που του κάναμε ως AllYou.gr και η απάντηση που μας έδωσε:

Τι χρειάζεται για να δομηθούν σε ένα λογοτεχνικό έργο χαρακτήρες τόσο διαφορετικοί από τον ίδιο το συγγραφέα; Είναι ένα είδος ταλέντου, πιστεύετε;

«Πάντα χρειάζεται να βρω κάτι κοινό ανάμεσα στη δική τους και τη δική μου εμπειρία. Δεν πιστεύω ότι η δική μου ζωή είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα και δραματική και δεν γράφω συχνά γι’ αυτήν. Αλλά αν γράφω για ένα χαρακτήρα σαν τον Καλ Στεφανίδη πρέπει να μοιράζομαι μαζί του κάποια στοιχεία για να μπορώ να δω μέσα του. Γι’ αυτό [ο Καλ] γεννιέται την ίδια χρονιά με εμένα, στην ίδια πόλη, ενώ η γιαγιά και ο παππούς του επίσης προέρχονται από τη Μικρά Ασία.

»Μεγάλωσα σε ένα δρόμο που λέγεται Middlesex Boulevard, ουσιαστικά μια αναφορά στην Αγγλία, που όμως στα αγγλικά σημαίνει και κάτι άλλο, ότι κάνεις αλλαγή φύλου. Έτσι η δική μου ζωή πολλές φορές μπαίνει μέσα στο βιβλίο. Με κάθε χαρακτήρα που γράφω.

»Στους χαρακτήρες των “Δελτίων παραπόνων” έχω ένα μεσήλικα Βρετανό φυσικό και μια έφηβη Ινδή, και οι δύο πολύ διαφορετικά άτομα από εμένα. Και προσπαθούσα να δω πώς θα τους προσεγγίσω. Με την Ινδή άρχισα λοιπόν να σκέφτομαι πολλούς από τους φοιτητές που είχα στο Πρίνστον. Φίλους Βρετανούς φυσικούς δεν έχω, αλλά έχω κοσμολόγους. Οπότε [όταν χτίζω ένα χαρακτήρα] σκέφτομαι τι έχω παρατηρήσει σε όλα αυτά τα άτομα και προσπαθώ να φανταστώ το εξής: αν τον έπαιζα ως ρόλο σε μια ταινία, σε μια θεατρική παράσταση, τι θα προσπαθούσα να περάσω; Η δόμηση χαρακτήρων πολύ διαφορετικών από εμένα είναι λοιπόν ένας συνδυασμός αναμνήσεων, θεατρικής προσέγγισης, ενσυναίσθησης και έρευνας στους γύρω μου».

deltia.jpg

Απόλαυσε παρακάτω και μερικά αποσπάσματα από ό,τι είπε σε άλλους δημοσιογράφους της συνάντησης στο Δημαρχιακό Μέγαρο.

Για τη μητέρα του, που ενέπνευσε έναν από τους βασικούς χαρακτήρες στις «Παραπονιάρες»:

«Η μητέρα μου ήταν βιβλιόφιλη, αυτή με μύησε στα βιβλία και με υποστήριξε πολύ στη συγγραφή μου. Όταν ήμουν στο πανεπιστήμιο μού έστελνε βιβλία που οι χαρακτήρες σε όλα τους ήταν νεαροί άντρες που ήθελαν να γίνουν συγγραφείς! Τώρα βλέπω ότι μου τα έστελνε για να με υποστηρίξει στην καλλιτεχνική μου αναζήτηση. Πάντα είχα μια βαθιά σχέση με τη μητέρα μου μέσω των βιβλίων.

»Όταν μεγάλωσε, λίγα χρόνια πριν πεθάνει, άρχισε να πάσχει από άνοια. Όπως πολλά ενήλικα παιδιά ατόμων με Αλτσχάιμερ, άρχισα να γράφω γι’ αυτό και να καταλαβαίνω ότι υπήρχαν πολλές ιστορίες από τη σκοπιά του παιδιού που βλέπει τον πατέρα ή τη μητέρα του, κάποιον που ήταν ισχυρό πρότυπο, να χάνει την εξουσία του, να αποδομείται. Σκέφτηκα λοιπόν ότι έπρεπε να προσεγγίσω το θέμα από άλλη σκοπιά. Άρχισα να σκέφτομαι ποιο ήταν το κομμάτι της ζωής της μητέρας μου για το οποίο γνώριζα τα λιγότερα και κατάλαβα ότι ήταν μια φιλία που είχε με μια γυναίκα 25 χρόνια νεότερη, στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής της, με την οποία συζητούσαν για βιβλία που είχαν διαβάσει.

