Δίκταμο: ιδιότητες και παρενέργειες

Δίκταμο ή Ερωντας! Το συναντάς μόνο σε φαράγγια, σε γκρεμούς και βράχους των ορεινών περιοχών σε μεγάλο υψόμετρο. Τ’ όνομά του δεν το πήρε από τις αφροδισιακές του ιδιότητες, αλλά γιατί, μαζεύεται τόσο δύσκολα όσο «τα πάθη του έρωτα»! Συμβολίζει λοιπόν τον έρωτα, αφού μόνο οι παθιασμένοι νέοι ερωτευμένοι κρεμόντουσαν στις πλαγιές και τα βαθιά φαράγγια της Κρήτης, για να κόψουν τα άνθη του για τις αγαπημένες τους. Οι τολμηροί εραστές λεγόντουσαν «ερωντάδες» κι είχαν την φήμη των πιο γενναίων παλικαριών της εποχής.

Ο Δίκταμος είναι ενδημικό φρύγανο της Κρήτης και αυτοφύεται πρακτικά σε όλα τα βουνά του νησιού κι όχι μόνο στη Δίκτη όπως το θέλει το όνομά του. Αυτοφυές της Κρήτης, ανήκει στην ίδια οικογένεια με τη ρίγανη και πήρε την πιο οικεία ονομασία του από το όρος Δίκτη, ενώ είναι γνωστό και με πολλές άλλες τοπικές στη μεγαλόνησο. Πάντως, η πιο γλαφυρή που αναφέρεται, είναι ο έρωντας, όχι τόσο για την αφροδισιακή του ιδιότητα όσο επειδή η συλλογή του είναι τόσο δύσκολη που παροµοιάζεται µε τα βάσανα του έρωτα. Προστατεύεται με οδηγία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και προεδρικό διάταγμα.

Αναφορές στα οφέλη του δίκταμου βρίσκονται σε κείμενα όλων των ιστορικών περιόδων και του αποδίδουν ευρύ πεδίο δράσης, ενώ για τους Κρητικούς αποτελεί ένα είδος πανάκειας για κάθε ασθένεια, σωματική και πνευματική, ενώ προτείνεται η καθημερινή χρήση του ως τονωτικό είτε αφέψημα είτε ιαματικό κρασί (καλό είναι γενικώς να αποφεύγεται η καθημερινή χρήση οποιουδήποτε βοτάνου για μεγάλο χρονικό διάστημα). Ανακουφίζει, λοιπόν, από πόνους πάσης φύσεως (και τον πονόδοντο), ενώ βοηθάει στη γέννα, επιταχύνοντας τον τοκετό (αφέψημα/θυμίαμα). Τα καταπλάσματα (από κοπανισμένα φύλλα του ή εμποτισμένα σε ξίδι/ρακή) θεραπεύουν δερματικές ασθένειες, εξαφανίζουν μώλωπες και επουλώνουν πληγές (στυπτικό),  και λειτουργούν αιμοστατικά (το ίδιο και το πασπάλισμα με σκόνη αποξηραμένων φύλλων).  Αντισπασμωδικό, χωνευτικό, καταπολεμά τον μετεωρισμό, τα εντερικά παράσιτα και τις στοματικές λοιμώξεις. Εμμηναγωγό. Διουρητικό.

Διάβασε επίσης: Γλυκόριζα: ιδιότητες, θεραπευτική δράση, καλλιέργεια και παρενέργειες

Λατινική ονομασία: Origanum dictamnus

Άλλες ονομασίες: στοµατόχορτο, έρωντας, αδίχταμος, αδίχταµος, δίκταµνο, δίταµο, λιβανόχορτο, σταµνόχορτο κ.ά.

Τρόποι χρήσης

Βλαστοί, φύλλα, άνθη. Αφέψημα (βραστάρι στην τοπική διάλεκτο), σε μείγματα βοτάνων, επίθεμα (ο Βυζαντινός γιατρός Αέτιος το χρησιμοποιεί αρκετά σε επιθέματα και αλοιφές). Καθημερινή χρήση ας αποφευχθεί.

Διάβασε επίσης: Χαμομήλι: Ιδιότητες, τα 18 οφέλη του και οι παρενέργειες

Συλλογή

Συλλέγεται όταν βρίσκεται σε περίοδο ανθοφορίας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και χρησιμοποιείται για να προσδώσει άρωμα σε φαγητά και ποτά όπως το βερμούτ και το αψέντι, στην αρωματοποιεία, για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες καθώς και ως καλλωπιστικό φυτό σε κήπους. Πρόκειται για έναν μικρού μέγεθος θάμνο, με ύψος που δεν ξεπερνά τα 30-40 εκατοστά, φύλλα χνουδωτά και μικρά καθώς και πλατιά, φωτεινά ροζ – βιολετί άνθη, τα οποία είναι ερμαφρόδιτα και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες που έλκονται από την έντονη μυρωδιά τους και το ζωηρό χρώμα τους.

