Η ιστορία της πανδημίας

... εκατομμυρίων ανθρώπων… ας ευχηθούμε να είναι η τελευταία!

Καθώς οι άνθρωποι άρχισαν να εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο, έκαναν την εμφάνισή τους και οι λοιμώξεις. Ακόμη και σε αυτή τη σύγχρονη εποχή, τα κρούσματα είναι σχεδόν σταθερά, ευτυχώς όμως οι λοιμώξεις αυτές δεν φτάνουν συχνά σε επίπεδο πανδημίας όπως συμβαίνει τώρα με τον κορονοϊό (COVID-19).

Η απεικόνιση που δημοσιεύτηκε στο Visual Capitalism από τον Nicholas LePan περιγράφει μερικές από τις πιο θανατηφόρες πανδημίες της ιστορίας της ανθρωπότητας.

Ένα χρονοδιάγραμμα ιστορικών πανδημιών

Οι ασθένειες και οι ιώσεις που έχουν μολύνει την ανθρωπότητα κάθε φορά που εμφανίζονται  θυμίζουν στον άνθρωπο τη φυσική του υπόσταση, την τρωτότητα και την αδυναμία του ως είδος. Ιστορικά, η έκταση και η εξάπλωση αυτών των ασθενειών αυξήθηκε δραματικά μετά την έντονη μετατόπιση των ανθρώπων από τις αγροτικές κοινότητες.

Η διεύρυνση του εμπορίου δημιούργησε νέες ευκαιρίες για αλληλεπιδράσεις ανθρώπων και ζώων που επιτάχυναν τις επιδημίες αυτές. Η ελονοσία, η φυματίωση, η λέπρα, η γρίπη, η ευλογιά και άλλες εμφανίστηκαν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια αυτών των πρώτων ετών της ανάπτυξης των εμπορικών ταξιδιών.

Όσο πιο πολιτισμένοι γίνονταν οι άνθρωποι - με μεγαλύτερες πόλεις, πιο εξωτικές εμπορικές οδούς και με όσο πιο αυξημένη επαφή είχαν με διαφορετικούς πληθυσμούς ανθρώπων, ζώων και οικοσυστημάτων - τόσο πιο πιθανή έκαναν την εμφάνιση πανδημιών.

https://www.instagram.com/p/B98hoHsgsxu/

Εδώ είναι μερικές από τις μεγάλες πανδημίες που έχουν συμβεί με την πάροδο του χρόνου:

Όνομα Χρονική περίοδος/ Τύπος / Προ-ανθρώπινος φορέας /  Θάνατος

Antonine Plague 165-180 / Πιστεύεται ότι ήταν είτε ευλογιά ή ιλαρά / 5 εκατομμύρια

Ιαπωνική επιδημία ευλογιάς 735-737 Variola major virus 1εκ.

Πανώλη του Ιουστινιανού 541-542 Yersinia pestis βακτήρια / Aρουραίοι, ψύλλοι 30-50Μ

Μαύρος Θάνατος 1347-1351 Yersinia pestis βακτήρια / Αρουραίοι, ψύλλοι 200Μ

Η Φονική Ευλογιά 1520 - και μετά Variola major virus 56Μ

Μεγάλη πανούκλα του Λονδίνου 1665 Yersinia pestis βακτήρια / Αρουραίοι, ψύλλοι 100.000

Ιταλική πανώλη 1629-1631 Yersinia pestis βακτήρια / Αρουραίοι, ψύλλοι 1Μ

Χολέρα 1-6 1817-1923 V. βακτήρια χολέρας 1Μ +

Τρίτη πανώλη 1885 Yersinia pestis βακτήρια / Αρουραίοι, ψύλλοι 12Μ (Κίνα και Ινδία)

Κίτρινος πυρετός 1800 / Κουνούπια 100.000-150.000 (Η.Π.Α.)

