«Αν δεν έχεις το κοινό, δεν θα αποκτήσεις ποτέ τη χαρά του να μοιράζεσαι την αγάπη σου για την Τέχνη» Στάθης Γυφτάκης

Με αφορμή τις 7ες Διεθνείς Ημέρες Μουσικής Καλαμάτας, ο Στάθης Γυφτάκης, Συνθέτης-πιανίστας, Καλλιτεχνικός διευθυντής Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας & Διεθνούς Φεστιβάλ Χορωδιών Καλαμάτας και Ιδρυτικό μέλος Φεστιβάλ «Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας», μίλησε στην Αγγελική Λάλου και το allyou.gr για όσα θα απολαύσουμε αυτό το καλοκαίρι.

Τι θα ακούσουμε και θα απολαύσουμε στις φετινές Διεθνείς Ημέρες Μουσικής Καλαμάτας;

Στο φετινό φεστιβάλ ακολουθούμε τον ίδιο μουσικό ιστό όλων των προηγούμενων χρόνων. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα φεστιβάλ γεμάτο αντιθέσεις, φρεσκάδα και δυναμισμό, καθώς και masterclasses διεθνούς εμβέλειας με καταξιωμένους μουσικούς από την Ευρώπη. Μέσα από τις 14 συναυλίες του Φεστιβάλ θα περιπλανηθούμε μουσικά από την ιστορικά τεκμηριωμένη ερμηνεία της μουσικής μπαρόκ, μέχρι και τους ιδιότροπους ήχους του Helmut Lachenmann. Για το πλήρες και αναλυτικό πρόγραμμα μπορείτε να απευθυνθείτε στην ιστοσελίδα μας: https://kalamatamusicdays.com/.

Πώς αποφασίσατε να εμπλακείτε στον σχεδιασμό και τη δημιουργία του Φεστιβάλ, ποια εμπόδια-προκλήσεις έχετε αντιμετωπίσει και τι οραματίζεστε για το μέλλον;

Ο οραματισμός δημιουργίας ενός φεστιβάλ μουσικής στην «πόλη του Χορού», όπως αποκαλείται η Καλαμάτα, με περιτριγύριζε εδώ και σχεδόν 20 χρόνια, αλλά οι συνθήκες ωρίμασαν όταν συναντήθηκαν με έναν μαγικό τρόπο τα όνειρά μου με τα όνειρα του Δημήτρη Λάμπου και της Indira Rahmatulla το καλοκαίρι του 2015. Και αυτή η μαγική στιγμή είχε τόση δύναμη που μας βοήθησε να στήσουμε ένα φεστιβάλ που ξεπέρασε όλες τις δυσκολίες που συναντήσαμε στην πορεία του. Ακόμα και τις δύο δύσκολες χρονιές της πανδημίας, το καλοκαίρι του 2020 και του 2021, ήμασταν από τα λίγα φεστιβάλ της χώρας που πραγματοποιηθήκαν χωρία καμία «έκπτωση». Οι δυσκολίες από την αρχή ήταν κυρίως οικονομικές, αλλά ευτυχώς από την πρώτη στιγμή μας στήριξε ο Δήμος Καλαμάτας και ο «φύλακας Άγγελος» του Φεστιβάλ, το Ίδρυμα Γεωργίου & Βικτωρίας Καρέλια. Στη συνέχεια, το Υπουργείο Πολιτισμού, το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, ο Σύλλογος «Οι Φίλοι της Μουσικής Καλαμάτας», κατά καιρούς, η περιφέρεια Πελοποννήσου και ο σύλλογος «ΤΕΡΨΙΣ» μας στηρίζουν και μας επιτρέπουν να ονειρευόμαστε και, εν συνεχεία, να βλέπουμε τα όνειρά μας να γίνονται πραγματικότητα.

Αν όμως όλο το πολιτιστικό προφίλ της Καλαμάτας δεν είχε αποκτήσει αυτή τη δυναμική δεν θα μπορούσαμε να αντέξουμε γιατί, πάνω από όλα, το σημαντικό στην Τέχνη είναι να μοιράζεσαι. Αν δεν έχεις το κοινό, όσα χρήματα και αν δαπανήσεις δεν θα αποκτήσεις ποτέ την χαρά του να μοιράζεσαι την αγάπη σου για την Τέχνη.