Τσάι δίκταμου

Για να παρασκευάσουμε το αφέψημα βάζουμε 10-15gr φύλλα του φυτού σε μισό λίτρο νερό. Το αφήνουμε να φτάσει στη θερμοκρασία βρασμού. Το αφήνουμε να κρυώσει για περίπου 20 λεπτά πριν το φιλτράρουμε και το πίνουμε. Όταν τρίψουμε τα ξερά φύλλα του σε σκόνη και τη ρίξουμε σε πληγή σταματάει το αίμα. Το φυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στο λουτρό. Βράζουμε σε μπόλικο νερό αρκετά φύλλα και ανθισμένες κορυφές και προσθέτουμε το νερό του σε ζεστό λουτρό. Μένουμε για 15-20 λεπτά. Τα θεραπευτικά αυτά λουτρά είναι ηρεμιστικά, τονωτικά, αυξάνουν την ερωτική διάθεση και πιστεύεται ότι διατηρούν τη νεότητα.

Διάβασε επίσης: Τσάι του βουνού: τα οφέλη και οι παρενέργειες

Θεραπευτικές ιδιότητες

• Γνωστό από τη Μινωική περίοδο, το Δίκταμο προτάθηκε από τον Ιπποκράτη για την αντιμετώπιση διαταραχών του γαστρεντερικού συστήματος.
• Το δίκταμο είναι εξαιρετικό ρόφημα, ιδιαίτερα γνωστό για τις αρωματικές αλλά και τις θεραπευτικές του ιδιότητες, γνωστές ήδη από την αρχαιότητα. Χρησιμοποιείται ως φάρμακο με τη μορφή συνήθως του αφεψήματος.
• Θεωρείται αντισπασμωδικό τονωτικό και αντιδιαβητικό. Στην Κρήτη το ονομάζουν και επουλωτικό των θεών (περιγράφεται έτσι ήδη από την εποχή του Θεόφραστου), λόγω της επουλωτικής του δράσης.
• Το δίκταμο δρα ως αποτελεσματικό αντιοξειδωτικό ενώ έχει διαπιστωθεί ότι έχει αντιμικροβιακή δράση.
• Εμφανίζει επουλωτικές και στυπτικές ιδιότητες και για το λόγο αυτό θεωρείται φάρμακο για το στομάχι (στοματόχορτο) και τα αποστήματα. Συστήνεται σε διαταραχές του στομάχου, κολικούς και φλεγμονές του γαστρεντερικού συστήματος. Συστήνεται επίσης σε νευρικές διαταραχές, πονοκεφάλους και άλλα νοσήματα του νευρικού συστήματος, εξαιτίας των καταπραϋντικών ιδιοτήτων που εμφανίζει. Για τις αντισηπτικές του ιδιότητες χρησιμοποιείται σε γρίπη και κρυολογήματα ενώ χρησιμοποιείται επίσης ως αιμοστατικό (σταματόχορτο) και ενάντια στην κακοσμία του στόματος (στοματόχορτο).
• Θεωρείται αφροδισιακό, εξ ου και το όνομα έρωντας, στην Κρήτη.
• Το χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες για να έχουν ευκολότερη γέννα και για να σταθεροποιήσουν την εμμηνόρροιά τους.
• Το αιθέριο έλαιο του δικτάμου, το δικταμέλαιο, χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό διαφόρων ηδύποτων, ιδίως του βερμούτ, καθώς και στην αρωματοποιία και τη φαρμακευτική.
• Στον Μεσαίωνα οι Τραππιστές και οι Βενεδικτίνοι μοναχοί χρησιμοποιούσαν το δίκταμο για την παρασκευή λικέρ που έφερε το όνομά τους, όπως η τραππιστίνη και η βενεδικτίνη.