Ρωσική γρίπη 1889-1890 Πιστεύεται ότι είναι H2N2 (πτηνοτροφική προέλευση) 1Μ

Ισπανική γρίπη 1918-1919 / ιός H1N1 / Χοίροι 40-50Μ

Ασιατική γρίπη 1957-1958/ H2N2 ιός / 1,1Μ

Χονγκ Κονγκ Γρίπη 1968-1970 / H3N2 ιός / 1Μ

HIV / AIDS 1981-παρόν / ιός / χιμπατζήδες / 25-35Μ

Γρίπη των χοίρων 2009-2010/ ιός H1N1 / Χοίροι 200.000

SARS 2002-2003 Coronavirus / Nυχτερίδες, μοσχογαλή / 770

Ebola 2014-2016 Ebolavirus / Άγρια ζώα / 11.000

MERS 2015-Παρούσα κορωναϊός / Νυχτερίδες, καμήλες / 850

COVID-19 2019-παρόν Coronavirus / Άγνωστο (πιθανώς παγκολίνοι) / 6.400 (από 15 Μαρτίου 2020)

Σημείωση: Πολλοί από τους αριθμούς θυμάτων που αναφέρονται παραπάνω είναι οι καλύτερες εκτιμήσεις βάσει της διαθέσιμης έρευνας.

https://www.instagram.com/p/B98R2w7pYfc/

Παρά την επιμονή των ασθενειών και των πανδημιών σε όλη την ιστορία, υπάρχει μια σταθερή τάση με την πάροδο του χρόνου - μια σταδιακή μείωση του ποσοστού θνησιμότητας. Οι βελτιώσεις της υγειονομικής περίθαλψης και η κατανόηση των παραγόντων που επωάζουν τις πανδημίες υπήρξαν ισχυρά εργαλεία για τον μετριασμό των επιπτώσεών τους.

ΟΡΓΗ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Σε πολλές αρχαίες κοινωνίες, οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα πνεύματα και οι θεοί προκάλεσαν ασθένεια και καταστροφή σε όσους άξιζαν την οργή τους. Αυτή η αντιεπιστημονική αντίληψη οδήγησε συχνά σε καταστροφικές αντιδράσεις που είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο χιλιάδων, αν όχι εκατομμυρίων.

Στην περίπτωση της πανώλης του Ιουστινιανού, ο βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος της Καισαρείας εντοπίζει την προέλευση της πανώλης (βακτηρίδια Yersinia pestis) στην Κίνα και τη βορειοανατολική Ινδία, μέσω χερσαίων και θαλάσσιων εμπορικών οδών προς την Αίγυπτο, όπου εισήλθε στη βυζαντινή αυτοκρατορία μέσω των λιμένων της Μεσογείου.

Παρά την προφανή γνώση του για τον ρόλο της γεωγραφίας και του εμπορίου που έπαιξε σε αυτή την εξάπλωση, ο Προκόπιος καταλόγισε την ευθύνη για το ξέσπασμα στον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, χαρακτηρίζοντάς τον άνθρωπο του διαβόλου κι επικαλούμενος την τιμωρία του Θεού για τους κακούς τρόπους του. Κάποιοι ιστορικοί διαπίστωσαν ότι το γεγονός αυτό θα μπορούσε να έχει καταρρίψει τις προσπάθειες του αυτοκράτορα Ιουστινιανού για την επανένωση των δυτικών και ανατολικών υπολειμμάτων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και σημάδεψε την αρχή των Σκοτεινών Χρόνων.

Ευτυχώς, η κατανόηση της ανθρωπότητας για τις αιτίες των ασθενειών έχει βελτιωθεί και αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια δραστική βελτίωση στην ανταπόκριση στις σύγχρονες πανδημίες, αν και μερικές φορές παραμένει αργή και ελλιπής.

https://www.instagram.com/p/B98GMmtFwar/

Εισαγωγή της ασθένειας

Η πρακτική της καραντίνας ξεκίνησε τον 14ο αιώνα, σε μια προσπάθεια να προστατευθούν οι παράκτιες πόλεις από επιδημικές παθήσεις. Οι προσεκτικές λιμενικές αρχές απαιτούσαν τα πλοία που φθάνουν στη Βενετία από τα μολυσμένα λιμάνια να ρίξουν άγκυρα για 40 ημέρες πριν από την πρόσδεση στο λιμάνι (η προέλευση της λέξης καραντίνας από την ιταλική «quaranta giorni» ή 40 ημέρες).