Όσο για το μέλλον… εύχομαι να παραμείνουμε ονειροπόλοι και να αγωνιζόμαστε για αυτό το φεστιβάλ, αλλά και για την Τέχνη συνολικά. Που είναι το μόνο που μπορεί να μας βοηθήσει να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και να μάθουμε να μοιραζόμαστε τη χαρά, τη λύπη, την αγωνία, τα όνειρα, το πάθος για ζωή, τον έρωτα, την ίδια τη ζωή.

Ποιες είναι μέχρι τώρα οι πιο δυνατές στιγμές του Φεστιβάλ;

Πολύ δύσκολη ερώτηση. Είναι σαν να ρωτάς έναν πατέρα ποιο παιδί του αγαπάει πιο πολύ!

Υπάρχουν πολλές στιγμές όμως που ήταν σημαντικές, όχι για εμένα προσωπικά, αλλά για το Φεστιβάλ. Μία από αυτές ήταν το 2020 που, εν μέσω πανδημίας, καταφέραμε να πραγματοποιήσουμε ένα εντυπωσιακά πετυχημένο φεστιβάλ παρόλο που υπήρχαν τεράστιες δυσκολίες. Μάσκες, αποστάσεις, φόβος, συνεχόμενα τεστ, αλλά από την άλλη υπέροχες συναυλίες και με αρκετό πλήθος στο Κάστρο της Καλαμάτας. Στη συνέχεια, το 2022 υπήρξε πραγματικά μια εκτόξευση του Φεστιβάλ με συνεργασίες που δύσκολα θα φανταζόμουν όταν ξεκινούσε δειλά - δειλά το πρώτο Φεστιβάλ. Eschenbach, Pieranunzi, Azahar Quintet, Boccherini String Trio και πολλοί άλλοι. Όταν αναλογίζομαι τους καλλιτέχνες που έχουν τιμήσει το Φεστιβάλ πραγματικά δεν μπορώ να το πιστέψω. Αλλά προσωπικά μιλώντας, η πιο δυνατή στιγμή ήταν όταν η Ορχήστρα του Φεστιβάλ, υπό την διεύθυνση του Joshua Weilerstein, παρουσίασε το έργο μου “monologues” που συνέθεσα –εν μέσω καραντίνας– ειδικά για την πρώτη εμφάνιση της Ορχήστρας το 2021. Ήταν μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές σε όλη μου την καριέρα. Αυτοί οι τόσο σπουδαίοι μουσικοί να παρουσιάζουν συγκινημένοι ένα έργο μου… Απίστευτο…

Και οι δυνατές στιγμές εύχομαι να συνεχιστούν φέτος, αλλά και στο μέλλον.

Με τι κριτήρια διαμορφώνετε το εκάστοτε πρόγραμμα;

Τα κριτήρια είναι πάντα ποιοτικά. Καλλιτέχνες ή μουσικά σύνολα που απολαμβάνουν παγκόσμια καταξίωση. Από την άλλη, μας ενδιαφέρει πάντα να υπάρχει ποικιλία και αντιθέσεις όσον αφορά στα είδη και στις εποχές της μουσικής. Από ιστορικά τεκμηριωμένες ερμηνείες παλαιάς μουσικής, μέχρι μουσική του σήμερα και με ιδιαίτερη φροντίδα και για τη σύγχρονη τζαζ σκηνή. Ταυτόχρονα, επιθυμία μας είναι να υπάρχει πάντα και μία συνύπαρξη όλων αυτών των καλεσμένων με μουσικούς από την Ελλάδα και πόσο μάλλον από μουσικούς που δραστηριοποιούνται στην Καλαμάτα. Και, καθώς μέγιστη φροντίδα μας είναι να περνάνε όλοι οι καλεσμένοι μας όμορφα, φροντίζουμε να καλούμε ανθρώπους που θα εκτιμήσουν αυτό που κάνουμε και θα προσφέρουν τον καλύτερο εαυτό τους στο φεστιβάλ. Και μέχρι στιγμής –είμαι ευτυχής που το λέω– αισθάνομαι να έχω κάνει εκατοντάδες φίλους όλων των ηλικιών μέσα από τα φεστιβάλ. Είναι σαν όλους να τους έχω καλέσει στο σπίτι μου!

