Skip to main content

INTERVIEW

Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης: «Η Ιθάκη μου είναι οι δικοί μου άνθρωποι»

Αποκλειστική συνέντευξη στην Αναστασία Τουρούτογλου, για το allyou.gr! 



Ταλαντούχος, λατρεμένος, καταξιωμένος, ψαγμένος, ανήσυχος, αφοσιωμένος σε ό,τι αγαπάει, παραδομένος σε ό,τι τον γοητεύει, γήινος και μαζί μαγικός, πολίτης συνειδητοποιημένος, φίλος, πρωταγωνιστής χωρίς ταμπού, ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης μετράει επιτυχίες και πρωτιές και μιλάει αποκλειστικά στο allyou.gr. Με αφορμή την παράσταση του Φιλοκτήτη. Και… επειδή μας αγαπάει! 

Είναι... πωρωμένος με τον ρόλο του Οδυσσέα που ερμηνεύει στον Φιλοκτήτη του Σοφοκλή, στην παράσταση που θα δούμε την Παρασκευή και το Σάββατο (18 και 19/7) στην Επίδαυρο σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου. Και όσο κι αν προσπαθώ να τον κάνω να μου μιλήσει για απλά καθημερινά πράγματα, χαμογελάει ευγενικά και επιστρέφει στον Οδυσσέα του, στην παράσταση, στην αρχαία τραγωδία. 

Με παρασύρει! Υποχωρώ! Και μη μου κρατάς κακία. Σου υπόσχομαι πως τον «άλλο» Μαρκουλάκη θα σου τον γνωρίσω σε μια άλλη συνέντευξη, σε λίγους μήνες. Διάβασε με προσοχή όσα λέει ο Κωνσταντίνος σήμερα. Εμένα ο Μαρκουλάκης-Οδυσσέας με γοήτευσε. Είμαι σίγουρη πως στην τελευταία τελεία της συνέντευξης, θα νοιώθεις το ίδιο γοητευμένη!

Ο Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή, ανεβαίνει στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, σε σκηνοθεσία του Κώστα Φιλίππογλου και με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, τον Αιμίλιο Χειλάκη και τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη στους ρόλους του Φιλοκτήτη, του Νεοπτόλεμου και του Οδυσσέα αντίστοιχα. Ο Οδυσσέας, που ερμηνεύει ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, μάχεται μέχρι το τέλος, στο έργο, γι' αυτό που ο ίδιος θεωρεί «κοινό καλό». Αυτή η έννοια του «κοινού  καλού» είναι για τον Κωνσταντίνο κάτι που τον παρασύρει και τον γοητεύει. Αυτή, αλλά και οι έννοιες του πατριωτισμού, της ηθικής, της συλλογικότητας, είναι θέματα πού τον αγγίζουν βαθειά. Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, παρά να θέλει να μας μιλήσει γι αυτές.

• Πως συμφιλιώνει μια σύγχρονη παράσταση του Φιλοκτήτη τα δύο βασικά μηνύματα του έργου: τον πατριωτισμό και τον ανθρωπισμό;

Δεν είμαι σίγουρος ότι είναι ακριβώς αυτά τα δυο βασικά μηνύματα του έργου... Στην πραγματικότητα νομίζω ότι απλά μιλάμε από τη μια για τις προσωπικές αξίες του Οδυσσέα και από την άλλη για επιμονή ενός ανθρώπου στην ανθρώπινη ηθική και σε κάποιες αντικειμενικές ηθικές αξίες, οι οποίες υπερβαίνουν τον πολιτικό λόγο. Από τη μια μεριά υπάρχει ένας άνθρωπος, ο οποίος παραμένει πιστός μέχρι τέλους στην αξία του ανθρωπιστικού του αισθήματος και από την άλλη έχουμε έναν άνθρωπο, που είναι διατεθειμένος να βάλει στην άκρη την ηθική και να περάσει σε αυτό που λέμε «γκρίζα ζώνη της ανθρώπινης συμπεριφοράς» με τελικό σκοπό την εξυπηρέτηση του γενικού καλού, δηλαδή, του καλού της πατρίδας.

