Skip to main content

INTERVIEW

Σάσα Βούλγαρη: «Τα παραμύθια είναι ο τρόπος μου να αγαπώ και να με αγαπούν»

Η πρώτη επαγγελματίας παραμυθού της Ελλάδας, και μοναδική στο είδος της, με αφορμή την 1η Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα Αφήγησης, μιλάει στην Αλεξάνδρα Παπαδάκη και στο allyou.gr.



Μεγαλωμένη στην Καρδίτσα, με τις κόκκινες παπαρούνες και το νερό που ρέει, με τα τραγούδια της μαμάς και τις διηγήσεις του παππού να αντηχούν ακόμα μέσα της, η Σάσα είναι ένα κορίτσι που κατοικεί μέσα στις ιστορίες. Ζει για αυτές και εκείνες της το ανταποδίδουν με τον πιο γενναιόδωρο τρόπο: Της δείχνουν τη ζωή και την αλήθεια της. Την αγάπη και την ευγνωμοσύνη.  

Οι αφηγήσεις της, ντυμένες με τη γοητεία της παράδοσης, με μελωδίες οργάνων και την ξεχωριστή φωνή της ως πρώτιστο, με φορέματα παραμυθένια, και σκηνικά απλά, αφηγήσεις δωρικές, σε ταξιδεύουν σε άλλους κόσμους με νεράιδες και τέρατα, ξωτικά και ανθισμένους κήπους. Είναι τόσο θεραπευτικά υπέροχο να αφήνεσαι στην αγκαλιά που σου προσφέρει η αφήγησή της! Θαρρώ πως η σημερινή ημέρα τής αξίζει. 

Νανουρίσματα στην αγκαλιά της μαμάς σου... ιστορίες... βιώματα... τραγούδια... Τι θα έδινες για να βρεθείς ακόμα μια φορά σε αυτή την αγκαλιά;
Τον ουρανό με τ΄ άστρα γιατί η αγκαλιά αυτή είναι πια στον ουρανό. Είχα σχέση δυνατή με την μητέρα μου, την θαύμαζα πάντα για τη δύναμη και το κουράγιο της και τώρα που μου λείπει αφάνταστα έχω ακόμη τη φωνή της μέσα στα αυτιά μου. Τραγουδούσε υπέροχα και μου κληρονόμησε κάμποσο από αυτό το ταλέντο.
 

Γιατί το ένστικτό μου λέει ότι έχεις γράψει μια ιστορία για τη μαμά σου αλλά την κρατάς φυλαγμένη; 
Το 2009 παρουσίασα το πρόγραμμα «ΑΜΡΙΤΑ» στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης. Όλη η έρευνα του υλικού (ιστορίες από την Ινδία) έγινε κατά τη διάρκεια της αρρώστιας της μέχρι το τέλος. Ασυνείδητα έφτιαξα ένα πρόγραμμα για την απώλεια, με ιστορίες που μιλούν για τον κύκλο της ζωής και για το ιερό χρέος του ανθρώπου να ζει ευτυχισμένα: αυτή είναι η μόνη μας αποστολή. Αλλά... έχεις δίκιο υπάρχει μέσα μου μια ιστορία για κείνην που θα έρθει η ώρα της: με στάχυα, λυγαριές, νερό που ρέει, και παπαρούνες κόκκινες.
 

