«Για μένα το θέατρο είναι αγώνας ζωής» Νάνα Παπαδάκη

Με αφορμή το έργο «Νίκη, απόψε στο πάρτι», μια παράσταση αφιερωμένη στη Νίκη Τριανταφυλλίδη, σε δραματουργική μεταγραφή-σκηνοθεσία της Ρούλας Πατεράκη, μιλήσαμε με την ηθοποιό, σκηνοθέτρια και ποιήτρια Νάνα Παπαδάκη που το ερμηνεύει.

Τι σε έκανε να θελήσεις να ασχοληθείς με το κείμενο «Πάρτι στο σπίτι της Ελισάβετ Π», της Νίκης Τριανταφυλλίδη ώστε να παίξεις στο «Νίκη, απόψε στο πάρτι»;

Σίγουρα η προσωπικότητα της Τριανταφυλλίδη. Και κάποια πράγματα που συνειδητοποιώ με το πέρασμα του χρόνου. Ας πούμε, η βία. Το σώμα της. Ο παραλογισμός της. Η ηρωίδα είναι μια γυναίκα που έχει εισπράξει βία. Απ’ την κοινωνία, απ’ την οικογένειά της. Απ’ τους δικούς της δαίμονες, ίσως. Μιλώ για την ηρωίδα του έργου, όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ. Μου έκανε σίγουρα εντύπωση ο πόλεμος που αντιμετώπισε η Τριανταφυλλίδη, την οποία τώρα όλοι θαυμάζουν, αλλά όσο ήταν ζωντανή την παίδευαν. Γιατί; Επειδή ήταν γυναίκα; Τώρα, άραγε, έχει αλλάξει κάτι ή κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας; Επειδή είχε ισχυρό χαρακτήρα; Για ποιον άλλον λόγο να γίνει κανείς καλλιτέχνης; Για να κάνει χατίρια και να βγάζει λεφτά; Μα υπάρχουν πιο εύκολοι δρόμοι. Για να τον αγαπήσουν; Μα, κάποια στιγμή θα βιώσει και το μίσος και την απόρριψη και όλα όσα βιώνουν οι άνθρωποι σε κάθε εργασία. Η τέχνη δεν προστατεύει. Ίσα ίσα που μπορεί να εισπράξεις πολλαπλάσια όσα συμβαίνουν γύρω σου με το πρόσχημα της καλλιτεχνίας και της διαφορετικότητας. Επί της ουσίας, όμως, είναι μια τρύπα μες στην οποία ρίχνει ο καθένας ό,τι δεν αποδέχεται στον εαυτό του με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούμαστε καμιά φορά, χωρίς λόγο, επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν κάνει τη δουλειά που πρέπει οι ίδιοι με τον εαυτό τους. Πολλές σκέψεις έχω κάνει για τους λόγους που επέλεξα το έργο. Κάθε φορά ανακαλύπτω και κάτι άλλο. Η αλήθεια είναι πως αν ήμουν σίγουρη γιατί το επέλεξα, δεν θα το πραγματοποιούσα τελικά. Κάτι με τραβούσε σαν μαγνήτης στο έργο και το βίωμα που αυτό θα ξυπνούσε μέσα μου.

Η καταβύθιση στο σύμπαν του κειμένου αυτού τι σου χάρισε ως ηθοποιό και πώς σε επηρέασε γενικότερα;

Το έργο, όπως είπα, λειτούργησε σαν μαγνήτης. Συνέβησαν παράξενα πράγματα. Και αυτά έπρεπε να τα μετουσιώσω σε πράξη, φως, εργασία πάνω στη σκηνή. Σε βίωμα κοινό. Να καταλάβω. Αν και πολλά μέρη του πρωτότυπου κειμένου δεν υπάρχουν στη μεταγραφή, ήθελα να διατηρήσω το πνεύμα και τη στόχευσή τους. Κάποιες φορές αισθάνθηκα ότι έγινα ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, σαν αυτό που εμφανίζεται στο τέλος της παράστασης και ότι πάνω στο σώμα μου δόθηκε μια μάχη. Έπρεπε να κερδίσει το φως.

Τι προσπάθησες να αναδείξεις περισσότερο και πού έδωσες μεγαλύτερη βαρύτητα ως προς την ερμηνεία του συγκεκριμένου ρόλου;

Ήθελα να μείνω ανοιχτή. Κάθε φορά να είμαι ανοιχτή σε κάτι καινούριο. Να μην κλείσω καμία πόρτα. Αυτό δεν με άφηνε να ησυχάσω. Όταν συνέβαινε το πάντρεμα που επιθυμούσα ήμουν ευτυχής. Όταν όχι, παιδευόμουν. Έτσι λειτουργώ. Για μένα το θέατρο είναι αγώνας ζωής.

Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σου κάνει το συγκεκριμένο κείμενο και θεατρικό έργο διαχρονικό;

Νομίζω ότι δεν είναι τόσο θέμα κειμένου. Όχι μόνο του συγκεκριμένου, αλλά κάθε θεατρικού κειμένου. Πας σε μια παράσταση για να αποκομίσεις μία συνολικότερη εμπειρία. Να βιώσεις κάτι. Να γιατρευτείς. Αισθάνομαι ότι, επειδή και εγώ δίνω μέσα μου μια μεγάλη μάχη, η ενέργεια που μοιραζόμαστε με το κοινό είναι βοηθητική σε σχέση με τα όσα ζούμε. Τα οποία έχουν ενεργοποιήσει διαδικασίες διαχρονικές στην πορεία του ανθρώπου και την πάλη του για έναν καλύτερο κόσμο. Εσωτερικές συγκρούσεις, ερωτήματα, ανομολόγητα βιώματα, δυσκολίες. Αυτά υπάρχουν μες στην παράσταση, η οποία δεν είναι εύκολη, αλλά είναι πρωτότυπη, αυθεντική.

Πώς βιώνεις ως γυναίκα του σήμερα όλη αυτή την ειδεχθή πραγματικότητα και επικαιρότητα με την έμφυλη βία και τη δραματική αύξηση των γυναικοκτονιών αλλά και βιασμών, αλλά και τη γενικότερη οπισθοδρόμηση ως προς βασικά δικαιώματα των γυναικών;

Το σύστημα φτάνει στο τέλος του. Και αυτό έχει ενεργοποιήσει αλλόκοτες διαδικασίες μέσα σε όλους. Η γυναίκα είναι ο εύκολος στόχος. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι επειδή δεν μπορούν να τα βάλουν με την καταπίεση που δέχονται στην εργασία τους, με το «γονεϊκό πρόσταγμα» μέσα τους, αν μπορώ να το πω έτσι, τα βάζουν με τη γυναίκα τους. Υπάρχει οπισθοδρόμηση γενικότερα στα δικαιώματα των ανθρώπων. Τι εικόνες είναι αυτές που βλέπουμε, τι είναι αυτά που ακούμε και πόσο φτηνός ο τρόπος που τα παραβλέπουμε. Λείπει η δομημένη σκέψη. Ο εμπνευστικός λόγος. Μου λείπουν τα γερά μυαλά που θα μπορούσαν να μας πουν, να εκφράσουν, με τη γνώση και τις γνώσεις τους, το τι ζούμε. Όπως, επίσης, λείπει και η αυτονόητη αλληλεγγύη απέναντι σε βασικά ζητήματα. Βλέπω έναν άνθρωπο σε ανάγκη, τον βοηθώ. Δεν περιμένω κανέναν να μου το υποδείξει ή να με επιβραβεύσει για αυτή την αυτονόητη πράξη. Κινδυνεύουμε να φτάσουμε στο σημείο να είμαστε ύποπτοι όταν θέλουμε το καλό και ειλικρινείς μόνο αν πράττουμε το κακό. Λες και το καλό δεν έχει υπόσταση, αλλά είναι ένα καλοταϊσμένο ψέμα. Ποιοι λυμαίνονται την καλοσύνη μες στον άνθρωπο; Γιατί τους αφήνουμε;

Με το #metoo να έχει συνταράξει το ελληνικό γίγνεσθαι πώς βλέπεις σήμερα την κατάσταση στον καλλιτεχνικό χώρο;

H νοοτροπία παραμένει. Ίσως κάποιοι να έχουν φοβηθεί περισσότερο. Όμως η νοοτροπία είναι ίδια. Η γυναίκα πρέπει να είναι γλυκιά, να λέει «ναι», να μην εκφράζει την άποψή της, αν δεν λέει «ναι» σημαίνει ότι αμφισβητεί τον ανδρισμό και το κύρος του εκάστοτε ανδρός, να είναι πάντα νέα, διαθέσιμη, επιθυμητή, γλυκούλα. Αλλά και οι άνδρες πρέπει να σκύβουν το κεφάλι, να κάνουν χατίρια, να μη μιλούν για να έχουν δουλειά. Πιστεύω στη δύναμη των εξαιρέσεων και στην αντοχή τους να θίγουν τα κακώς κείμενα, καθώς και στην ένωση ανθρώπων δυνατών που έχουν το θάρρος της γνώμης τους. Τους αδύναμους πλέον τους φοβάμαι. Εννοώ ότι φοβάμαι τις αυλές και τους αυλικούς.

Ακόμα ζούμε τον αντίκτυπο της δολοφονίας της Mahsa Amini, θα έκοβες τα μαλλιά σου ως συμβολική πράξη ή θα προτιμούσες άλλου είδους πράξεις ως αλληλεγγύη;

Κάθε πράξη αλληλεγγύης και ευαισθητοποίησης είναι αναγκαία. Και ευπρόσδεκτη. Όπως την αισθάνεται ο καθένας και η καθεμιά μας. Σίγουρα, πάντως, θα ήθελα να είμαι σε εγρήγορση όχι μόνο όταν κάποια πράγματα συμβαίνουν μακριά μου, αλλά όταν αυτά συμβαίνουν και δίπλα μου. Πολλές φορές εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας σε κάτι μακρινό και όταν αυτό μας πλησιάζει δεν είμαστε το ίδιο ευαίσθητοι και μαχητικοί. Η αλληλεγγύη, πάντως, είναι ευπρόσδεκτη με όποιον τρόπο επιλέξει κανείς να την εκφράσει.

