Μήπως το κινητό σου έχει αυτή τη στιγμή μεγαλύτερη χωρητικότητα μνήμης από τον εγκέφαλό σου;

Κάνε το εξής απλό πείραμα: προσπάθησε να τηλεφωνήσεις στην κολλητή σου χωρίς να κάνεις αυτόματη ανάκληση από το κινητό και χωρίς να συμβουλευτείς τις επαφές -πάλι- από το κινητό σου. Προσπάθησε να θυμηθείς τα γενέθλια των δύο πιο κοντινών σου φίλων χωρίς να μπεις στη σελίδα τους στο facebook. Ή προσπάθησε να θυμηθείς που ήσουν πέρσι τέτοια μέρα χωρίς να τσεκάρεις τις «αναμνήσεις» στο προφίλ σου.

Κενό μνήμης;

Εάν δεν μπορείς, δεν είσαι ή μόνη. Τώρα το ότι δεν είσαι η μόνη δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να ανησυχείς ή ότι αυτό που συμβαίνει είναι κάτι καλό. Λίγοι άνθρωποι αυτές τις μέρες θυμούνται απέξω πλέον τους αριθμούς τηλεφώνου, τις οδηγίες ή την ατζέντα των ραντεβού. Αντίθετα, βασίζεσαι κι εσύ όπως οι περισσότεροι στο smartphone σου… που έχει γίνει σχεδόν επέκταση του εγκεφάλου σου.

Ωστόσο, αυτό το επίπεδο εξάρτησης από την τεχνολογία δεν έρχεται χωρίς τίμημα. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι στην ηλικία των 30, 40 και 50 αναζητούν βοήθεια με προβλήματα μνήμης.

Το τίμημα – μνήμη χρυσόψαρου

Η επιστήμη δεν χρειάστηκε πολύ χρόνο για να βγάλει το συμπέρασμα ότι νέες τεχνολογίες, όπως το smartphone, βρίσκονται πίσω από αυτά τα προβλήματα μνήμης σε όλο και περισσότερους ενήλικες – που δεν έχουν όμως φτάσει σε ηλικία που να αιτιολογεί κάτι τέτοιο.

Μάλιστα, έχουν ήδη ονομάσει το φαινόμενο αυτό «ψηφιακή αμνησία». Κι είναι απόλυτα λογικό, αν βασίζεσαι σε μια συσκευή για να συμπληρώσεις τη μνήμη σου με ειδοποιήσεις, GPS, αναγνώριση φωνής, υπενθυμίσεις κ.λπ., η μνήμη που δεν είναι κάτι παραπάνω από ένας μας αρχίζει να εξασθενεί.

Silver alert

Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, το 44% των 1.000 ατόμων που ρωτήθηκαν μεταξύ των ηλικιών 16-55 δήλωσαν ότι το smartphone τους χρησιμεύει ως η «μνήμη τους».

Η απλή χρήση ωστόσο ενός κινητού δεν οδηγεί σε προβλήματα μνήμης. Αλλά είναι ο εθισμός στις νέες τεχνολογίες και στις έξυπνες συσκευές που αφαιρούν βαθμούς ευφυΐας από σένα και χωρητικότητα μνήμης.

Η εθιστική φύση του smartphone έχει να κάνει με την ντοπαμίνη που απεκκρίνεται από τον εγκέφαλο όταν ελέγχεις τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις ειδήσεις, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κ.λπ. Αυτή η ντοπαμίνη σού δίνει μια αίσθηση «ανταμοιβής» και σε κρατά κολλημένη στην οθόνη σου.

Ωστόσο, η ντοπαμίνη δεν είναι ο μόνος παράγοντας για το πώς ο εθισμός στο smartphone επηρεάζει τη μνήμη σου.

Memory loss or lost connection

Παράλληλα με το ότι βασίζεσαι στο κινητό σου ως βοήθημα μνήμης, έχεις μπει και σε μια διαδικασία να το μιμηθείς και να το αντιγράψεις! Πάντα σου άρεσε να κάνεις πολλά πράγματα ταυτόχρονα, αλλά τώρα το κακό έχει παραγίνει… Κι αυτό το multitasking οι έξυπνες συσκευές όχι μόνο δεν το αποκλείουν αλλά το ενθαρρύνουν και σε ωθούν σε ακόμα μεγαλύτερη χρήση έως κατάχρησή του.