»Ένα από τα βιβλία που αγαπούσαν ήταν το “Two Old Women”, μια ιστορία θάρρους και προδοσίας της Velma Wallis, μιας συγγραφέα από την Αλάσκα. Η μητέρα μου στο τέλος της ζωής της το έβρισκε πολύ δύσκολο να διαβάζει. Και αυτό το βιβλίο το ήξερε πολύ καλά, έτσι μου ήρθε η ιδέα [στο διήγημα] να της το φέρει η φίλη της, σαν φάρμακο, γιατί μπορούσε να το διαβάσει. Αυτή την ιστορία την έγραφα επί σειρά ετών, καθώς η κατάσταση της μητέρας μου επιδεινωνόταν, μέχρι που κατέληξε. Γι’ αυτό και το βιβλίο το έχω αφιερώσει σε αυτήν».

Για το βραβείο Πούλιτζερ και την επιρροή του στη συγγραφή:

«Ήμουν στην Πράγα, σε ένα λογοτεχνικό φεστιβάλ, όταν έμαθα τα νέα για το Πούλιτζερ. Επέστρεφα στο ξενοδοχείο ένα βράδυ και απέξω ήταν ένας νεαρός φωτογράφος, που ήθελε να με φωτογραφίσει. Δεν είμαι και ο Μπόνο, οπότε αυτό μου έκανε κάπως εντύπωση! Τον ρώτησα γιατί και μου λέει: α, μόλις κέρδισες το Πούλιτζερ! Ήταν η πρώτη φορά που το άκουγα. Νόμιζα ότι είχε κάνει κάποιο λάθος.

»Ουσιαστικά [το Πούλιτζερ] δεν κάνει τη συγγραφή ευκολότερη ή δυσκολότερη. Γράφεις το επόμενο βιβλίο και έχεις τα ίδια συναισθήματα με τότε που πρωτοάρχισες. Δεν ξέρεις τι θα είναι το βιβλίο, αν μπορείς να το γράψεις, η πίεση είναι περισσότερο εσωτερική παρά εξωγενής».

senario.jpg

Για το «Middlesex», την ταυτότητα φύλου και την ελεύθερη βούληση:

«Όταν κυκλοφόρησε το "Middlesex" το θέμα του ήταν μάλλον αποτρεπτικό για πολλούς αναγνώστες. Στην αρχή δεν πούλησε και πολλά αντίτυπα. Ουσιαστικά το Πούλιτζερ έστρεψε τα βλέμματα στο βιβλίο και τότε άρχισε να γίνεται πολύ πιο δημοφιλές, αλλά πέρασαν πολλά χρόνια για να συμβεί αυτό.

»Τη δεκαετία του ’70, όταν μεγαλώνει η Καλ Στεφανίδη, η κυρίαρχη άποψη ήταν ότι το φύλο δομείται κοινωνικά: ότι αν έχουμε ένα μωρό και με θηλυκά και με αρσενικά γεννητικά όργανα ή μεταξύ των δύο, ο φυλετικός ρόλος του θα εξαρτηθεί από το πώς θα επιβληθεί κοινωνικά. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτό δεν λειτούργησε, δηλαδή κάποια άτομα είχαν μεγαλώσει ως άντρες ή ως γυναίκες αλλά αυτό αντικρουόταν με τις εσωτερικές τους ανάγκες. Το "Middlesex" εστιάζει στο ότι το φύλο καθορίζεται από πολλούς παράγοντες: το χρωμόσωμα, το γενετικό υλικό, τις ορμόνες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τον κοινωνικό περίγυρο, το περιβάλλον… 

»Και αυτό ισχύει για όλους μας, για όλα τα γενετικά θέματα. Όλοι μας έχουμε γονίδια, τα οποία όμως αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον που τα ενεργοποιεί ή απενεργοποιεί. Το βιβλίο αυτό λοιπόν αναφέρεται στην έννοια της ελεύθερης βούλησης και στην ελευθερία ότι δεν ζούμε σε ένα γενετικώς προκαθορισμένο σύμπαν όπου πρέπει να πραγματοποιήσουμε ό,τι “λένε” τα γονίδιά μας. Αλλά ότι έχουμε ένα προσχέδιο μέσα μας το οποίο αλλάζει από το περιβάλλον μας, αλλά και μέσω της δικής μας βούλησης, μέσα από την οποία μπορούμε να αλλάξουμε και το περιβάλλον μας».