• Υπάρχει ουσιαστικός πατριωτισμός, δηλαδή μια ουσιαστικότερη συλλογική συνείδηση, όταν απουσιάζει ο γενικότερος ανθρωπισμός;

Καταρχάς, κάνουμε ένα λάθος. Κι αυτό είναι ότι έχουμε εκχωρήσει την έννοια «πατριωτισμός» σε ανθρώπους, οι οποίοι ουδεμία σχέση έχουν με αυτή. Διότι η αγάπη για την πατρίδα, η αγάπη προς την μεγάλη κοινότητα που αντιλαμβανόμαστε ως πατρίδα, δεν έχει να κάνει ούτε με την πίστη σε έναν συγκεκριμένο Θεό, ούτε με το χρώμα του δέρματος, ούτε με οποιαδήποτε εγκληματική ενέργεια απέναντι στους διαφορετικούς. Η αγάπη για την πατρίδα είναι κάτι που αξίζει πού τον κόπο να το εξερευνήσουμε συνολικότερα.

• Ο τρόπος που διδάσκεται το μάθημα της Ιστορίας στα σχολεία ,συμβάλει σ' αυτή την διαστρεβλωμένη έννοια που υπάρχει στην χώρα μας για το τι σημαίνει «πατριωτισμός»;

Είναι δυο διαφορετικά πράγματα, η Ιστορία που γράφεται από τους Ιστορικούς στα βιβλία και η δημόσια Ιστορία, αυτό δηλαδή που αντιλαμβάνεται η πλειοψηφία των ανθρώπων ως ιστορία μιας χώρας. Στην Ελλάδα υπάρχει μια περίεργη, διαστρεβλωμένη εικόνα και για το τι συνέβη και για το ποιοι είμαστε. Από την άλλη, κάθε Έλληνας, όπως και κάθε μεγάλη κοινότητα ανθρώπων, φτιάχνει, έχει την ανάγκη να φτιάξει προκειμένου να μπορέσει να λειτουργήσει, μια κοινή αφήγηση. Πιστεύω, όμως, ότι είναι σωστό αυτή η κοινή αφήγηση να είναι βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά, με άλλα λόγια να είναι όσο πιο κοντά γίνεται στην αλήθεια.

• Η εντύπωση που έχει επικρατήσει  για τον χαρακτήρα του Οδυσσέα στον Φιλοκτήτη του Σοφοκλή είναι πως είναι ένας «δόλιος μηχανορράφος», μια εικόνα αρκετά διαφορετική από αυτή που έχουμε γνωρίσει μέσα από τα έπη του Ομήρου. Ποια είναι η δική σας γνώμη;

Ο Οδυσσέας είναι ο αρχετυπικός Έλληνας, έχοντας το κύριο χαρακτηριστικό ενός ανθρώπου ο οποίος διαθέτει την ικανότητα να επιβιώνει προσαρμοζόμενος στις συνθήκες. Και νομίζω ότι ο Οδυσσέας είναι ακριβώς αυτός ο αρχετυπικός Έλληνας ήρωας όχι τόσο λόγω της Ιλιάδας, αλλά κυρίως λόγω της Οδύσσειας. Και πιο συγκεκριμένα λόγω της επιθυμίας αυτού του ανθρώπου να επιστρέψει στο σπίτι του, να φτάσει στην Ιθάκη. Ο Οδυσσέας της Οδύσσειας μας συγκινεί γιατί η επιθυμία του είναι κάτι το πολύ ανθρώπινο. Ταυτόχρονα, στο τέλος της ιστορίας τα καταφέρνει. Δηλαδή και τον αγαπάμε και τον θαυμάζουμε, την ίδια στιγμή. Ο Οδυσσέας της Ιλιάδας είναι μια διαφορετική περίπτωση. Είναι ένας ήρωας που χρησιμοποιεί όλα αυτά τα τεχνάσματα, με πρώτο και καλύτερο τον Δούρειο Ίππο, για να μπορέσουν οι Έλληνες να καταλάβουνε την Τροία. 