Το multitasking ωστόσο σε καθιστά λιγότερο έξυπνη. Απλώς προσπάθησε να μπεις στο smartphone σου για να αναζητήσεις μόνο ένα πράγμα... είναι δύσκολο, έτσι; Αυτό συμβαίνει επειδή τα νέα τηλέφωνα περιέχουν τόσες πολλές εφαρμογές και ειδοποιήσεις, που είναι αδύνατο να ασχοληθείς μόνο με ένα πράγμα.

Κάτι παρόμοιο φαίνεται να ισχύει και για τη χρήση του ίντερνετ στο σπίτι. Μπορεί να μπεις στο διαδίκτυο για να πληρώσεις έναν λογαριασμό ή να απαντήσεις σε ένα mail και προτού το καταλάβεις, έχεις έξι (τουλάχιστον) ανοιχτά παράθυρα θυμίζοντας ζογκλέρ που με μαγικό τρόπο προσπαθεί να ισορροπήσει πολλές μπάλες ταυτόχρονα.

Οι πολλαπλές παράλληλες εργασίες ωστόσο όχι μόνο θα σε κάνουν σταδιακά να χάσεις τον ύπνο σου αλλά σου στερούν και μονάδες από το IQ σου!

Η απόσπαση της προσοχής καθιστά δυσκολότερη τη δημιουργία αναμνήσεων

Όταν στην εκμάθηση μιας νέας δεξιότητας ή νέων πληροφοριών δεν δίνεις την πλήρη προσοχή σου, αλλά κάνεις παράλληλα και άλλα πράγματα, πόσο πιθανό είναι να δημιουργήσεις μια ισχυρή μνήμη για το καινούργιο ή να έχεις μια ουσιαστική εμπειρία μάθησης; Όχι πολύ.

Το ίδιο ισχύει και όταν είσαι απασχολημένη με πολλαπλές εργασίες και σκρολάρεις στα γρήγορα στις πληροφορίες στην οθόνη σου.

Παρόλο που ενδέχεται να αναγνωρίσεις γρήγορα τις πληροφορίες και να ξεχωρίσεις τι σε ενδιαφέρει και τι όχι, είναι απίθανο να αποθηκευτεί στη μακροχρόνια μνήμη σου, λόγω έλλειψης εστίασης.

Για παράδειγμα, οι επιστήμονες του MIT πέρυσι εντόπισαν τον νευρώνα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνος για το σχηματισμό μνήμης και διαπίστωσαν ότι οι νευρώνες λειτουργούν καλύτερα όταν ασχολείσαι ενεργά με το θέμα και επικεντρώνεσαι σε αυτά που μαθαίνεις.

Πόσες φορές θα γκουγκλάρεις το ίδιο πράγμα – οέο;

Σύμφωνα με ένα πρόσφατο άρθρο το διαδίκτυο έχει γίνει ο εξωτερικός σκληρός δίσκος για τις αναμνήσεις σου, ο σχηματισμός μνήμης είχε πάντα ένα κοινωνικό στοιχείο.

Για παράδειγμα, πριν από λίγα χρόνια, εάν χρειαζόσουν βοήθεια με μια συνταγή, ένα μαθηματικό πρόβλημα ή ένα έργο DIY, θα καλούσες έναν φίλο ή ένα μέλος της οικογένειάς σου να σε καθοδηγήσει, μέθοδος που βοηθά στην ενίσχυση της μνήμης.

Πλέον για ό,τι βοήθεια θες, μπαίνεις στο Google ή σε κάποια άλλη μηχανή αναζήτησης. Που όντως θα σου δώσει τις απαντήσεις που χρειάζεσαι, αλλά δεν θα σε βοηθήσει να διατηρήσεις αυτές τις πληροφορίες μακροπρόθεσμα.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχεις βρεθεί να αναζητάς την ίδια συνταγή ή συμβουλές ξανά και ξανά. Χωρίς το κοινωνικό στοιχείο, η μνήμη απλώς δεν σχηματίζεται τόσο έντονα.

Sleepless in Seattle

Ο εθισμός σε smartphone ή συσκευές μπορεί να διακόψει τον ύπνο, οδηγώντας σε μεγαλύτερη γνωστική μείωση. Αυτή είναι μια λιγότερο γνωστή αιτία της γνωστικής μείωσης, αλλά εξίσου σημαντική.