Πώς είναι να μεγαλώνετε και να ζείτε στην Καλαμάτα, μια επαρχιακή πόλη με μεγάλη ωστόσο καλλιτεχνική ιστορία;

Προσωπικά είμαι ευτυχής για αυτή την επιλογή μου. Και κυρίως από το γεγονός πως και ο ίδιος αποτελώ μέρος αυτής της ιστορίας μιας και διδάσκω στο Δημοτικό Ωδείο 36 ολόκληρα χρόνια και 14 από αυτά το υπηρετώ και από την θέση του διευθυντή. Η Καλαμάτα έχει αλλάξει σε τέτοιο βαθμό τα τελευταία 37 χρόνια (μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1986) που δεν μπορώ να το πιστέψω. Εγώ γεννήθηκα εκεί, αλλά αισθάνομαι σαν να ζω σε άλλη πόλη. Η ποιότητα ζωής στην Καλαμάτα είναι πραγματικά ζηλευτή. Όμορφο περιβάλλον, φροντισμένη πόλη, ανοιχτή –πλέον– στους «ξένους», φιλόξενη και πολιτιστικά πλούσια, ετερόκλητη και μοναδική.

Ποια συμμετοχή σας σε άλλο Φεστιβάλ έχει χαραχθεί περισσότερο στη μνήμη σας;

Μάλλον το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου το 2014 που παρουσιάσαμε με την Νεανική Ορχήστρα, την Παιδική, την Νεανική και την Γυναικεία Χορωδία του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας ένα μουσικό παραμύθι που σκαρώσαμε με την Λίλλυ Τριαντάρη, την «Πετρόσουπα», που δημιουργήθηκε με πολύ αγάπη, αγαπήθηκε από όλους τους συντελεστές, που ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου και που ακόμα ταξιδεύει.

Το πιάνο σας διάλεξε ή το διαλέξατε; Πότε ξεκίνησε η κοινή σας πορεία και πώς;

Αμοιβαία τα αισθήματα όπως λένε. Συναντηθήκαμε όταν ήμουν 10 ετών εντελώς απρόσμενα και από τότε ζούμε παρέα σε μια σχέση που δεν έχει ούτε ανταγωνισμούς, ούτε ζήλιες, ούτε παράπονα, ούτε καβγάδες. Παρόλο που στη σχέση μας υπήρξαν και υπάρχουν πολλές… διαφωνίες. Περισσότερες από ότι συμφωνίες, ομολογώ!

Γιατί δίνετε έμφαση στο εκπαιδευτικό κομμάτι του Φεστιβάλ;

Όπως είπα και πριν συναντήθηκα με το πιάνο σε ηλικία 10 ετών. Οπότε το λογικό ήταν στην συνέχεια να συναντούσα και κάποιον καθηγητή. Πράγμα που δεν συνέβη στην Καλαμάτα, αλλά στην Αθήνα που συναντήθηκα με την Ντόρα Μπακοπούλου σε ηλικία 14 ετών και από τότε δεν χωρίσαμε ποτέ. Και, στη συνέχεια, συνάντησα τον Θόδωρο Αντωνίου με τον οποίον συνεχίζουμε να συνομιλούμε παρόλο που βρίσκεται κάπου αλλού. Όχι μακριά. Απλώς, αλλού. Αυτές οι δύο συναντήσεις με καθόρισαν ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνη. Θέλησα, λοιπόν, τα δώρα που μου κοινώνησαν να τα μεταφέρω πιστά και αμόλυντα στα παιδιά της Καλαμάτας. Να μη χρειάζεται να φύγουν από την πόλη τους για να συναντηθούν με τη μουσική. Και στη συνέχεια, οραματίστηκα να βρεθεί ένας τρόπος για να έρθουν τα παιδιά της πόλης σε επαφή με το παγκόσμιο γίγνεσθαι της μουσικής. Θεωρώ πως το σημαντικότερο λειτούργημα στην εκπαίδευση –και όχι μόνο στην τέχνη– είναι να μεταφέρεις τις γνώσεις σου και την εμπειρία σου στις νέες γενιές. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ελπίσουμε σε ένα καλύτερο μέλλον. Όπως έλεγε και ο αγαπημένος μου συνθέτης, George Crumb: «Τα νέα παιδιά αναγεννούν τη γη». Ας τους προσφέρουμε απλόχερα, λοιπόν, τα καλύτερα εφόδια.