Τι κρατάς από την Καρδίτσα μέσα σου; 
Αυτά που αγαπούσα. Τα παιδικά κι εφηβικά μου χρόνια – ήταν δύσκολα αλλά είχα τις αγαπημένες μου φίλες (η μια είναι πλέον νονά του παιδιού μου). Τους χειμώνες με τα χιόνια και τα κρούσταλλα που κρέμονταν από τα κεραμίδια (πριν την επέλαση της αντιπαροχής). Τις ατελείωτες ποδηλατάδες σε μια πόλη ίσια σαν ταψί (αδύνατον να χαθείς!). Την υπέροχη Δημοτική Βιβλιοθήκη: για μένα ένας κόσμος σαν τις Χίλιες και Μία Νύχτες όπου ταξίδευα ξανά και ξανά! Το Παυσίλυπο με τα παγώνια του κι έναν φύλακα όπως των παραμυθιών με ένα παροιμιώδες τσιγγελωτό μουστάκι! Την άνεση να βγεις «στην Πλατεία» βόλτα και να ξέρεις ότι θα βρεις παρέα... Την ιδιαίτερη μυρωδιά της το Χειμώνα: υγρασία και καμμένο ξύλο από τα τζάκια. Μάλλον την έχω «ζωγραφίσει» παραμυθένια πλέον στις αναμνήσεις μου καθώς δεν πάω συχνά πια...
 

Στα χωριά ακόμα μαζεύονται γύρω από τη γιαγιά ή τον παππού, κυρίως τον παππού νομίζω σε ορισμένες περιοχές, και ακούνε οκλαδόν τις ιστορίες του. Είναι οι παππούδες μας οι καλύτεροι αφηγητές τελικά;
Πολύ ρομαντική εικόνα... Δεν ήταν έτσι... Οκλαδόν δεν θυμάμαι να καθόμασταν! Χαχαχα! Στο χάλασα... Ιστορίες δεν έλεγαν μόνον οι γεροντότεροι: στο χάλασα πάλι... Ιστορίες έλεγαν όλοι: η γιαγιά μου τραγουδούσε υπέροχα αφηγηματικά και μακρόσυρτα τραγούδια. Η μια θεία μου έλεγε ευτράπελα, η άλλη τραγούδια... Ο παππούς μου έλεγε μαγικά παραμύθια που με σημάδεψαν. Και πρόλαβα και την αναγνωρισμένη παραμυθού του χωριού, τη θεια-Μαρία, σε μεγάλη ηλικία: στα νιάτα της κράταγε με τον λόγο της βραδιές ολόκληρες. Τα σήριαλ της εποχής! Τώρα οι γιαγιάδες και οι παππούδες είναι μοντέρνοι: διαβάζουν ωραία λογοτεχνικά βιβλία (στην καλύτερη περίπτωση) ή προωθούν το... τάμπλετ και την τηλεόραση (στην χειρότερη). 
 

Πότε έγραψες την πρώτη σου ιστορία και για τι μιλούσε;
Να σου πω ότι δεν θυμάμαι... Πάντα έφτιαχνα ιστορίες και από μικρή έγραφα. Και δεν κράταγα βέβαια και κανένα αρχείο... Πιο συνειδητά έφτιαξα ιστορίες γύρω στα είκοσι μου χρόνια στα πλαίσια ενός προγράμματος Πολιτιστικής Εμψύχωσης για παιδιά όταν είχα το ρόλο της... «Κυράς των Παραμυθιών»! Τυχαίο; Δε νομίζω... Πάντα έφτιαχνα ιστορίες γιατί ήθελα να τις μοιραστώ... 
 

Ο κόσμος των παραμυθιών είναι ο κόσμος σου! Μήπως μπήκες μέσα του για να κρυφτείς από τέρατα αληθινά, από μια πραγματικότητα που δεν σου άρεσε;
Μπίνγκο! Χτύπησες φλέβα! Είχα πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια και όντως ο τρόπος μου να ανταπεξέρχομαι ήταν να καταφεύγω στα παραμύθια. Ήταν όμως ένα φτωχό καταφύγιο: αλοίμονο! Αν κάνεις κάτι για φυγή και όχι με συνείδηση απλά ξεφεύγεις από την πραγματικότητα που σε πληγώνει αλλά δεν δημιουργείς έτσι μια λειτουργική ζωή. Τώρα το ξέρω, τότε ήμουν παιδί, οπότε χρωστώ ευγνωμοσύνη στο Θεό που μου έδωσε ένα δώρο που κατάφερα να αναπτύξω και να το κάνω οδηγό μου στα δύσκολα αλλά και στην ευτυχία που λέγεται ΖΩΗ.
 