Πώς βίωσες/βιώνεις το διάστημα της πανδημίας και τι κρατάς μέσα σου από τα 2 αυτά τελευταία χρόνια;

Πέρα απ’ τις προσωπικές σκέψεις και αναζητήσεις συνειδητοποίησα την ανάγκη για μία σταθερή βάση στη λειτουργία του συστήματος υγείας, καθώς και στην παιδεία, τη δικαιοσύνη, τον πολιτισμό. Οι δυσκολίες δεν τελειώνουν και οφείλουμε να έχουμε εξασφαλίσει ένα γερό έδαφος προκειμένου να ανταπεξέλθουμε σε κάθε επόμενη μάχη και να προστατεύουμε την αίσθηση και το νόημα της κοινότητας και του αλληλοσεβασμού.

Τι είναι αυτό που σου δίνει δύναμη;

Η δύναμη των άλλων. Η ειλικρίνεια. Η αυτοκριτική. Να έχω κοντά μου ανθρώπους που μ’ αγαπούν και με νοιάζονται. Και να διατηρώ μέσα μου ζωντανή την ανάγκη και την επιθυμία να κάνω κι εγώ το ίδιο.

Πώς είναι μια συνηθισμένη σου μέρα;

Δεν ξέρω. Κάθε μέρα είναι μια άλλη μέρα.

Πόση ποίηση έχει η μέρα σου και τι είναι αυτό που σε εμπνέει στα δικά σου γραψίματα;

Ω, η ποίηση δεν σταματάει ποτέ. Τώρα μαθαίνω να αφαιρώ, να ξεχορταριάζω. Κοιτάζω τις επιλογές. Και πάνω στη σκηνή, αυτό κάνω. Μελετάω τις επιλογές. Παρατηρώ τον χρόνο όταν έρχεται η επιλογή που θέλει να μείνει. Έχει μια ιδιαίτερη ποιότητα. Σαν να καρφώνεται. Είτε στο χαρτί. Είτε στη σκηνή. Λέει εδώ, εγώ είμαι. Έχει βάρος και εκτόπισμα. Και στην ποίηση το ίδιο συμβαίνει. Μπορεί κάτι να είναι καλοδουλεμένο, ωραία φτιαγμένο, αλλά να μην έχει ζωή. Να είναι ψέμα ή πολύ χαμηλών κραδασμών. Και κάτι άλλο να έχει ελαττώματα, αλλά να πάλλεται από αλήθεια. Αυτό δεν γίνεται έτσι. Είναι επιλογή ζωής.

Ποιος ρόλος που έχεις ερμηνεύσει μέχρι σήμερα είναι αυτός που κουβαλάς περισσότερο μέσα σου και γιατί;

Οι ρόλοι είναι σαν τα παγόβουνα. Μόνο ένα κομμάτι τους φαίνεται και γίνεται αντιληπτό κι από εσένα τον ίδιο. Η βάση παραμένει κρυμμένη. Την κουβαλάς μέσα σου, λιώνει και γίνεται κομμάτι της πορείας μέσα στον επόμενο ρόλο. Άρα, κατά κάποιο τρόπο, κουβαλώ μέσα μου όλους τους ρόλους και τις ρωγμές τους και τα διδάγματα που πήρα απ’ την ερμηνεία τους, καθώς και ένα κομμάτι απροσπέλαστο ακόμη κι από εμένα την ίδια που με κατευθύνει και με καθοδηγεί. Σαν ένας προσωπικός θεός. Κάπως έτσι.

Τι σε γοητεύει περισσότερο η υποκριτική ή η σκηνοθεσία;

Το μυαλό των κειμένων. Και θέλω να το χρησιμοποιώ είτε ως ηθοποιός είτε αν τύχει να αναλάβω μια σκηνοθεσία. Δεν παίζω έναν ρόλο. Παίζω έναν ρόλο μέσα σε ένα σκηνοθετικό σύμπαν. Ενσωματώνω στο παίξιμό μου το μυαλό της σκηνοθεσίας. Αλλιώς παίζεται ένας ρόλος σε μία σκηνοθεσία και αλλιώς σε μια άλλη. Και αλλιώς με τον έναν συμπαίκτη και αλλιώς με τον άλλον. Και, κατά τη γνώμη μου, και οι σκηνοθέτες οφείλουν να μετακινούνται και να μεταμορφώνονται. Δεν γίνεται να πηγαίνεις με το ίδιο κλειδί να ανοίξεις όλες τις πόρτες. Κι αν δεν ανοίγουν να τις γκρεμίζεις.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;

Τον Ιανουάριο κυκλοφορεί το τέταρτο βιβλίο μου. Η «Αρχέγονη». Η ποίηση με βοηθά να ισορροπώ.