Μία από τις πρώτες έρευνες που βασίζονταν στη γεωγραφία και τη στατιστική ανάλυση ήταν στα μέσα του 19ου αιώνα, στο Λονδίνο, κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας χολέρας. Το 1854, ο Δρ. John Snow κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χολέρα εξαπλωνόταν, μέσω του νερού και αποφάσισε να εμφανίσει δεδομένα θνησιμότητας στη γειτονιά απευθείας σε έναν χάρτη. Αυτή η μέθοδος αποκάλυψε ένα σύνολο περιπτώσεων γύρω από μια συγκεκριμένη αντλία από την οποία οι άνθρωποι αντλούσαν το νερό τους.

Ενώ οι αλληλεπιδράσεις που δημιουργούνται μέσω του εμπορίου και της αστικής ζωής διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο, είναι επίσης ο επιθετικός χαρακτήρας συγκεκριμένων ασθενειών που υποδεικνύουν την τροχιά τους και υπαγορεύουν στην ιατρική να τις χαρακτηρίσει πανδημίες.

Παρακολούθηση της εξάπλωσης

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν ένα βασικό μέτρο για την παρακολούθηση της εξάπλωσης μιας ασθένειας που ονομάζεται αριθμός αναπαραγωγής R0. Ο αριθμός αυτός μας λέει πόσοι ευπαθείς άνθρωποι, κατά μέσο όρο, κάθε άρρωστος θα μολύνει με τη σειρά του.

Η ιλαρά κυριαρχεί στη λίστα, είναι η πιο μολυσματική με μια σειρά R0 12-18. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο μπορεί να μολύνει, κατά μέσο όρο, 12 έως 18 άτομα σε μη εμβολιασμένο πληθυσμό.

Ενώ η ιλαρά μπορεί να είναι η πιο μολυσματική, οι προσπάθειες εμβολιασμού και η ανοσία  των αγελών μπορεί να περιορίσουν την εξάπλωσή της. Όσο περισσότεροι άνθρωποι είναι ανοσοποιημένοι σε μια ασθένεια, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να πολλαπλασιαστούν, καθιστώντας τους εμβολιασμούς κρίσιμους για την πρόληψη της αναζωπύρωσης γνωστών και θεραπευμένων ασθενειών.

Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε και να προβλέψουμε τον πραγματικό αντίκτυπο του COVID-19, καθώς η εστία συνεχίζεται και οι ερευνητές εξακολουθούν να μαθαίνουν για αυτή τη νέα μορφή κορονοϊού.

https://www.instagram.com/p/B97WufGJQ2g/

Η αστικοποίηση και η διάδοση της νόσου

Φτάνουμε από εκεί που ξεκινήσαμε, με τις αυξανόμενες παγκόσμιες συνδέσεις και αλληλεπιδράσεις να εμφανίζονται ως η κινητήρια δύναμη πίσω από τις πανδημίες. Η αστικοποίηση στον αναπτυσσόμενο κόσμο φέρνει όλο και περισσότερους κατοίκους της υπαίθρου σε πυκνότερες γειτονιές, ενώ η αύξηση του πληθυσμού ασκεί μεγαλύτερη πίεση στο περιβάλλον. Ταυτόχρονα, η εναέρια κυκλοφορία των επιβατών σχεδόν διπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία. Αυτές οι μακροοικονομικές τάσεις έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών.

Καθώς οι οργανισμοί και οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο ζητούν από τους πολίτες να εφαρμόσουν κοινωνική αποστασιοποίηση (απομόνωση) για να μειώσουν το ποσοστό μόλυνσης, ο ψηφιακός κόσμος επιτρέπει στους ανθρώπους να διατηρούν συνδέσεις και εμπόριο όπως ποτέ άλλοτε.

Συμπέρασμα: μένουμε σπίτι αλλά χρησιμοποιούμε με ασφάλεια την τεχνολογία και βρίσκουμε τρόπους να μη νιώθουμε αποκλεισμένοι ή απομονωμένοι και προστατεύουμε τον εαυτό μας και τους άλλους με προσοχή και σύνεση – για να περάσει κι αυτό!