Διάβασε επίσης: Βαλεριάνα: ιδιότητες, θεραπευτική δράση, χρήση και παρενέργειες

Δραστικές ουσίες

Το φυτό περιέχει αιθέριο έλαιο με κύρια συστατικά τη θυμόλη, καρβακρόλη και καμφορά, ουσίες που προσδίδουν στο φυτό τις θεραπευτικές του ιδιότητες, καθώς επίσης και πουλεγόνη, ουσία που του δίνει τις αρωματικές του ιδιότητες. Σύμφωνα με μια μελέτη [Lionis et al. 1998] στην οποία χρησιμοποιήθηκαν εκχυλίσματα από φυτά Origanum dictamnus τα οποία συλλέχθηκαν την περίοδο της άνοιξης, διαπιστώθηκε ότι το δίκταμο παρουσιάζει σημαντική αντιοξειδωτική δράση. Κατά τους συγγραφείς, τα αποτελέσματα αυτά πιθανότατα οφείλονται στις πολυφαινόλες του φυτού. Αρκετές είναι οι μελέτες που ασχολήθηκαν με τη διερεύνηση της αντιμικροβιακής δράσης του δίκταμου. Σε μια από αυτές [Sivropoulou et al. 1996], εξετάστηκε η επίδραση του αιθερίου ελαίου του φυτού στην ανάπτυξη οκτώ διαφορετικών, Gram θετικών και αρνητικών, βακτηριακών κλώνων. Παρόμοια μελέτη πραγματοποιήθηκε από την ίδια ομάδα ερευνητών, [Economakis et al. 1999]. Τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντική αντιμικροβιακή δράση. Το 2000 δημοσιεύτηκε μια άλλη μελέτη [Karanika et al. 2000] η οποία εξέτασε την επίδραση του αιθερίου ελαίου του φυτού στην ανάπυξη του ζυμομύκητα Yarrowia lipolytica και βρήκε ότι υπήρξε αναστολή της ανάπτυξης του ζυμομύκητα.

Παρενέργειες

Λίγα στοιχεία που αναφέρονται στη βιβλιογραφία για πιθανές παρενέργειες που μπορεί να έχει η χρήση του βοτάνου. Ωστόσο έχουν αναφερθεί αλλεργικές αντιδράσεις. Λόγω έλλειψης σχετικών μελετών δε συνιστάται η χρήση του δίκταμου από εγκύους, θηλάζουσες και παιδιά.

Προσοχή

Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Τα βότανα θα πρέπει να καταναλώνονται με ιδιαίτερη προσοχή και με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού, κυρίως για όσους ακολουθούν ιατροφαρμακευτική αγωγή, αλλά και για τις εγκύους, τις θηλάζουσες και τα παιδιά. Τα βότανα δεν αποτελούν φάρμακα, ούτε πρέπει να τα καταναλώνουμε αλόγιστα και με την ελπίδα ότι θα γιατρέψουν όλες τις ασθένειες.Τα φυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται με μέτρο και βάσει των συμβουλών των ειδικών, που γνωρίζουν καλύτερα. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε βότανο είναι απαραίτητο να είστε σίγουροι ότι είναι το σωστό φυτό. Η λανθασμένη αναγνώριση βοτάνων είναι η αιτία συχνά για πολλές παρενέργειες.

Πηγές:

^{Η κουζίνα των βοτάνων - Σπυριδογιαννάκη Μαίρη, Εκδόσεις Οξύ
Μοναστηριακές Θεραπείες - Σπυριδογιαννάκη Μαίρη, Εκδόσεις Οξύ
230 βότανα-Ιουλίας Δαβάρα-Αθήναι 1978
Το πράσινο φαρμακείο Βοτανο θεραπείες, Dr James A. Duke
100 Βότανα 1000 Θεραπείες, Κώστας Μπαζαίος, Εκδόσεις Διατροφή και Υγεία
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Larousse – Britannica
https://www.britannica.com/topic/list-of-herbs-and-spices-2024392
https://greatist.com/health/herb-guide#1
https://web.extension.illinois.edu/herbs/directory.cfm
https://www.planetnatural.com/category/gardening/herb/growing-guides-herbs/
https://www.health.com/food/
https://medicalnews.gr/diktamo-ellhniko-superfood/
http://www.arolithos.com/blog/%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%BF-%CE%AE-%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82-%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%8D%CF%84%CE%B9%CE%BC%CE%BF-%CE%B2%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%BF-%CF%84/
https://medlabgr.blogspot.com/2015/05/Origanum-dicatmus.html
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%BA%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%BF
https://www.mistikakipou.gr/diktamos-to-kritiko-votano/
https://www.mylefkada.gr/monimes-stiles/kata-markon/afrodisiaka-votana-meros-1o-diktamo-114077/
https://www.healthyliving.gr/2014/06/19/fyto-origanum-dictamnus-diktamo-krhth/
https://www.diatrofi.gr/food/%CE%B2%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B1/krhtikh-magia-to-botano-toy-athliti/}