Σε πειράζει που σε λέμε «παραμυθού» αντί για το πιο σωστό «αφηγήτρια παραμυθιών»;
Σώπα καλέ! Παραμυθού αποκαλώ τον εαυτό μου για χρόνια αποτίοντας φόρο τιμής σε όσους προηγήθηκαν – είναι άλλωστε τόσο γλυκός τίτλος. Τα τελευταία χρόνια όμως που το έργο μου αναπτύχθηκε και εμπλουτίστηκε τόσο αφηγηματικά όσο εκπαιδευτικά και φιλοσοφικά, ο όρος «προφορική αφηγήτρια» με καλύπτει καλύτερα. Στο υλικό μου διαχειρίζομαι ποίηση, επώνυμη και ανώνυμη λογοτεχνία, ιστορίες βιωματικές, τραγούδια αφηγηματικά, ερωτικές και ευτράπελες ιστορίες και τόσα άλλα... 
 

Στη σκηνή βλέπουμε ένα αιθέριο πλάσμα, σχεδόν απόκοσμο, τρυφερό, γλυκό, ήρεμο. Πώς είσαι εκτός σκηνής, στην καθημερινότητά σου;
Είμαι όντως ήρεμη γενικά, αλλά επειδή το πρόγραμμά μου είναι συχνά εξουθενωτικό χρειάστηκε να βρω πολλές τεχνικές για να μην χάνω τον εαυτό μου. Χρειάστηκε να μάθω να μην είμαι τόσο ακραία υπομονετική γιατί όταν κάνω έκρηξη είναι προς τα μέσα, που βλάπτει εμένα, ή όταν είναι προς τα έξω είμαι άτσαλη, που βλάπτει... εμένα! 
 

Όταν ξεκινάς μια αφήγηση, δεν ξέρεις πού θα σε βγάλει. Σου αρέσει να κάνεις το ίδιο και τη ζωή σου, στις σχέσεις σου, ή θέλεις μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και οργάνωση;
Και στην αφήγηση και στη ζωή χρειάζομαι αυστηρότατη οργάνωση για να αντεπεξέλθω – δεν το καταφέρνω φυσικά πάντα! – γιατί είμαι αγχώδης από τη φύση μου, παρόλο που με τα χρόνια έχω αλλάξει πάρα πολύ. Αλλά κάποια στιγμή έκανα την εξής πρόβλεψη: ότι η ζωή δεν επιδέχεται πρόβλεψη! Οργανώνομαι λοιπόν... για να χαίρομαι τις εκπλήξεις τις ζωής!
 

Στα 20 και, χρόνια σου ως παραμυθού, ποιες στιγμές-ορόσημα ξεχωρίζεις;
Τα παραμύθια που αφηγήθηκα στην ΕΤ1 το 1998. Το πρόγραμμα «Χίλιες και Μία Νύχτες» στο θέατρο Φούρνος το 1996 –δύσκολη δομή εγκιβωτισμού και σε μια εποχή (θυμίζω) που η επαγελματική αφήγηση ήταν στο ξεκίνημα. Το αφηγηματικό πρόγραμμα «Το Μυρολόγι της Φώκιας» του Αλ. Παπαδιαμάντη, στο πρωτότυπο κείμενο το 2003, με καθοδήγηση της Μίρκας Γεμεντζάκη. Την πενταετή συνεργασία μου με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Την παράσταση «Το παραμύθι των Χριστουγέννων» που σκηνοθέτησα το 2013 για την Εθνική Λυρική Σκηνή. Το πρόγραμμα ΑΜΡΙΤΑ που δημιούργησα για το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, το 2010. Το πρόγραμμα «Θάλασσα του πρωϊου» για το Έτος Καβάφη που δημιούργησα με παραγγελία του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών. Την συνεργασία μου σε νέες βάσεις που ξεκίνησα από εφέτος με το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. 
Και βέβαια την υποψηφιότητά μου για το Astrid Lindgren Memorial Award από την SCBWI GREECE – κατάθεση έργου ζωής και μεγάλη μου τιμή. Συγκίνηση και Ευγνωμοσύνη... 
 