»Δεν θα έγραφα το Middlesex τώρα, γιατί δεν με ενδιαφέρει να ακολουθήσω ένα trend. Με ενδιαφέρει κάτι πριν γίνει κοινότοπο και mainstream. Έγραψα αυτό το βιβλίο γιατί με απασχολούσε εμένα, είχε να κάνει με τα δικά μου ενδιαφέροντα όσον αφορά τη λογοτεχνική εκπροσώπηση χαρακτήρων που έχουν αλλάξει φύλο και την ψυχολογία μας, ποιο κομμάτι του εαυτού μας είναι θηλυκό ή αρσενικό».

Για τις ελληνικές ρίζες του και τον Φίλιπ Ροθ:

«Ο Ροθ ήταν μεγάλη επιρροή στο συγγραφικό μου έργο. Είχα και κάποια κοινά στοιχεία μαζί του. Ήταν [κι αυτός] βιβλιοφάγος ως παιδί –από μια οικογένεια όμως που δεν είχε μεγάλη αγάπη για τα βιβλία–, ήταν ένα παιδί της μεσαίας τάξης, από μια πόλη που, όπως και το Ντιτρόιτ [η γενέτειρα του Ευγενίδη] είχε φυλετικά προβλήματα και αναταραχές και φτώχεια. Και είχε [ο Ροθ] ένα μεικτό background με Εβραίους συγγενείς όπως εγώ είχα Έλληνες συγγενείς. Μπορούσα να καταλάβω τις εμπειρίες του.

»Στην αρχή εγώ δεν ήξερα ότι μπορώ να εστιάσω στη μεικτή αμερικανική μου ταυτότητα εκπροσωπώντας και τις εμπειρίες πολλών άλλων ατόμων. Δεν ήθελα να ασχοληθώ με την ελληνική μου ταυτότητα, με όλα τα μεγάλα ελληνικά ονόματα… Σταδιακά άρχισα να βάζω πινελιές από τη ζωή μου και έτσι έδωσα πολύ χρώμα στη λογοτεχνία μου και απέκτησα το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Ήταν άτομα όπως ο Ροθ που με βοήθησαν να το δω αυτό».  

Διαβάστε επίσης

INTERVIEW

«Η μητέρα μου, και η αστείρευτη αγάπη της για τη ζωή, αποτελεί τη βασική πηγή έμπνευσής μου» Μαρία Κηλαηδόνη

Λίγο πριν από την εμφάνισή της στο Gazarte, 18/2, η Μαρία Κηλαηδόνη μιλάει για τα σχέδιά της στην Αγγελική Λάλου και το allyou

INTERVIEW

«Η καλύτερη εποχή είναι εδώ και τώρα, κάτι που πάλευα χρόνια να καταλάβω στην πράξη» Λουίζα Σοφιανοπούλου

Λίγο πριν τραγουδήσει «Time of my life», η ταλαντούχα τραγουδίστρια Lou Is, ή αλλιώς Λουίζα Σοφιανοπούλου, μίλησε στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr 

INTERVIEW

«Με εμπνέει η μέση γυναίκα που παλεύει για το καλό των παιδιών της και των οικείων της. Η γυναίκα αγωνίστρια της ζωής» Φωτεινή Δάρρα

Λίγο πριν τις νέες της εμφανίσεις στο Half Note, η εξαιρετική Φωτεινή Δάρρα σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr

Προτεινόμενα

ΤΑΞΙΔΙ

Στον παράδεισο που μπορεί να φιλοξενήσει την 3η σεζόν του The White Lotus

Αν φιλοξενήσει εσάς πάντως, σίγουρα θα περάσετε ονειρικά

CELEBS

Χριστόφορος Παπακαλιάτης: Το μήνυμα στην Μαρία Καβογιάννη πριν την πρεμιέρα του Maestro

Θέλει να δουν μαζί την πρεμιέρα του 2ου κύκλου της σειράς