Το ότι ο Οδυσσέας σαν αρχετυπικός ήρωας έχει μείνει στο μυαλό μας ως «πολυμήχανος», (αυτή είναι η λέξη την οποία συνήθως χρησιμοποιούμε και το αυτό είναι το επίθετο με το οποίο τον έχουμε ταυτίσει – και λέγοντας «πολυμήχανος» σημαίνει ότι αφήνουμε το περιθώριο να εμπεριέχεται δυνητικά σε αυτό και λίγη δολιότητα), δείχνει όχι μόνο το πως αντιλαμβανόμαστε τον ίδιο τον Οδυσσέα αλλά και το πως ο Έλληνας αντιλαμβάνεται τις δικές του ικανότητες και την δική του καπατσοσύνη. Με άλλα λόγια, στον ευφυή και πολυμήχανο εαυτό μας επιτρέπουμε το περιθώριο να κινηθεί, κάποιες φορές σε περιοχές εκτός ηθικών ορίων ώστε να μπορέσει να πετύχει τον σκοπό του. Ο οποίος σκοπός είναι συνήθως, για ένα εντελώς προσωπικό μας όφελος. 

Κάτι το οποίο βρήκα πολύ ενδιαφέρον στις πρόβες ήταν όταν κλήθηκα να υπερασπιστώ τον Οδυσσέα απέναντι στους αγαπημένους μου συνεργάτες, οι οποίοι πολύ συχνά χρησιμοποιούσαν τους χαρακτηρισμούς «δόλιος» και «μηχανορράφος». Και το μεγάλο ενδιαφέρον για μένα ήταν το να υπερασπιστώ ένα πρόσωπο που πράγματι κινείται σε μια «γκρίζα» ηθικά περιοχή, ένα πρόσωπο που όντως χρησιμοποιεί ένα τέχνασμα το οποίο εμπεριέχει το ψέμα και την κοροϊδία – και μάλιστα απέναντι σε κάποιον που του έχουν φερθεί πολύ άσχημα στο παρελθόν. Όλα αυτά, όμως, τα κάνει με τελικό σκοπό το γενικό καλό. Δεν νομίζω ότι θα με ενδιέφερε ένας Οδυσσέας ο οποίος αντλεί ηδονή από τη δολιότητα και από το τέχνασμα. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι ένας Οδυσσέας που απλά πρέπει να φέρει εις πέρας τη δουλειά. Η δουλειά πρέπει να γίνει και γι' αυτόν τον σκοπό πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος. Και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις προκειμένου να γίνει η δουλειά χρειάζονται συμπεριφορές «αντιδημοφιλείς». Ας τις χαρακτηρίσω έτσι γιατί αγαπάω τον ρόλο μου. (γέλια)

• Ένα από τα βασικά ερωτήματα που θέτει ο Σοφοκλής στον Φιλοκτήτη είναι το εάν «αξίζει να αδικήσεις έναν άνθρωπο για να πετύχεις το γενικό καλό». Ποιά είναι η δική σας απάντηση στο παραπάνω ερώτημα;

Το παραπάνω ζήτημα τίθεται από τον Σοφοκλή με τέτοιο τρόπο ώστε οι δύο δυνάμεις που συγκρούονται έχουν πολλά επιχειρήματα με το μέρος τους. Η δύναμη της τραγωδίας είναι η σύγκρουση. Και συγκεκριμένα η σύγκρουση Ιδεών. Για να αξίζει η σύγκρουση πρέπει οι δυο δυνάμεις που συγκρούονται να είναι το ίδιο δυνατές. Αν η μια είναι πολύ δυνατότερη της άλλης, αν δηλαδή μπορούμε πολύ εύκολα να πούμε ποια από τις δυο μεριές έχει δίκιο, η αξία του δράματος ακυρώνεται. Ο τρόπος που τίθεται το παραπάνω ερώτημα στον Φιλοκτήτη, λοιπόν, μας αφήνει να αναρωτιόμαστε. 