Sasa_mesa.jpg

Μια ατάκα παιδιού που σου έχει μείνει ανεξίτηλη...
Εφήβου: "Καλά! Ε! Κυρία! Είστε ένα ολόκληρο θέατρο μόνη σας!". 
 

Ποια είναι η σχέση σου με τις μαμάδες και τις μαθήτριές σου; Έχεις δημιουργήσει φιλίες όλα αυτά τα χρόνια ή κρατάς τις αποστάσεις;
Λέω πάντα ότι τα παραμύθια είναι ο τρόπος μου να αγαπώ και να με αγαπούν. Ανεκτίμητοι, αγαπημένοι άνθρωποι, φίλοι της καρδιάς με πολύχρονη σχέση ή σε μια ευλογημένη αιώνια στιγμή... Και μαμάδες και μαθήτριες. Και μερικοί μαθητές. Με κάποιους χανόμαστε... ξαναβρισκόμαστε... ξαναχανόμαστε.... το παιχνίδι της ζωής είναι τέτοιο. Αλλά έχω αγαπημένους ανθρώπους σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, χαίρομαι να μαθαίνω τα νέα τους, παντρεύονται, γεννάνε, μου φέρνουν τα παιδιά τους στα παραμύθια. Ευλογία! Έχω ζήσει και τη σκληρότητα του θανάτου... Έχασα πολύ αγαπημένο μου μαθητή – απαρηγόρητο αίσθημα. Πάντως με όσους έχω βιώσει αληθινή σχέση τους κουβαλώ πάντα μέσα μου με τρυφερότητα. Αποστάσεις δεν κρατώ, όχι εγώ, απλά τους αφήνω να έχουν εκείνοι την επιλογή όποτε θέλουν να με βρίσκουν. Έτσι πρέπει.
 

Το πιο ωραίο παραμύθι που σου έχουν αφηγηθεί...
Τα τρία χρυσά μήλα – ο παππούς μου μας το έλεγε: απλά υπέροχο!
 

Γιατί τα παραμύθια είναι και για μεγάλους; Δεν τα έχουμε χορτάσει λες; (σ.σ. και ως παιδιά και ως ενήλικες σε μια κοινωνία που ζει στο ψέμα)
Γιατί μας δείχνουν τον μόνον δρόμο που οδηγεί στην Αρμονία και στην Ευτυχία: τον δρόμο της Αγάπης. Τόσο απλά. Αλλά αυτό που δυσκολευόμαστε να δούμε είναι ότι δεν ξέρουμε να αγαπάμε αληθινά. Οπότε έρχονται οι ήρωες των παραμυθιών να μας δείξουν τον τρόπο: συμπόνοια, βοήθεια, αποδοχή, τόλμη, ευγένεια, σεβασμός, ανεκτικότητα... Και για να ακούσουμε καλά επειδή τα αυτιά της ψυχής μας είναι βουλωμένα μας το λένε απαλά και με όμορφα λόγια. Τα παραμύθια λένε Αλήθεια γι΄ αυτό μας παρηγορούν.
 

