Ιάσων Πιπίνης: “Οι λαοί της Λατινικής Αμερικής και της Ελλάδας μοιράζονται πολλά κοινά”

Τι ξέρουμε για την ιστορία της Λατινικής Αμερικής; Σίγουρα τον Τσε Γκεβάρα της Κούβας, το πορτρέτο του οποίου έχει γίνει παγκόσμιο σύμβολο της επανάστασης. Μάλλον τον Χουάν Περόν της Αργεντινής και τη δεύτερη σύζυγό του, Εβίτα, η οποία είχε ενσαρκωθεί στο ομώνυμο μιούζικαλ από τη Μαντόνα. Πιθανότατα τον Σαλβαδόρ Αλιέντε της Χιλής και την πολυγραφότατη ανιψιά του, τη συγγραφέα Ιζαμπέλ Αλιέντε. Ίσως το μεξικανικό κίνημα των Ζαπατίστας και κυρίως το θρυλικό αρχηγό του, τον Μάρκος.

Όλες οι παραπάνω προσωπικότητες και πολλές ακόμη μάς συστήνονται και παίρνουν θέση σε ένα μεγάλο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο στο καινούριο βιβλίο “Το πείραμα της Λατινικής Αμερικής”, το οποίο επιχειρεί να μας φέρει σε επαφή με το παρελθόν και το παρόν των λατινοαμερικανικών χωρών. 

Επίκεντρο της έκδοσης, η αριστερή στροφή που συντελέστηκε σε κάποια από αυτά τα κράτη από το 1998 και μετά, με την ανάληψη της εξουσίας στη Βενεζουέλα από τον Ούγο Τσάβες. 

Συγγραφέας του “Πειράματος” είναι ο Ελληνο-περουβιανός Ιάσων Πιπίνης, ανιψιός του πρώην προέδρου του Περού Χουάν Βελάσκο Αλβαράδο, έμπειρος δημοσιογράφος και πτυχιούχος της Ισπανικής Φιλολογίας – αυτή την περίοδο μάλιστα ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό του στις σύγχρονες λατινοαμερικανικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης. Μίλησε στο AllYou.gr για το συναρπαστικό οδοιπορικό του στη Λατινική Αμερική που προηγήθηκε της συγγραφής του βιβλίου, αλλά και τα συμπεράσματα στα οποία τον οδήγησε η έρευνά του.

Γιατί ένα βιβλίο όπως το «Πείραμα της Λατινικής Αμερικής» αφορά το αναγνωστικό κοινό της Ελλάδας; Ποια κοινά μοιραζόμαστε με αυτές τις χώρες;

Οι λαοί της Λατινικής Αμερικής και της Ελλάδας μοιράζονται πολλά κοινά στην ιστορία τους και πιστεύω και στην ιδιοσυγκρασία τους. Επιπλέον οι εξελίξεις στη Λατινική Αμερική αναμφισβήτητα έχουν αντίκτυπο στη χώρα μας όπως και σε όλο τον κόσμο. Οι επαναστάσεις που είχαν σημειωθεί εκεί στο παρελθόν ενέπνευσαν ή επηρέασαν κοινωνικά και πολιτικά κινήματα παγκοσμίως. Αλλά και οι δικτατορίες είχαν άμεσο αντίκτυπο διεθνώς. 

Για παράδειγμα το 1973, όταν ο Αουγούστο Πινοσέτ ανέτρεψε τον Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή και εγκαθίδρυσε μια σκληρή χούντα, οι φοιτητές στην Αθήνα που είχαν εξεγερθεί ενάντια στη χούντα των συνταγματαρχών έγραφαν στους τοίχους έξω από το Πολυτεχνείο “Κάτω η χούντα του Πινοσέτ". Σήμερα οι εξελίξεις στη Λατινική Αμερική παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και λόγω της ανόδου της Αριστεράς στη χώρα μας. Πολλοί συζητούν στην Ελλάδα το είδος διακυβέρνησης στη Βενεζουέλα και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Το "Πείραμα της Λατινικής Αμερικής" είναι ένα βιβλίο πολιτικής ιστορίας που βοηθάει τον αναγνώστη να γνωρίσει τη Λατινική Αμερική του σήμερα. 