Αν με ρωτάς τώρα αν αξίζει στην πραγματική μας ζωή κάτι τέτοιο, θα σου απαντήσω ότι, όχι, δεν αξίζει. Αυτή είναι η προσωπική μου άποψη. Για δύο λόγους. Ας πάρουμε για παράδειγμα το ερώτημα: «αξίζει να θυσιάσεις τη ζωή ενός παιδιού για να σωθούν οι ζωές 100.000 παιδιών»; Πρόκειται για ένα ερώτημα που δεν είναι απαντημένο. Αν το πάρουμε συγκριτικά και αναλογικά κάποιος θα έλεγε ότι προφανώς κι αξίζει γιατί αριθμητικά δεν συγκρίνεται η ζωή του ενός με την ζωή των 100.000. Αν, όμως, το δούμε με την απόλυτη πίστη στην αξία της ανθρώπινης ζωής, της οποιαδήποτε ανθρώπινης ζωής, δεν μου είναι τόσο εύκολο να απαντήσω.

 Ο άλλος λόγος για τον οποίο με βλέπεις να θεωρώ ότι δεν είναι και τόσο εύκολο να ταχθεί κανείς με το κοινό καλό είναι ότι αυτό που ονομάζουμε κοινό καλό δεν είναι τελικά και τόσο κοινό. Το κοινό καλό είναι μια ελαφρώς αόριστη έννοια. Υπάρχουν όντως κάποιες περιπτώσεις που μπορούμε να το δεχθούμε ως τέτοιο αλλά υπάρχουν πολύ περισσότερες περιπτώσεις που η έννοια του κοινού καλού γίνεται αντικείμενο καπηλείας από διαφορετικές ομάδες συμφερόντων. Τα έθνη και τα κράτη, οι τόσο μεγάλες κοινωνίες ανθρώπων, είναι στην πραγματικότητα λαοί και έθνη μόνο κατ' ευφημισμόν. Μέσα σε αυτά υπάρχουν πολλές μικρότερες ομάδες ανθρώπων με διαφορετικά συμφέροντα, διαφορετικές προσλαμβάνουσες, διαφορετικές επιθυμίες, διαφορετική γνώμη, διαφορετική αντίληψη του κόσμου. Πράγμα που σημαίνει αυτό που είναι κοινό καλό για κάποιον μπορεί να μην είναι κοινό καλό για εμένα. Και αντίστροφα. Και το βλέπουμε, μάλιστα, πολύ έντονα στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια με την όξυνση της πολιτικής αντιπαράθεσης λόγω της κρίσης. Η κάθε πολιτική πτέρυγα ευαγγελίζεται κάποια συγκεκριμένα πράγματα για το κοινό καλό, αυτό που θεωρεί ως κοινό καλό η ίδια. Γιατί το κοινό καλό, η ευτυχία όλων των ανθρώπων ανεξαιρέτως, είναι κάτι τόσο γενικό που στην πραγματικότητα σε εμποδίζει να πάρεις οποιαδήποτε απόφαση. Και στην ανθρώπινη ιστορία πάρα πολλά εγκλήματα έχουν γίνει στο όνομα του καλού της πατρίδας. Γι' αυτό και το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» είναι κάτι πάρα πολύ συζητήσιμο. Δεν τα αγιάζει ο σκοπός τα μέσα. Προσωπικά έχω αποδεχθεί για τη ζωή μου έναν χρυσό κανόνα που νομίζω ότι θα ήταν πολύ χρήσιμο να τον εφαρμόζαμε και στην χώρα μας. Είναι ο εξής: oποιαδήποτε ιδεολογία, δεν έχει το δικαίωμα να επεμβαίνει στα ατομικά δικαιώματα των άλλων. Το να σκοτώνουμε ανθρώπους ως επαναστατική οργάνωση για να μπορέσουμε να περάσουμε το νόημα μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας, προσωπικά μου είναι απεχθές. Και αυτό που μου έκανε πάντα τρομερή εντύπωση είναι το πως με κάποιον τρόπο, κυρίως παλαιότερα, ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας έβλεπε κάτι τέτοιο με συμπάθεια, μόνο και μόνο επειδή προερχόταν από μια πολιτική πλευρά που συνήθιζε να βλέπει αυτά τα πράγματα με μεγαλύτερη συμπάθεια.