Πώς θα ήθελες να εξελίξεις ιδανικά αυτό που κάνεις; Ποιο είναι το επόμενο επίπεδο;
Αυτή τη στιγμή είμαι στο επόμενο επίπεδο: αναπτύσσω όλο και πιο δυναμικά μια δικής μου έμπνευσης διαδραστική επιμόρφωση - αφήγηση για ανοικτό κοινό όπου συνδέω το αντικείμενό μου με διαφορετικά πεδία. Επίσης, δημιούργησα φέτος με «απόφοιτές» μου, επιλεγμένες μαθήτριες μια ομάδα – τις Διάβες – για να με συνοδεύουν δημιουργικά στα εκπαιδευτικά μου προγράμμματα με παιδιά και για να μεγαλώνουμε τη χαρά της παραμυθένιας συνύπαρξης! Οραματίζομαι επίσης να δημιουργώ Δίκτυα με προοπτική χρόνου, με κέντρο την Ιστόρηση και τις Εφαρμογές της σε διάφορα πεδία με συνεργασίες, σεμινάρια και αφηγήσεις σε μέρη της Ελλάδας και όχι μόνον. Σε όλα αυτά έχω την αμέριστη υποστήριξη του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης που είναι το επαγγελματικό μου «σπίτι» τα τελευταία οχτώ χρόνια και νιώθω βαθειά ευγνωμοσύνη γι΄ αυτό.
 

Θα ήθελες να είχες έναν δικό σου χώρο αφήγησης και σεμιναρίων ή σου αρέσει να περιπλανιέσαι;
Μα... Νομίζω όλες αυτές οι συνεργασίες που αναφέρω απαντούν από μόνες τους! 
 

Τι πρέπει να κάνει κάποιος για να γίνει παραμυθάς; 
Καταρχήν να το εννοεί... Και μετά χρειάζεται να μαθητεύσει. Δεν πιστεύω σε σχολές... Πιστεύω στη Μαθητεία. Να βρει ποιος αφηγητής του ταιριάζει και να μαθητεύσει κοντά του. Με υπομονή, ήθος και εργατικότητα. Είναι δύσκολο έργο αλλά ό, τι δίνουμε παίρνουμε: εγώ πήρα μόνον ευτυχία και δεν υπερβάλλω καθόλου.
 

Με αφορμή την 1η Φεβρουαρίου, την Παγκόσμια Ημέρα Αφήγησης, ποιες συμβουλές θα ήθελες να δώσεις στις μαμάδες;
Τίποτα δεν αντικαθιστά το παραμύθι μιας μητέρας: βίωμα για μια ζωή. Οι ιστορίες που λέμε στα παιδιά μας τα ψυχαγωγούν, τα δυνανώμουν, τα καλλιεργούν. Ασκούν το αυτί τους κι ενδυναμώνουν τη σχέση μας φτιάχνοντας κώδικες: ακόμα θυμάμαι τα παραμυθάκια που σκάρωνα για τον Μιχάλη μου ειδικά, πέρα από τα άπειρα παραδοσιακά που του έλεγα.  
 

Τι είναι τελικά τα παραμύθια; Κομμάτι της παράδοσης, μεγάλες αλήθειες, κρυφά μηνύματα, τι;
Είναι όλα αυτά μαζί  - αλλά ας μην το ξεχνάμε – είναι Ψυχαγωγία = Αγωγή Ψυχής.
 

Σου έχει παραπονεθεί ποτέ ο γιος σου, ο Μιχάλης, γιατί ασχολείσαι με άλλα παιδιά και όχι με τον ίδιο; Θα ήθελε να έχει την αποκλειστικότητα των αφηγήσεων σου; (πριν μπει στην εφηβεία...)
Όχι. Γιατί είχε την αποκλειστικότητα και το ήξερε κι άλλωστε του είχα εξηγήσει ποια είναι η δουλειά μου. Τον είχα, όταν ήταν μικρούλης πάντα δίπλα μου να κάθεται, και τον σύστηνα στοι κοινό: αυτό μου το ζήταγε, του άρεσε... 