Στη διαδικασία της έρευνάς σου που προηγήθηκε της συγγραφής, η οποία μάλιστα περιλάμβανε πολλά ταξίδια και συνεντεύξεις με πολιτικούς, ποιες στιγμές διακρίνεις ως κορυφαίες και γιατί;

Η έρευνα και η προετοιμασία για να ολοκληρωθεί αυτό το βιβλίο κράτησε περίπου τέσσερα χρόνια. Στο συγκεκριμένο διάστημα είχα την ευκαιρία να συναντήσω τον πρώην πρόεδρο της Βενεζουέλας Ούγο Τσάβες το 2010 στο Καράκας. Αυτή η συνάντηση ήταν αναμφισβήτητα η πιο ιδιαίτερη από τις επαφές που έκανα για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου.

Ο Ούγο Τσάβες ενδιαφέρθηκε πολύ και με ρώτησε για τις εξελίξεις στην Ελλάδα λόγω της οικονομικής κρίσης. Μου αποκάλυψε τότε ότι θα ήθελε πολύ να επισκεφθεί την χώρα μας αλλά δεν υπήρχε επίσημη πρόσκληση από την κυβέρνηση. Στη συνέντευξη του, η οποία περιλαμβάνεται στο βιβλίο, μου μίλησε για τη φιλοσοφία της "Μπολιβαριανής Επανάστασης" που εφάρμοσε στη Βενεζουέλα και για την πολιτική που ασκούσε.

Στο ταξίδι μου στην Κούβα είδα από κοντά τις συνέπειες του απάνθρωπου εμπάργκο που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ, με την έλλειψη βασικών αγαθών που παρατηρείται, αλλά διαπίστωσα και τη στέρηση βασικών δημοκρατικών δικαιωμάτων από την οποία υποφέρει ο λαός.

Στο Περού, το οποίο έχω επισκεφτεί πολλές φορές επειδή είναι και η δεύτερη πατρίδα μου, είχα την ευκαιρία να δω από κοντά τον Έβο Μοράλες, τον πρώτο ιθαγενή πρόεδρο της Λατινικής Αμερικής, ο οποίος έχει καταφέρει να μειώσει σημαντικά τη φτώχεια στη χώρα του. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται επίσης μαρτυρίες και συνεντεύξεις από άλλες σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες. 

Ο Ιάσων Πιπίνης στη συνέντευξή του με τον Ούγο Τσάβες.

Ποια συναισθήματα σου προκάλεσε η έρευνα για το θείο σου, Χουάν Βελάσκο Αλβαράδο; Πώς είναι δηλαδή να έρχεσαι αντιμέτωπος με τις σπουδαίες στιγμές αλλά και τα σφάλματα ενός πολιτικού ηγέτη που τυγχάνει και συγγενής σου;

Ο θείος μου Χουάν Βελάσκο Αλβαράδο ήταν πρόεδρος στο Περού τη δεκαετία του 1970 και υπήρξε σύμμαχος του Φιντέλ Κάστρο. Επίσης ήταν ο μέντορας του Ούγο Τσάβες.

Ο Τσάβες τον γνώρισε στη Λίμα όταν αποφοίτησε από τη στρατιωτική Ακαδημία και τον χαρακτήρισε "πολιτικό πατέρα" του. 

Στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής υπάρχουν έντονες κοινωνικές ανισότητες και οι ιθαγενείς συνήθως είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Ο Βελάσκο είχε εφαρμόσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις, κυρίως υπέρ των φτωχών ιθαγενών, αν και ο ίδιος δεν ήταν ιθαγενής. Έκανε ό,τι μπορούσε για να τους βγάλει από το περιθώριο. Προφανώς διέπραξε και λάθη. Ας πούμε η αγροτική μεταρρύθμιση που έκανε, για να δώσει κτήματα στους φτωχούς αγρότες, δεν σχεδιάστηκε καλά και δεν καρποφόρησε. 