• Για ποιο λόγο στην Ελλάδα υπάρχει τόσο έντονη απουσία συλλογικότητας; Έχει να κάνει κυρίως με το γεγονός ότι δυσκολευόμαστε να βρούμε την κοινή εθνική μας ταυτότητα;

Οποιοδήποτε χαρακτηριστικό ενός ανθρώπου, πόσο μάλλον ενός ολόκληρου έθνους, είναι πολυπραγματικό. Οπότε δεν μπορούμε να το τοποθετήσουμε σε κάτι συγκεκριμένο. Αυτό που αναφέρεις προφανώς και έπαιξε μεγάλο ρόλο. Για μένα επίσης η γεωφυσική μορφή της χώρας έπαιξε σημαντικό ρόλο. Είμαστε μια χώρα οργανωμένη σε νησιά, βουνά και απομακρυσμένα μέρη. Το είδος της χώρας αλλά και το είδος της ιστορίας αυτής της χώρας νομίζω πως διαμόρφωσαν ένα είδος ανθρώπου, ο οποίος λειτουργεί τις περισσότερες φορές εξαιρετικά ιδιωτικά, είναι αυτό που λέμε «εντάξει άνθρωπος». Είναι επίσης πάρα πολύ καλός σε μικρότερες κοινότητες, όπως είναι η οικογένεια ή και σε λίγο μεγαλύτερες, όπως είναι το φιλικό περιβάλλον. Ο τρόπος που ο Έλληνας λειτουργεί συλλογικά, στα πλαίσια της οικογένειας είναι πάρα πολύ ισχυρός και γι' αυτό οι οικογένειες στην Ελλάδα παίζουν ακόμη τόσο σημαντικό ρόλο.  Για πάρα πολλά χρόνια, όμως, οτιδήποτε συνέβαινε στην Ελλάδα είχε να κάνει με ένα καθεστώς επιβεβλημένο απ' έξω. Η Τουρκοκρατία, η Κατοχή, ακόμα και οι Βαυαροί, ήταν καθεστώτα επιβεβλημένα απ' έξω. Έτσι, λοιπόν, η σχέση του Έλληνα με την έννοια του συλλογικού είναι πάρα πολύ κακή. Νομίζω πάντως ότι, σιγά – σιγά, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, γίνονται μεγάλες αλλαγές σε θέματα νοοτροπίας. Ότι οι άνθρωποι από γενιά σε γενιά γίνονται καλύτεροι. 

• O Νεοπτόλεμος αρχικά αρνείται να συμμετέχει στην απάτη αλλά πείθεται σχεδόν όταν ο Οδυσσέας του μιλάει για τη δόξα που θα αποκτήσει όταν εκπορθήσει την Τροία με τα βέλη του Φιλοκτήτη. Είναι τελικά η ιδέα της Δόξας το σημείο εκείνο όπου ουσιαστικά κάμπτονται όλες οι ανθρώπινες άμυνες;

Η δόξα όπως την εννοούσε ο Νεοπτόλεμος δεν έχει καμία σχέση με τη δόξα όπως την καταλαβαίνει ένα παιδί σήμερα. Εδώ μιλάμε για μια τελείως διαφορετική δόξα. Ο Νεοπτόλεμος τάσσεται με το σχέδιο του Οδυσσέα γιατί πείθεται πως είναι για το κοινό καλό. Φυσικά και ο ίδιος έχει να αποκομίσει κάτι. Είναι, όμως, κάτι που δεν έχει να κάνει ούτε με χρήματα, ούτε με λάφυρα. Είναι αυτό που του λέει ο Οδυσσέας σε κάποιο σημείο: «να αποδειχθείς γενναίος και σοφός». Αυτή είναι η δόξα που πηγαίνει να πάρει ο Νεοπτόλεμος. Και αυτή ακριβώς η δόξα, που επέρχεται γιατί κάποιος κατάφερε κάτι σπουδαίο και σημαντικό, είναι μια ευγενής δόξα.  Συνεπώς η φιλοδοξία να την έχεις είναι μια ευγενής φιλοδοξία. Το πρόβλημα μας σήμερα είναι το ότι έχουμε χάσει την επιθυμία μας γι' αυτού ακριβώς του είδους τη δόξα. Η δόξα και η διασημότητα είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα.