Το μπλε φως και οι διεγερτικές πτυχές των smartphone συνεισφέρουν στις διαταραχές του ύπνου (sounds familiar αν κι εσύ κοιμάσαι με το τηλέφωνό σου ακριβώς δίπλα στο κρεβάτι σου – ή δίπλα στο μαξιλάρι σου).

Και όταν δεν κοιμάσαι αρκετά (ιδανικά 7-9 ώρες τη νύχτα) ο εγκέφαλός σου δεν μπορεί να ασχοληθεί με δύο βασικές λειτουργίες που είναι κρίσιμες για την υγεία της μνήμης:

Ο νυχτερινός καθαρισμός μέσω του γλυφατικού συστήματος. Αυτό το πρόσφατα ανακαλυφθέν σύστημα λειτουργεί όπως η υπηρεσία καθαρισμού του εγκεφάλου, ο καθαρισμός των παλαιών πληροφοριών και των νεκρών κυττάρων. Και ενεργοποιείται μόνο κατά τη διάρκεια ενός πλήρους φυσικού ύπνου.

Ομοίως, ο ύπνος ευθύνεται όταν ο εγκέφαλός σου εμπλέκεται σε αυτό που είναι γνωστό ως συναπτικό κλάδεμα (ή κουμπί διαγραφής τους εγκεφάλου), όπου οι παλιές πληροφορίες κλαδεύονται για να προσφέρουν χώρο για νέες πληροφορίες – ή αλλιώς το γνωστό ξεσκαρτάρισμα. Και πάλι, εάν δεν κοιμάσαι βαθιά, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτό το ξεκαθάρισμα που βλάπτει την ικανότητά σου να σχηματίζεις νέες αναμνήσεις και να διατηρείς νέες πληροφορίες.

Υπάρχει θεραπεία;

Προφανώς, η απλή και καλύτερη απάντηση είναι να χρησιμοποιείς το smartphone σου λιγότερο και τον εγκέφαλό σου περισσότερο.

Ωστόσο, εάν έχεις πραγματικά εθισμό στο smartphone, αυτό είναι πιο εύκολο να το πεις παρά να το κάνεις. Αν και θα ήταν σκόπιμο μια πλήρης ψηφιακή αποτοξίνωση (αποχή από οθόνες για μια περίοδο ημερών ή εβδομάδων), καταλαβαίνω ότι αυτό δεν είναι δυνατό για τους περισσότερους ενήλικες που εργάζονται.

Ωστόσο μπορείς να ακολουθήσεις κάποιες συμβουλές που έχουν αποτέλεσμα

Κράτησε το τηλέφωνο και τις έξυπνες συσκευές έξω από την κρεβατοκάμαρα. Κανείς δεν χρειάζεται το κινητό του τηλέφωνο ακριβώς δίπλα από το κεφάλι του τη νύχτα. Να το φυλάξεις μακριά για καλύτερο ύπνο.

Αν αντιμετωπίζεις προβλήματα με τον ύπνο, αποσυνδέσου 2-3 ώρες πριν πας στο κρεβάτι. Αυτό θα δώσει στο σώμα σου αρκετό χρόνο για να χαλαρώσει από το μπλε φως και τα ερεθίσματα.

Απενεργοποίησε τις ειδοποιήσεις. Κάθε «ήχος» ενθαρρύνει την απελευθέρωση των ορμονών του στρες, οι οποίες θα διαταράξουν τον ύπνο.

Κατάργησε όλες τις μη απαραίτητες εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων. Αυτό περιλαμβάνει κοινωνικά μέσα, email, Skype κ.λπ.

Αντί να χρησιμοποιείς το GPS, προτίμησε χάρτες Google και εκτύπωσε τις οδηγίες… και στη συνέχεια δοκίμασε την επόμενη φορά να φτάσεις εκεί χωρίς βοήθεια.

Όρισε τουλάχιστον μία ημέρα την εβδομάδα ως ημέρα χωρίς οθόνη. Αυτή την ημέρα θα αφιερώνεις το χρόνο σε δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνουν συσκευές και θα μπορείς να χρησιμοποιείς το τηλέφωνό σου μόνο για τηλεφωνικές κλήσεις.

Αύξησε τη χρήση του σταθερού τηλεφώνου.

Γίνε πιο κοινωνική σε πραγματικό χρόνο. Προτίμησε να βρεθείς με φίλους από κοντά, έστω και για λίγη ώρα από το να κάνεις chat μαζί τους από κάποια εφαρμογή. Στο κάτω κάτω δεν έπηξες αρκετά στην καραντίνα;