Ωστόσο αυτές τις πολιτικές πρέπει να τις κρίνουμε με βάση τα δεδομένα της εποχής εκείνης και όχι με τα σημερινά δεδομένα. Γράφοντας για το θείο μου, τον οποίο δεν γνώρισα, ένιωσα για λίγο να μεταφέρομαι σε εκείνη την εποχή, κάτι που ήταν πολύ συναρπαστικό. 

Ποιον από τους ηγέτες που περιγράφεις, από το παρελθόν ή το παρόν της Λατινικής Αμερικής, θα ξεχώριζες για το έργο του;

Συνήθως σε αυτό το ερώτημα μας έρχεται στο νου το όνομα του Τσε Γκεβάρα, που ενέπνευσε χιλιάδες ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο και για πολλούς έγινε σύμβολο της επανάστασης. 

Ωστόσο η Λατινική Αμερική έχει αναδείξει πολλούς ακόμη σημαντικούς ηγέτες με σπουδαία προσφορά. Ο θείος μου Χουάν Βελάσκο Αλβαράδο ήταν ένας από αυτούς, γιατί κατάφερε να φέρει στο προσκήνιο τους ιθαγενείς που ήταν αποκλεισμένοι. 

Ο Έβο Μοράλες στη Βολιβία σήμερα επίσης έχει καταφέρει σημαντικά πράγματα στο συγκεκριμένο τομέα, όντας ο ίδιος ιθαγενής Αϊμάρα. Επίσης στη Γουατεμάλα υπάρχει μια γυναίκα ιθαγενής, η Ριγομπέρτα Μεντσού, που έχει βραβευθεί με Νόμπελ Ειρήνης και αγωνίζεται για τα δικαιώματα των ιθαγενών. 

Τελικά το “Πείραμα” κρίνεται επιτυχημένο ή αποτυχημένο; Ποια είναι τα σημαντικότερα συμπεράσματα που μπορούμε να βγάλουμε από αυτό;

Το πείραμα της Λατινικής Αμερικής βρίσκεται σε εξέλιξη. Μετά τη νίκη του Τσάβες το 1998 συντελέστηκε σε πολλές χώρες αριστερή στροφή: στο πολιτικό προσκήνιο ήρθαν κυβερνήσεις του λεγόμενου "ποπουλισμού" που είχαν ως προτεραιότητα τους φτωχούς και τους αποκλεισμένους. 

Τα τελευταία χρόνια είχαμε σημαντικά αποτελέσματα από την εφαρμογή αυτής της πολιτικής. Μειώθηκαν η φτώχεια και η ανεργία και οι χώρες σημείωσαν σημαντική οικονομική ανάπτυξη. Η Λατινική Αμερική δεν έχει καμία σχέση με αυτή των προηγούμενων δεκαετιών. Το πείραμα σε μεγάλο βαθμό πέτυχε.

Ωστόσο μένουν άλυτα πολλά άλλα προβλήματα όπως είναι η εγκληματικότητα. Μένει ακόμη να δούμε ποια θα είναι η εξέλιξη τα επόμενα χρόνια. 

Με το θάνατο του Τσάβες το 2013 η λεγόμενη επαναστατική Αριστερά στη Λατινική Αμερική έμεινε "ορφανή". Είναι βέβαιο ότι στη Βενεζουέλα χωρίς την παρουσία του το καθεστώς που συντηρεί ο διάδοχός του, Νικολάς Μαδούρο, θα καταρρεύσει. Είναι πιθανό μάλιστα να συμπαρασύρει και άλλες χώρες, όπως την Κούβα, η οποία είχε ωφεληθεί από το καθεστώς του Τσάβες κυρίως από το πετρέλαιο που έφθανε εκεί σε χαμηλή τιμή. Στην Κούβα, άλλωστε, ήδη σημειώνονται ιστορικές αλλαγές, κυρίως μετά την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με τις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν διακοπεί από το 1961. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η Λατινική Αμερική αποτελεί ένα πεδίο συνεχών πολιτικών και οικονομικών αλλαγών που εμπνέουν και επηρεάζουν ολόκληρο τον κόσμο και φυσικά και τη χώρα μας.

Το “Πείραμα της Λατινικής Αμερικής” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.