Γιατί θα ενθαρρύνατε ένα νέο παιδί να ασχοληθεί με τη μουσική – είτε μαθαίνοντας κάποιο όργανο είτε ως μέλος μιας χορωδίας;

Για χίλιους διαφορετικούς λόγους. Γιατί η μουσική είναι πνοή και η πνοή είναι ζωή και η ζωή είναι ένα αιώνιο θαύμα!

Θέλετε να μας μιλήσετε λίγο και για το Φεστιβάλ Χορωδιών Καλαμάτας;

Άλλο αγαπημένο φεστιβάλ. Η πραγματοποίηση του φεστιβάλ ήταν μια απόφαση του πρώην δημάρχου Καλαμάτας, Παναγιώτη Νίκα. Αρχικά, δεν είχα δώσει και τόση σημασία καθώς από την εμπειρία μου από άλλα φεστιβάλ χορωδιών στην Ελλάδα δεν εισέπραττα κάτι ιδιαίτερο. Όταν, όμως, άρχισαν να έρχονται εκπληκτικές χορωδίες από όλο τον κόσμο και η πόλη πλημμύριζε από τραγούδια, χορούς, γλέντια και πραγματικά υπέροχες συναυλίες στο Μέγαρο, στον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών, στην κεντρική πλατεία, στο λιμάνι, στο ιστορικό κέντρο, ακόμα και στην ακροθαλασσιά που έκαναν πρόβα 60 υπέροχες χορωδοί από την Κίνα, κατάλαβα πως κάτι σημαντικό ξεκίνησε. Κάθε δύο χρόνια η πόλη γεμίζει από χορωδούς από την Ασία, την Ευρώπη, την Αμερική, την Αφρική. Μια τεράστια γιορτή με χιλιάδες καλεσμένους! Έκτοτε, δηλώνω φανατικός θαυμαστής του Φεστιβάλ. Όταν, δε, στη συνέχεια επισκέφτηκα αντίστοιχα φεστιβάλ στη Λετονία, στην Αυστρία και στην Ιταλία είτε ως μέλος κριτικής επιτροπής, είτε ως επισκέπτης, είτε ως συνοδός χορωδίας δηλώνω και «ερωτευμένος» με την χορωδιακή μουσική.

Ποια είναι τα αγαπημένα σας κομμάτια που σας αρέσει να παίζετε;

Δεν έχω κάποια αγαπημένα κομμάτια. Πάντα, όμως, μου αρέσει να παίζω Bach. Η στοχαστική μουσική του J.S.Bach λειτουργεί σαν διαλογισμός για μένα. Τα τελευταία χρόνια μελετώ πολύ Mozart και Beethoven. Η «απλότητα» του Mozart και η απίστευτη κατασκευαστική αρτιότητα σε συνδυασμό με την έμπνευση του Beethoven με συγκινούν κάθε φορά που καταπιάνομαι μαζί τους.

Ποια σύνθεσή σας αγαπάτε περισσότερο και γιατί;

Λοιπόν, έχετε μεγάλο ταλέντο στις δύσκολες ερωτήσεις. Δεν ξέρω τι να σας απαντήσω. Για να ολοκληρώσω ένα έργο δουλεύω βάζοντας πολλά «φίλτρα» στον εαυτό μου και μέχρι να ολοκληρωθεί το κάθε έργο το παίζω και το ακούω δεκάδες φορές. Στο τέλος, το έργο έχει γίνει μέρος του εαυτού μου και δεν μπορώ παρά να το αγαπήσω. Κάθε φορά που γράφω κάτι δένομαι με αυτό, οπότε κάθε φορά αγαπημένο μου έργο είναι το έργο που γράφω εκείνη τη στιγμή. Αν πρέπει οπωσδήποτε να διαλέξω κάτι δεν είναι τόσο πολύ ένα έργο, αλλά μία εκτέλεση και τις ιδιαίτερες συνθήκες γύρω από αυτή. Όπως, για παράδειγμα, την εκτέλεση του έργου μου «Με Ιμάτιον Μέλαν» σε ποίηση Ιερομόναχου Συμεών στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου το 2003. Ένα έργο για βιολί, κλαρινέτο, πιάνο και μέτζο σοπράνο, υπό την διεύθυνση του Θόδωρου Αντωνίου, έξω από το σπήλαιο της Αποκάλυψης. Μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές στην συνθετική ζωή μου. Όλο το περιβάλλον και η ιδιαίτερη συγκίνηση της στιγμής. Με τον Θόδωρο Αντωνίου να ολοκληρώνει την εκτέλεση μέσα σε δάκρυα…