• O σκηνοθέτης της παράστασης, Κώστας Φιλίππογλου, με την συμβολή και του Κένι Μακλέλλαν στα σκηνικά και στα κοστούμια αλλά και της μοντέρνας μουσικής την οποία υπογράφουν οι Lost Bodies, προσεγγίζει το έργο του Σοφοκλή μ’ ένα σύγχρονο τρόπο. Στο παρελθόν σημαντικοί ηθοποιοί και σκηνοθέτες, όπως ο Αλέξης Μινωτής το 1967 και το 1977, έχουν ανεβάσει το συγκεκριμένο έργο. Η παράσταση που θα δούμε την Παρασκευή και το Σάββατο στην Επίδαυρο έχει «δανειστεί» στοιχεία από την δική τους οπτική;

Πρώτα απ' όλα έχει κρατήσει το κείμενο. Κι αυτό δεν είναι καθόλου λίγο. Γιατί μέσα στα χρόνια και τις δεκαετίες που περνούν πάνω από τις παραστάσεις, πολλές φορές αφαιρούμε κάποια πράγματα και προσθέτουμε κάποια άλλα. Ή κάνουμε έναν κύκλο και μετά επιστρέφουμε σε ζητήματα φόρμας τα οποία είχαμε απαντήσει παλαιότερα. Το αρχέγονο υλικό όμως παραμένει το ίδιο. Αν, λοιπόν, η επιθυμία είναι να δώσεις φωνή σε αυτό το σιωπηλό υλικό, να του δώσεις φωνή ώστε να ακουστεί πραγματικά ή αλλιώς όπως συνηθίζω να το λέω εγώ, αν αυτό που θέλεις είναι το «να πεις την ιστορία», παραμένεις, όσο διαφορετικός κι αν είσαι από τους προηγούμενους, ένας κρίκος της αλυσίδας. Μια αλυσίδα που ξεκινάει από πάρα πολύ παλιά και ελπίζω ότι θα συνεχίσει να προχωράει για εκατοντάδες χρόνια ακόμα μετά από εμάς. 

• Ποια είναι η Ιθάκη του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη;

Η Ιθάκη μου νομίζω πως είναι οι πολύ κοντινοί μου άνθρωποι. Η οικογένεια μου και οι φίλοι μου. 

   

10509502_10152314930504585_5595135615180122356_n.jpg

 

10527678_10152314927219585_5091725361126454304_n.jpg

 

Filoktitis_Konstantinos-Aimilios.jpg

Διαβάστε επίσης

INTERVIEW

«Η μητέρα μου, και η αστείρευτη αγάπη της για τη ζωή, αποτελεί τη βασική πηγή έμπνευσής μου» Μαρία Κηλαηδόνη

Λίγο πριν από την εμφάνισή της στο Gazarte, 18/2, η Μαρία Κηλαηδόνη μιλάει για τα σχέδιά της στην Αγγελική Λάλου και το allyou

INTERVIEW

«Η καλύτερη εποχή είναι εδώ και τώρα, κάτι που πάλευα χρόνια να καταλάβω στην πράξη» Λουίζα Σοφιανοπούλου

Λίγο πριν τραγουδήσει «Time of my life», η ταλαντούχα τραγουδίστρια Lou Is, ή αλλιώς Λουίζα Σοφιανοπούλου, μίλησε στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr 

INTERVIEW

«Με εμπνέει η μέση γυναίκα που παλεύει για το καλό των παιδιών της και των οικείων της. Η γυναίκα αγωνίστρια της ζωής» Φωτεινή Δάρρα

Λίγο πριν τις νέες της εμφανίσεις στο Half Note, η εξαιρετική Φωτεινή Δάρρα σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr

Προτεινόμενα

ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ

Ζώδια Τρίτης 19 Μαρτίου

Ο δυναμισμός σας θα τραβήξει το ενδιαφέρον των άλλων

ΑΥΤΟΒΕΛΤΙΩΣΗ

Πώς να απαλλαγείς μια και καλή από τους τοξικούς ανθρώπους

Για ορισμένους χρειάζεσαι κάτι παραπάνω από 2 μέτρα απόστασης…

SELF-LOVE

Πώς να αποφύγεις την… ψυχολογική αποφυγή;

Συνέχισε να διαβάζεις, αν συνηθίζεις να αποφεύγεις πράγματα που σου προκαλούν δυσφορία ή άγχος;