Τι παραμυθένιο μας ετοιμάζεις τώρα;
«Από τις τσέπες μου βγαίνουν παραμύθια»: ιστορίες από όλον τον κόσμο για μικρούς και μεγάλους τις οποίες θα ακολουθεί εργαστήρι σε συνεργασία με την παραμυθο-ομάδα μου, τις Διάβες, για να βοηθάμε τα παιδιά να φτιάχνουν και να λένε ιστορίες.
«Όλη η αλήθεια για τα παραμύθια»: νέα σειρά διαδραστικών σεμιναρίων  - μετά την περυσινή μεγάλη επιτυχία  - με power point, συνδρομή εξαίρετων καλεσμένων και αφηγήσεις, με διάφορα θέματα που αφορούν στην Τέχνη της προφορικής Αφήγησης. 
Και τα δύο στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Πολλοί προγραμματιστές δωρεάν διαδικτυακών παιχνιδιών χρησιμοποιούν παρόμοιες τεχνικές για να εμπλέξουν τον χρήστη στη διαδικασία. Για παράδειγμα, η Poki, ένας από τους ηγέτες στην ανάπτυξη casual δωρεάν παιχνιδιών, η εταιρεία Friv5Online το εφαρμόζει στα παιχνίδια της εδώ και πολύ καιρό.

Αν η ζωή σου ήταν παραμύθι, τι τίτλο θα έβαζες και πώς θα ξεκινούσε; 
Ωχ! Δύσκολο... Ας δοκιμάσω: «Βουτώ στη Θάλασσα με τα Όνειρα». Ήταν κάποτε μια γυναίκα που έπλαθε με τις λέξεις κόσμους ολόκληρους. Γεννήθηκε στα χρόνια που οι άνθρωποι κοιτούσαν χωρίς να βλέπουν και άκουγαν χωρίς να προσέχουν....
 

φωτό: Vangelis Paravas
 

Διαβάστε επίσης

INTERVIEW

«Η μητέρα μου, και η αστείρευτη αγάπη της για τη ζωή, αποτελεί τη βασική πηγή έμπνευσής μου» Μαρία Κηλαηδόνη

Λίγο πριν από την εμφάνισή της στο Gazarte, 18/2, η Μαρία Κηλαηδόνη μιλάει για τα σχέδιά της στην Αγγελική Λάλου και το allyou

INTERVIEW

«Η καλύτερη εποχή είναι εδώ και τώρα, κάτι που πάλευα χρόνια να καταλάβω στην πράξη» Λουίζα Σοφιανοπούλου

Λίγο πριν τραγουδήσει «Time of my life», η ταλαντούχα τραγουδίστρια Lou Is, ή αλλιώς Λουίζα Σοφιανοπούλου, μίλησε στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr 

INTERVIEW

«Με εμπνέει η μέση γυναίκα που παλεύει για το καλό των παιδιών της και των οικείων της. Η γυναίκα αγωνίστρια της ζωής» Φωτεινή Δάρρα

Λίγο πριν τις νέες της εμφανίσεις στο Half Note, η εξαιρετική Φωτεινή Δάρρα σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr

Προτεινόμενα

ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ

Ζώδια Παρασκευής 29 Μαρτίου

Μην αποφύγετε να βρείτε τη λύση σε κάτι που σας βασανίζει, όσο και αν φοβάστε μήπως πληγωθείτε

BLOGS

Η Beyoncé αποκαλύπτει την tracklist του νέου της δίσκου, Cowboy Carter

Ο οποίος θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ένα cover του “Jolene” της Dolly Parton, αλλά και συμμετοχή του θρύλου της country, Willie Nelson

VIRAL

Το teaser trailer της νέας ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου Kinds Of Kindness είναι εδώ

Στο Ιστορίες Καλοσύνης πρωταγωνιστεί η άρτι βραβευθείσα με Όσκαρ Emma Stone, ενώ το σενάριο της ταινίας συνυπογράφει το δίδυμο Γιώργος Λάνθιμος-Ευθύμης Φιλίππου.