Διδασκαλία, σύνθεση ή οργάνωση φεστιβάλ – ποια ενασχόληση σας εκφράζει περισσότερο;

Συνεχίζουμε τις δύσκολες ερωτήσεις! Δεν υπάρχει εύκολη απάντηση, αλλά στόχος μου μελλοντικά είναι να αφοσιωθώ στη σύνθεση. Προς το παρόν διασκεδάζω και αφοσιώνομαι σε ό,τι κάνω κάθε στιγμή. Και προσπαθώ να κρατώ το πάθος μου για κάθε τι ξεχωριστά για να μη λειτουργεί κάτι εις βάρος ενός άλλου. Φυσικά, τα τελευταία –λίγα– χρόνια δεν διδάσκω τόσο όσο παλιά. Δεν αισθάνομαι τίμια απέναντι σε αυτό το λειτούργημα όταν χτυπάνε συνέχεια τηλέφωνα ή προκύπτουν δυσκολίες που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Αν δεν αγαπούσα την διδασκαλία ομολογώ πως δεν θα έπρεπε να διδάσκω καθόλου με όλα τα άλλα πράγματα να στροβιλίζονται γύρω μου απαιτητικά και με πολλαπλές δυσκολίες κάποιες φορές.

Πόσο χρόνο αφιερώνετε για τη διοργάνωση του Φεστιβάλ, πότε θα αρχίσετε να σχεδιάζετε τις Διεθνείς Ημέρες Μουσικής Καλαμάτας 2024;

Το φεστιβάλ με απασχολεί όλο τον χρόνο γιατί έχει πολλές και σύνθετες απαιτήσεις. Φροντίζουμε με την Indira και τον Δημήτρη να σχεδιάζουμε το κάθε φεστιβάλ αμέσως μετά το τέλος του προηγούμενου γιατί οι καλλιτέχνες ή τα σύνολα που προσκαλούμε είναι συνήθως πολύ ενεργοί καλλιτεχνικά και πρέπει να φροντίσουμε έγκαιρα να ολοκληρώσουμε το πρόγραμμα. Φυσικά, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου χρειάζεται να «κλείσουμε» κάποιες συναυλίες 2 και 3 χρόνια πριν. Και, επιπλέον, υπάρχει τρομερή δουλειά όλο τον χρόνο για να βρεθούν χορηγίες, για γραφειοκρατικές διαδικασίες και επίλυση πολλών και σύνθετων προβλημάτων κάποιες φορές.

Μια ευχή ή ένα όνειρο για τις επόμενες Διεθνείς Ημέρες Μουσικής Καλαμάτας;

Ευχή και όνειρο είναι να παραμείνουμε το ίδιο ονειροπόλοι και να συνεχίσουμε με το ίδιο κέφι αυτό που κάνουμε. Και, φυσικά, να καταφέρουμε να αποκτήσουμε μια σταθερή χρηματοδότηση για να μην έχουμε αυτό το καταλυτικό άγχος. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια έχουμε μια σταθερή πλούσια χορηγία από το Ίδρυμα Γεωργίου & Βικτωρίας Καρέλια και σημαντική χορηγία από το Υπουργείο Πολιτισμού, ενώ φυσικά έχουμε και την ουσιαστική στήριξη της επιχείρησης ΦΑΡΙΣ του Δήμου Καλαμάτας. Απλά, η δυνατότητα μιας «εγγυημένης» χρηματοδότησης μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε καλύτερα τα μελλοντικά μας Φεστιβάλ. Και τέλος, ευχή μας είναι να συνεχίσει το κοινό της πόλης να στηρίζει με την παρουσία του το Φεστιβάλ, γιατί αλλιώς δεν έχει νόημα η ύπαρξή του.

Συναυλίες - International Kalamata Music Days